W części zakładów pracy konieczne jest wydzielenie specjalnego pomieszczenia, w którym pracownicy mogliby spożywać posiłki czy przygotowywać sobie ciepłe napoje. Ponadto niektórzy pracodawcy zobowiązani są zapewnić pracownikom odpowiednie posiłki i napoje.
Pracodawca zatrudniający powyżej dwudziestu pracowników na jednej zmianie powinien zapewnić pracownikom pomieszczenie do spożywania posiłków, zwane „jadalnią”. Taki obowiązek ma również pracodawca zatrudniający dwudziestu i mniej pracowników, jeżeli narażeni są na kontakt ze szkodliwymi środkami chemicznymi lub promieniotwórczymi, materiałami biologicznie zakaźnymi albo przy pracach szczególnie brudzących.
Posiłki i napoje
Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie uciążliwych nieodpłatnie odpowiednie posiłki i napoje, jeżeli jest to niezbędne ze względów profilaktycznych.
Stanowiska pracy, na których pracownicy powinni otrzymywać napoje i posiłki profilaktyczne, oraz szczegółowe zasady ich wydawania ustala pracodawca w porozumieniu z zakładowymi organizacjami związkowymi, a jeżeli u danego pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa – pracodawca po uzyskaniu opinii przedstawicieli pracowników.
Tylko jedno danie
Pracodawca jest zobowiązany zapewnić pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie uciążliwych nieodpłatnie:
• posiłki wydawane ze względów profilaktycznych, w formie jednego dania gorącego,
• napoje, których rodzaj i temperatura powinny być dostosowane do warunków wykonywania pracy.
Jeżeli pracodawca nie ma możliwości wydawania posiłków ze względu na rodzaj wykonywanej przez pracownika pracy lub ze względów organizacyjnych, może zapewnić w czasie pracy:
• korzystanie z takich posiłków w punktach gastronomicznych,
• przyrządzanie posiłków przez pracownika we własnym zakresie z otrzymanych produktów.
Pracodawca zapewnia posiłki pracownikom wykonującym prace:
• związane z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 2000 kcal (8375 kJ) u mężczyzn i powyżej 1100 kcal (4605 kJ) u kobiet,
• związane z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1500 kcal (6280 kJ) u mężczyzn i powyżej 1000 kcal (4187 kJ) u kobiet, wykonywane w pomieszczeniach zamkniętych, w których ze względów technologicznych utrzymuje się stale temperatura poniżej 10oC lub wskaźnik obciążenia termicznego (WBGT) wynosi powyżej 25oC,
• związane z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1500 kcal (6280 kJ) u mężczyzn i powyżej 1000 kcal (4187 kJ) u kobiet, wykonywane na otwartej przestrzeni w okresie zimowym (1 listopada do 31 marca),
• pod ziemią.
Ponadto pracodawca zapewnia posiłki pracownikom zatrudnionym przy usuwaniu skutków klęsk żywiołowych i innych zdarzeń losowych.
Rodzaje jadalni
• typ I – jadalnia przeznaczona do spożywania posiłków własnych,
• typ II – jadalnia przeznaczona do spożywania posiłków własnych i wydawania napojów,
• typ III – jadalnia z zapleczem – przeznaczona do spożywania posiłków profilaktycznych.
Napoje w zależności od potrzeb
Pracodawca powinien dostarczyć napoje pracownikom zatrudnionym:
• w warunkach gorącego mikroklimatu, charakteryzującego się wartością wskaźnika obciążenia termicznego (WBGT) powyżej 25oC,
• w warunkach mikroklimatu zimnego, charakteryzującego się wartością wskaźnika siły chłodzącej powietrza (WCI) powyżej 1000,
• przy pracach na otwartej przestrzeni przy temperaturze otoczenia poniżej 10oC lub powyżej 25oC,
• przy pracach związanych z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1500 kcal (6280 kJ) u mężczyzn i 1000 kcal (4187 kJ) u kobiet,
• na stanowiskach pracy, na których temperatura spowodowana warunkami atmosferycznymi przekracza 28oC.
Pracodawca powinien zapewnić pracownikom napoje w ilości zaspokajającej potrzeby pracowników, odpowiednio zimne lub gorące w zależności od warunków wykonywania pracy, a w przypadku wykonywania pracy w warunkach gorącego mikroklimatu, charakteryzującego się wartością wskaźnika obciążenia termicznego (WBGT) powyżej 25oC – napoje powinny być wzbogacone w sole mineralne i witaminy.
RADZIMY
! Jeżeli w zakładzie pracy wykonywane są wyłącznie prace o charakterze biurowym, pracodawca nie ma obowiązku zapewnienia pracownikom jadalni.
! W jadalni należy umieścić w widocznych miejscach napisy lub znaki informujące o zakazie palenia tytoniu.
Wydawanie posiłków i napojów
Posiłki i napoje wydawane są pracownikom w dniach wykonywania prac uzasadniających ich wydawanie. Napoje powinny być dostępne dla pracowników w ciągu całej zmiany roboczej. Natomiast posiłki powinny być wydawane w czasie regulaminowych przerw w pracy, po 3-4 godzinach pracy.
Obowiązkiem pracodawcy jest również zagwarantowanie odpowiednich warunków higieniczno-sanitarnych przygotowywania oraz spożywania posiłków i napojów.
PRZYKŁAD
Pracodawca zatrudnia ponad dwudziestu pracowników. Na terenie zakładu wydzielił specjalne pomieszczenie, w którym pracownicy mogą spożywać własne posiłki. W jadalni powinny być zainstalowane urządzenia do podgrzewania przez pracownika posiłku własnego oraz zlewozmywaki. Pracodawca powinien więc umożliwić pracownikom korzystanie np. z czajników, aby mogli przygotowywać sobie herbatę czy kawę. Niedopuszczalne wydaje się natomiast, ze względu na ochronę przeciwpożarową, używanie przez pracowników własnych czajników.
Przemysław Gogojewicz
PODSTAWA PRAWNA
• Rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bhp (t.j. Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650).
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów (Dz.U. nr 60, poz. 279 z późn. zm.).