Wykonywanie pracy w domu ma wiele zalet – daje większą samodzielność przy realizacji powierzonych zadań, umożliwia pogodzenie obowiązków rodzinnych z zawodowymi i dla wielu osób jest jedyną szansą zarobkowania. Rozwój nowoczesnych technologii, takich jak internet czy poczta elektroniczna, zwiększa zainteresowanie wykonywaniem pracy w domu.
Pracę w domu można wykonywać na podstawie umowy o pracę czy też umów cywilnoprawnych. Coraz popularniejszą formą zatrudnienia jest telepraca. W tym przypadku praca jest świadczona poza siedzibą pracodawcy, a więc może być również wykonywana w domu. Telepraca jest nie tylko zmianą miejsca wykonywania pracy, ale także zmianą sposobu organizacji i wykonywania zadań pracowniczych. Jednak telepracownik jest nadal podporządkowany pracodawcy i zobowiązany do osobistego wykonywania pracy. Ilość i jakość świadczonej pracy jest monitorowana. Pracownik porozumiewa się z pracodawcą za pomocą poczty elektronicznej, faksu i telefonu. Umowa z telepracownikiem określa sposób i formy nadzoru, zasady korzystania z urządzeń, sposób zabezpieczenia przesyłanych danych oraz odpowiedzialność za powierzone mienie.
Z telepracy często korzystają firmy zatrudniające osoby posiadające małe dzieci i niepełnosprawne. Ta forma zatrudnienia pozwala bowiem pogodzić obowiązki pracownicze z rodzinnymi oraz umożliwia zarobkowanie osobom, których stan zdrowia utrudnia codzienne stawianie się w siedzibie zakładu pracy.
Zadaniowy czas pracy
Osoby chcące pracować w domu mogą też skorzystać z zadaniowego czasu pracy. Warunki zastosowania zadaniowego czasu pracy zostały określone w kodeksie pracy w sposób bardzo ogólny. Są nimi rodzaj, organizacja i miejsce wykonywania pracy. O tym, czy miejsce wykonywania pracy uzasadnia ustalenie zadaniowego czasu pracy, decydują strony zawierające układ zbiorowy pracy, ustalający regulamin pracy lub pracodawca w obwieszczeniu.
W zadaniowym systemie czasu pracy pracownik sam decyduje, kiedy i jak dużo czasu przeznaczy na realizację konkretnego zadania, czyli samodzielnie kształtuje swój rozkład czasu pracy. Jeżeli zatem pracodawca będzie wymagał od pracownika lub telepracownika świadczenia pracy w określonych godzinach, nie powinien wprowadzać zadaniowego czasu pracy.
Umowa o dzieło
Pracę w domu umożliwia też zawarcie umowy o dzieło. Na podstawie tej umowy wykonawca (przyjmujący zamówienie) zobowiązuje się, że osiągnie ściśle określony rezultat. W umowie o dzieło nie określa się miejsca wykonywania dzieła. Dlatego np. projekty, artykuły, bilanse, opinie czy przedmioty materialne mogą powstawać także w domu wykonawcy.
WARTO WIEDZIEĆ
Pracownik może wykonywać pracę w innym miejscu niż zakład pracy, a jego podporządkowanie może być realizowane za pomocą nowych środków komunikowania się na odległość.
Na zawarcie takich umów decydują się zwykle osoby, którym nie zależy na ubezpieczeniu. Trzeba bowiem podkreślić, że gdy umowa o dzieło jest jedyną formą zarobkowania, nie stanowi ona tytułu ani do ubezpieczeń społecznych, ani ubezpieczenia zdrowotnego. Za przyjmującego zamówienie nie są opłacane składki, a w związku z tym nie może on korzystać z różnych świadczeń, np. w razie choroby czy macierzyństwa.
A może zlecenie
Usługi takie, jak np. naprawa urządzeń, serwis komputerowy często wykonywane są na podstawie tzw. umowy o świadczenie usług, do której stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu. W umowach tych nie jest konieczne określenie miejsca wykonywania zlecenia, dlatego w zależności od jego rodzaju można je wykonywać w całości lub częściowo w domu.
Zaletą tej umowy jest także to, że zleceniobiorca samodzielnie decyduje o sposobie i czasie wykonania usługi. Zleceniobiorca ma ten komfort, że zobowiązuje się do starannego wykonywania powierzonego mu zadania, a nie jak osoba zawierająca umowę o dzieło, do osiągnięcia określonego rezultatu.
Praca chałupnicza
Osoby chcące pracować w domu mogą też pomyśleć o zawarciu umowy o pracę nakładczą. Praca na podstawie tej umowy jest wykonywana w dowolnie ustalonym czasie, bez bieżącego nadzoru nakładcy. Polega ona na wytwarzaniu przez wykonawcę przedmiotów lub ich części z powierzonego materiału albo na świadczeniu usług na polecenie i rachunek nakładcy.
Choć umowa o pracę nakładczą jest podobna do umowy o pracę, to jest to zatrudnienie typu niepracowniczego. Chałupnik nie jest zatem pracownikiem. Warto jednak zastanowić się nad takim zatrudnieniem, gdyż wykonawcom przysługuje wiele uprawnień charakterystycznych dla pracowników dotyczących trwałości zatrudnienia oraz ochrony życia i zdrowia.
Osoba zdecydowana na zawarcie takiej umowy powinna wiedzieć, że musi mieć ona formę pisemną i określać m.in. rodzaj pracy, termin jej rozpoczęcia oraz zasady wynagradzania. Można ją zawrzeć na: okres próbny, nieprzekraczający 3 miesięcy, czas wykonania określonej pracy, czas określony lub na czas nieokreślony.
Dodatkowe zatrudnienie
Z uwagi na trudną sytuację finansową budżetów domowych coraz więcej osób podejmuje dodatkowe zatrudnienie. Często podstawą dodatkowego zajęcia, które można wykonywać w domu, jest umowa o dzieło albo zlecenia zawarta z własnym pracodawcą.
Zarówno pracodawca, jak i pracownik muszą jednak wiedzieć, że zawarcie takiej dodatkowej umowy jest możliwe wówczas, gdy zostaną spełnione określone warunki. Po pierwsze, na podstawie umowy zlecenia czy o dzieło pracownik nie może wykonywać pracy w warunkach charakterystycznych dla stosunku pracy, a zwłaszcza w warunkach podporządkowania co do miejsca, czasu i sposobu wykonywania umowy. Po drugie, pracownik nie może wykonywać na podstawie umów cywilnoprawnych takich samych czynności, jakie wynikają z zakresu jego obowiązków pracowniczych.
Należy zapamiętać, że niedopuszczalne jest zawieranie umowy zlecenia czy o dzieło w sytuacji, gdy zatrudnienie danej osoby wykazuje cechy charakterystyczne dla stosunku pracy. Z treści wymienionych umów nie może przede wszystkim wynikać podporządkowanie w zakresie wykonywania określonych czynności, np. ściśle określony czas pracy, miejsce pracy, wykonywanie poleceń przełożonych. Pracodawca, który zleca wykonanie dzieła lub usługi, może natomiast udzielać pewnych wskazówek i określać swoje wyma- gania.
Ewa Drzewiecka
PODSTAWA PRAWNA
• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 31 grudnia 1975 r. w sprawie uprawnień pracowniczych osób wykonujących pracę nakładczą (Dz.U. z 1976 r. nr 3, poz. 19 z późn. zm.).
UŻYTKOWNICY PYTAJĄ
Czy korzystać z pomocników
Pracodawca zaproponował mi wykonanie tłumaczeń na podstawie odrębnej umowy o dzieło. Zaproponowane dodatkowe zajęcie nie ma związku z rodzajem pracy określonym w umowie o pracę. Zamierzam podjąć się tłumaczenia, ale z pomocą innych osób. Czy mogę to zrobić?
TAK. W umowie o dzieło najważniejszy jest rezultat. Wykonawca nie musi osobiście wykonywać dzieła, chyba że wynika to z umowy lub z charakteru dzieła. Ponadto wykonawca może zawsze (czyli także w przypadku osobistego wykonywania dzieła) posługiwać się pomocnikami, którzy działają pod jego kierownictwem i nadzorem.
Czy możliwe nadgodziny
Zawarłem umowę o telepracę na 3 miesiące, w systemie zadaniowego czasu pracy. Pracownik wykonał wszystkie zadania. Domaga się jednak wynagrodzenia za godziny nadliczbowe. Czy w takiej sytuacji przysługują nagodziny?
– Zadania należy ustalać w taki sposób, aby pracownik mógł je wykonać w ramach norm czasu pracy określonych w art. 129 k.p. (8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin na tydzień w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy). Jeżeli pracodawca wyznaczył pracownikowi zadania niemożliwe do wykonania w „normalnym” czasie pracy, wówczas pracownik ma prawo domagać się wynagrodzenia za godziny nadliczbowe. Prawidłowe wyznaczenie zadań i przestrzeganie przepisów o czasie pracy jest obowiązkiem pracodawcy. Natomiast w sytuacji, gdy to pracownik źle rozplanował swoją pracę – nie będzie miał prawa do dodatkowego wynagrodzenia.