Przystąpienie do nowego systemu emerytalnego przez osoby urodzone po 1948 a przed 1969 r. jest formalnie decyzją ostateczną. Jednak dla tych spośród nich, którzy zapisali się do OFE i przez to nie mogą skorzystać z wcześniejszej emerytury, powszechne towarzystwa emerytalne w porozumieniu z ZUS opracowały procedurę postępowania o unieważnienie umowy.
Od 1 stycznia 1999 r. wprowadzono reformę systemu emerytalnego. Ubezpieczeni zostali podzieleni, według daty urodzenia, na trzy grupy: osoby urodzone przed 1 stycznia 1949 r., po 31 grudnia 1948 r. a przed 1 stycznia 1969 r. oraz urodzone po 31 grudnia 1948 r. Od daty urodzenia zależą zasady ustalania prawa do emerytury oraz jej wysokości. Osoby urodzone przed 1949 r. przechodzą na emeryturę według dotychczasowych zasad, a urodzone po 1948 r. według nowych reguł. Jednakże osobom urodzonym po 1948 r. a przed 1969 r. pozostawiono możliwość wyboru – mogą uzyskać emeryturę zarówno na nowych, jak i starych zasadach.
Z uwagi na powyższe, osoby urodzone po 31 grudnia 1968 r. muszą obowiązkowo zawierać umowy z otwartym funduszem emerytalnym (OFE). Te osoby, które pracowały w czasie wprowadzenia reformy systemu ubezpieczeń (1 stycznia 1999 r.), miały na to czas do końca września 1999 r., natomiast osoby podejmujące obecnie zatrudnienie mają na to 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczenia. Z kolei osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r. a przed 1 stycznia 1969 r. (z wyjątkiem osób pobierających emeryturę) mogły na swój wniosek przystąpić do wybranego OFE i miały na to czas do końca 1999 r. (osoby z tej grupy wiekowej mają możliwość podpisania umowy z wybranym OFE po 1999 r., gdy nie podlegały obowiązkowi ubezpieczeń społecznych w 1999 r., przystąpią do funduszu w terminie 6 miesięcy od powstania obowiązku ubezpieczenia i dodatkowo w dniu powstania tego obowiązku nie mają więcej niż 50 lat). Gdy osoby z tej grupy wiekowej nie zawarły umowy z żadnym OFE, pozostały w starym systemie. Problem dotyczy tych osób, które taką umowę podpisały i którym przynależność do II filara przeszkadza w skorzystaniu z emerytury na starych zasadach.
Czy decyzja o przystąpieniu do OFE jest ostateczna
Formalnie decyzja o wyborze OFE przez osoby w tzw. średnim wieku, a przez to o wejściu do nowego systemu emerytalnego, jest ostateczna. W praktyce jednak klienci funduszy, którzy przystąpili do II filara i którym decyzja ta nie pozwala na skorzystanie z wcześniejszej emerytury, powołują się, chcąc wycofać się z OFE, na wady oświadczenia woli. Podnoszą, że osoba, która złożyła oświadczenie o przystąpieniu do OFE pod wpływem błędu, a z taką sytuacją możemy mieć do czynienia, gdy klient nie zdaje sobie sprawy z utraty możliwości skorzystania z emerytury, ma prawo uchylić się od jego skutków prawnych. Powołując się zatem na przepisy kodeksu cywilnego, członkowie OFE starają się wycofać z II filara, składając funduszowi stosowne oświadczenie. W praktyce OFE stosują różny tryb unieważniania umów, a często spory między klientami a funduszem kończą się na sali sądowej.
WARTO WIEDZIEĆ
Starania o unieważnienie umowy z OFE można podjąć tylko i wyłącznie wówczas, gdy przynależność do OFE jest jedyną przeszkodą do skorzystania z wcześniejszej emerytury.
Jednolita procedura
W związku z tym, że powszechne towarzystwa emerytalne (PTE), które zarządzają OFE, stosują różne metody unieważniania umów ubezpieczenia, dziesięć spośród nich (AIG PTE S.A., Commercial Union PTE BPH CU WBK S.A., Generali PTE S.A., Pekao Pioneer PTE S.A., PTE Allianz Polska S.A., PTE BANKOWY S.A., PTE Ergo Hestia S.A., PTE ING Nationale-Nederlanden Polska S.A., PTE PZU S.A., PTE SAMPO S.A.) zrzeszonych w Izbie Gospodarczej Towarzystw Emerytalnych (IGTE) opracowało wraz z ZUS jednolitą procedurę w tej kwestii, która będzie obowiązywać do końca 2006 r.
Warto zauważyć, że IGTE ma nadzieję, iż także 5 PTE niezrzeszonych w izbie będzie stosować zasady zawarte w przyjętej procedurze. Jej przyjęcie oznacza dla wielu klientów OFE, którzy nie mogą lub nie będą mogli ze względu na przynależność do funduszu skorzystać z wcześniejszej emerytury, ułatwienie możliwości wycofania się z II filara.
Co zrobić, by wrócić do ZUS
Procedura przygotowana przez IGTE przewiduje, że PTE, do którego zwróci się klient, aby unieważnić umowę, gdyż jest to jedyna przeszkoda uniemożliwiająca przejście na wcześniejszą emeryturę, nie będzie mogło odmówić unieważnienia. To bardzo ważne, gdyż do tej pory kwestia ta była często uznaniowa. Procedura przewiduje, że:
• uczestnik OFE, chcący unieważnić umowę z powodu utraty prawa do wcześniejszej emerytury, musi złożyć wniosek u unieważnienie umowy do tego PTE, z którym podpisał pierwszą umowę o przynależność do OFE,
• PTE, które otrzyma taki wniosek, będzie wymagać od klienta pisemnego oświadczenia o zawarciu umowy pod wpływem błędu co do utraty prawa do wcześniejszej emerytury oraz decyzji z ZUS o odmowie przyznania wcześniejszej emerytury jedynie ze względu na przynależność do OFE (taka regulacja oznacza, że klient OFE, który będzie starał się o unieważnienie umowy, najpierw będzie musiał udać się do ZUS, złożyć wniosek o emeryturę wraz z kompletem dokumentów i poczekać na decyzję, w której ZUS odmówi przyznania wcześniejszej emerytury tylko i wyłącznie z tego powodu, że wnioskodawca należy do OFE),
• po dostarczeniu przez klienta OFE oświadczenia i decyzji ZUS PTE uruchamia wewnętrzną procedurę w sprawie unieważnienia umowy,
• po stwierdzeniu przez PTE nieważności umowy klient funduszu, który zmieniał w międzyczasie OFE, informuje o tym fakcie (na specjalnym formularzu) wszystkie fundusze, których był i obecnie jest członkiem.
Po unieważnieniu umowy z OFE osoba zainteresowana będzie musiała powtórnie wystąpić do ZUS z wnioskiem o przyznanie emerytury (w międzyczasie PTE, które unieważniło umowę, poinformuje o tym drogą elektroniczną ZUS). ZUS będzie wypłacał świadczenia od miesiąca, w którym powtórnie złożono wniosek.
WARTO WIEDZIEĆ
Procedura postępowania z wnioskami członków OFE, którzy chcą wycofać się z II filara, aby uzyskać wcześniejszą emeryturę, jest dostępna na stronie www.igte.com.pl
Dla kogo łagodniejsze zasady
Autorzy procedury występowania z OFE postanowili, że PTE mogą stosować korzystniejsze, od przyjętych, zasady unieważnienia umów w stosunku do swoich aktualnych członków. W stosunku do byłych członków nie jest to możliwe.
Ponadto zastrzeżono, że procedura nie będzie obowiązywała w odniesieniu do spraw zakończonych prawomocnym wyrokiem oddalającym powództwo o unieważnienie umowy z OFE. Powszechne towarzystwa emerytalne zobowiązały się też, że poinformują wszystkie osoby, które złożyły już wnioski o unieważnienie umów, o ustaleniu procedury.
Bartosz Marczuk
PODSTAWA PRAWNA
• Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. nr 137, poz. 887 z późn. zm.).
• Ustawa z dnia 17 grudnia o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 z późn. zm.).