Zwykle wniosek o wyłączenie z kręgu osób uprawnionych do renty rodzinnej składają osoby, które osiągają dodatkowe przychody. Robią to po to, by pozostali uprawnieni do renty otrzymali ją w wyższej wysokości. Nie zawsze jednak złożenie wniosku będzie korzystne dla finansów rodziny. Dlatego decyzja o rezygnacji z renty powinna być przeanalizowana.
Renta rodzinna przysługuje z tytułu śmierci ubezpieczonego albo osoby uprawnionej do emerytury, renty, zasiłku lub świadczenia przedemerytalnego, najbliższym członkom jego rodziny. Niezależnie od tego, ile osób spełnia warunki wymagane do uzyskania tej renty, przyznawana jest zawsze jedna, łączna renta rodzinna. W zależności od liczby osób uprawnionych renta rodzinna wynosi:
• 85 proc. kwoty świadczenia przysługującego osobie zmarłej – gdy do renty rodzinnej uprawniona jest jedna osoba,
• 90 proc. ww. kwoty – gdy do renty rodzinnej uprawnione są dwie osoby,
• 95 proc. ww. kwoty – gdy do renty rodzinnej uprawnione są trzy i więcej osób.
Renta rodzinna podlega podziałowi na równe części między wszystkich uprawnionych. O warunkach nabycia prawa do renty rodzinnej pisaliśmy w dodatku do „Gazety Prawnej” „Prawo i Życie” nr 40 z 25 lutego br.
Skutki dorabiania do renty
Do rent rodzinnych wieloosobowych mają zastosowanie ogólne zasady zawieszania i zmniejszania wysokości świadczeń z powodu osiągania dodatkowych przychodów. Zawieszenie lub zmniejszenie dotyczy jednak tylko tej części świadczenia, która przysługuje osobie osiągającej przychód.
Wysokość renty rodzinnej ulega zmniejszeniu w przypadku, gdy osoba uprawniona osiąga przychód przekraczający 70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ale nieprzekraczający 130 proc. tej kwoty (od 1 marca do 31 maja br. kwoty te wynoszą: 70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia – 1683,90 zł, 130 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia – 3127,10 zł). Kwotę zmniejszenia stanowi kwota przekroczenia 70 proc. przeciętnego wynagrodzenia, nie wyższa niż kwota maksymalnego zmniejszenia (od 1 marca 2004 r. – 330,87 zł), ustalona proporcjonalnie do liczby uprawnionych osób.
PRZYKŁAD
Do renty rodzinnej uprawnionych jest troje dzieci. Wysokość renty rodzinnej to kwota 1500 zł, a zatem każde z dzieci jest uprawnione do części renty rodzinnej w wysokości po 500 zł. Jedno z dzieci osiąga przychód w wysokości 2200 zł. Przychód ten mieści się w przedziale między 70 a 130 proc. kwoty przeciętnego wynagrodzenia (między 1683,90 zł a 3127,10 zł). Kwota przychodu przekracza o 516,10 zł kwotę graniczną (70 proc.). Jednak z uwagi, że kwota maksymalnego zmniejszenia ustalana jest proporcjonalnie do liczby osób uprawnionych do reny, część renty rodzinnej pracującego dziecka zostanie zmniejszona o 1/3 kwoty maksymalnego zmniejszenia (1/3 x 330,87 zł), tj. 110,29 zł.
Osiąganie przychodu w wysokości przekraczającej 130 proc. przeciętnego wynagrodzenia skutkuje zawieszeniem części renty rodzinnej osoby osiągającej ten przychód. Wysokości części renty rodzinnej przysługującej pozostałym członkom rodziny nie ulegają zmianie.
PRZYKŁAD
Renta rodzinna dla trzech osób wynosi 1200 zł. Zatem każdej osobie przysługuje renta rodzinna w wysokości 400 zł. Jedna z osób uprawnionych osiąga przychód w kwocie 3500 zł, a więc organ rentowy zawiesi przysługującą jej część renty rodzinnej, a pozostałym osobom będzie wypłacał w dalszym ciągu rentę rodzinną po 400 zł.
Wniosek o wyłączenie z kręgu uprawnionych
Osoba uprawniona do renty rodzinnej wieloosobowej może złożyć wniosek o wyłączenie z kręgu osób uprawnionych do tej renty. Nie musi ona wskazywać przyczyn, dla których zwraca się z tym wnioskiem, ale musi dokładnie sprecyzować, że występuje o wyłączenie z grona uprawnionych do renty rodzinnej na zasadach przewidzianych w art. 107a ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Samo nadesłanie oświadczenia (zaświadczenia) o wysokości osiąganego przychodu nie stanowi podstawy do wyłączenia. Wyjaśniamy, że osoba wnioskująca o wyłączenie z kręgu osób uprawnionych do renty rodzinnej może w każdym czasie zgłosić ponownie wniosek o ustalenie prawa do renty. Renta ta (jeśli zostaną spełnione wymagane warunki) zostanie przyznana nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zostanie zgłoszony wniosek.
Celem wprowadzenia możliwości złożenia wniosku o wyłączenie z kręgu osób uprawnionych do renty jest ustalenie kwoty renty rodzinnej wieloosobowej w korzystniejszej wysokości dla pozostałych uprawnionych osób, poprzez wyłączenie osoby wnioskującej z kręgu osób uprawnionych. Chodzi tu szczególnie o przypadki osiągania przychodów w wysokości przekraczającej 70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, a więc w wysokości powodującej co najmniej zmniejszenie wysokości renty.
WARTO WIEDZIEĆ
Wyłączenie z kręgu osób uprawnionych do renty rodzinnej powoduje zmianę liczby osób uprawnionych do renty. W takim przypadku następuje ponowne ustalenie wysokości renty i ponowny podział tej renty między osoby uprawnione.
PRZYKŁAD
• W kwietniu 2005 r. ZUS przyznał rentę rodzinną dla wdowy i dwójki dzieci. Wysokość świadczenia przysługującego zmarłemu wynosiła 2345,80 zł, a zatem renta rodzinna (95 proc. kwoty świadczenia, jakie przysługiwało zmarłemu) wynosi 2228,51 zł. Każdej z osób uprawnionych przysługuje część renty rodzinnej w wysokości 742,84 zł. Od 1 maja 2005 r. wdowa podjęła zatrudnienie na podstawie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony i osiąga przychód w wysokości 3500 zł miesięcznie, a więc w wysokości powodującej zawieszenie przysługującej jej części renty rodzinnej, tj. 742,84 zł. Dzieci (a co za tym idzie rodzina) otrzymują zatem rentę rodzinną w wysokości 1485,68 zł. W tym przypadku korzystne jest zgłoszenie wniosku o wyłączenie z kręgu osób uprawnionych do renty. Wysokość renty rodzinnej dla dwóch osób (90 proc. świadczenia zmarłego) wynosi bowiem 2111,22 zł.
• ZUS przyznał rentę rodzinną dla wdowy i trójki dzieci. Renta ta wynosi 780 zł, a zatem na każdą osobę uprawnioną przypada po 195 zł. Wdowa podjęła zatrudnienie i osiąga przychód w wysokości powodującej zmniejszenie renty. Zmniejszenie to jest równe 1/4 kwoty maksymalnego zmniejszenia i wynosi 82,72 zł miesięcznie (1/4 x 330,87 zł). Zgłoszenie przez wdowę wniosku o wyłączenie z kręgu osób uprawnionych do renty nie zmieni łącznej kwoty renty rodzinnej (renta zarówno dla 3 jak i 4 osób wynosi 95 proc. świadczenia, jakie przysługiwałoby zmarłemu), która będzie przysługiwała w wysokości 780 zł miesięcznie. Jednak renta ta nie będzie obciążona zmniejszeniem związanym z przychodami osiąganymi przez wdowę.
Przedstawione powyżej sytuacje wskazują na opłacalność złożenia wniosku o wyłączenie z kręgu osób uprawnionych do renty rodzinnej. Jednak nie w każdym przypadku jest to takie oczywiste.
PRZYKŁAD
Powróćmy do sytuacji przedstawionej w analizowanym wyżej przykładzie dotyczącym wdowy i dwójki dzieci, których łączna renta rodzinna wynosiła 2228,51 zł. Wdowa podjęła pracę, zgłosiła wniosek o wyłączenie z kręgu osób uprawnionych i ZUS wypłaca rentę dla dwóch osób w łącznej kwocie 2111,22 zł (90 proc. x 2345,80 zł). Zarobki wdowy uległy znacznemu obniżeniu, a w grudniu 2005 r. stosunek pracy został rozwiązany. Po zakończeniu roku okazało się, że w 2005 r. uzyskała ona przychód w łącznej wysokości powodującej zmniejszenie świadczenia o 589 zł (o taką kwotę uzyskany przychód przekroczył niższą kwotę graniczną przychodu ustaloną dla okresu od kwietnia do grudnia). W tym przypadku wyłączenie z kręgu osób uprawnionych zmniejszyło wysokość renty (od wstrzymania wypłaty, tj. od czerwca do grudnia) o kwotę 821,03 [7x (2228,51 – 2111,22)], podczas gdy uzyskany przychód powodował jej zmniejszenie jedynie o 589 zł. Złożenie wniosku o wyłączenie z kręgu osób uprawnionych do renty rodzinnej w analizowanej sytuacji nie było korzystne. Oczywiście wdowa może ponownie zgłosić wniosek o ustalenie prawa do renty rodzinnej.
Każda osoba występująca o wyłączenie z kręgu osób uprawnionych do renty rodzinnej musi pamiętać o dwóch ważnych zasadach. Po pierwsze – wstrzymanie wypłaty renty rodzinnej następuje od miesiąca, w którym ZUS wydał decyzję o ustaniu prawa do renty dla osoby występującej z wnioskiem o wyłączenie, albo od miesiąca następnego, jeżeli wcześniejsze wstrzymanie wypłaty nie było możliwe. Tak więc zgłoszenie wniosku na przykład 18 marca i wydanie decyzji przez ZUS 30 marca oznacza brak możliwości wstrzymania wypłaty za marzec, bowiem renta została już wypłacona. Po drugie – za okres, w którym ustało prawo do renty rodzinnej, organ rentowy nie analizuje kwot przychodu ani też nie ustala kwot granicznych, a więc tym samym nie będzie za ten okres dokonywał rozliczenia renty rodzinnej.
Elżbieta Kosiewicz
PODSTAWA PRAWNA
• Artykuł 107a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 z późn. zm.).