Od 1 listopada osoby prowadzące działalność gospodarczą nie będą już mogły obniżać wysokości opłacanych przez siebie składek na ubezpieczenia. Do tej pory składki były obniżane dzięki zawieranym umowom zlecenia na niewielkie kwoty.
Zmiany dotyczące opłacania składek na ubezpieczenia społeczne przez zleceniodawcę prowadzącego jednocześnie działalność gospodarczą zostały wprowadzone ustawą z dnia 1 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. nr 169, poz. 1412).
Od 1 listopada 2005 r. osoba prowadząca działalność gospodarczą, która równocześnie pracuje na podstawie umowy zlecenia, agencyjnej lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia będzie w określonym przypadku zmuszona opłacać obowiązkowo składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe od prowadzonej działalności, a nie od umowy zlecenia. Będzie tak, jeżeli z umowy zlecenia podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe będzie niższa od obowiązującej tę osobę najniższej podstawy wymiaru składek dla osób prowadzących działalność gospodarczą.
Najniższa podstawa wymiaru składek dla osób prowadzących działalność gospodarczą to 60 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Za listopad wynosi ona 1391,12 zł. Inaczej ustala się podstawę wymiaru w przypadku osób, które rozpoczęły prowadzenie działalności gospodarczej 25 sierpnia 2005 r. lub później i w okresie ostatnich 60 miesięcy przed jej rozpoczęciem nie prowadziły innej działalności. Dla tych osób w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności minimalna podstawa wymiaru składek wynosi 30 proc. minimalnego wynagrodzenia, czyli 254,70 zł. Warunkiem opłacania składek przez wymienione osoby od takiej podstawy jest niewykonywanie działalności na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej.
Oznacza to, że od 1 listopada 2005 r. umowa zlecenia może zostać wybrana jako tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń tylko wówczas, gdy podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia jest równa co najmniej minimalnej podstawie z działalności. Gdy jest ona niższa, istnieje obowiązek ubezpieczenia z działalności. Z umowy zlecenia ubezpieczenia emerytalne i rentowe są dobrowolne, obowiązkowa jest natomiast składka na ubezpieczenie zdrowotne.
PRZYKŁAD
Tomasz N. od 1 października 2005 r. rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej. Składki na ubezpieczenia społeczne opłaca od 30 proc. minimalnego wynagrodzenia, tj. od 254,70 zł (spełnia wszystkie przesłanki do skorzystania z preferencyjnej stawki). Od 2 listopada 2005 r. Tomasz N. zatrudnia się równocześnie na umowę zlecenia z wynagrodzeniem miesięcznym w wysokości 300 zł, wypłacanym ostatniego dnia danego miesiąca. Wobec tego od 2 listopada Tomasz N. obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym może podlegać w dalszym ciągu z działalności albo jako tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń może wskazać umowę zlecenia. Wówczas z działalności obowiązkowa będzie tylko składka na ubezpieczenie zdrowotne.
Kogo dotyczy zmiana
Zmiana zasad opłacania składek dotyczy osób prowadzących działalność gospodarczą na podstawie przepisów ustawy o działalności gospodarczej oraz innych przepisów szczególnych. Nie ma zastosowania do wspólników spółek jawnych, komandytowych, partnerskich, wspólnika jednoosobowej spółki z o.o. oraz osób podlegających ubezpieczeniom jako twórcy lub artyści. Wobec tego wspólnicy spółek wymienionych powyżej oraz twórcy i artyści, którzy będą wykonywali umowę zlecenia (również po 1 listopada 2005 r.), będą mieli prawo wyboru tytułu do ubezpieczeń bez względu na wysokość wynagrodzenia uzyskiwanego z umowy zlecenia.
PRZYKŁAD
Tomasz K. od stycznia 2005 r. prowadzi działalność gospodarczą na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej. Od 1 lipca 2005 r. do 31 grudnia 2005 r. Tomasz K. jest jednocześnie zatrudniony na podstawie umowy zlecenia z miesięcznym wynagrodzeniem w wysokości 900 zł, wypłacanym ostatniego dnia danego miesiąca. Tomasz K. od lipca jako tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych wybrał umowę zlecenia, a z działalności opłaca tylko składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Od 1 listopada Tomasz K., z uwagi na uzyskiwanie ze zlecenia wynagrodzenia niższego niż minimalna podstawa wymiaru składek z działalności (1391,12 zł), obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym będzie podlegał z działalności, a ze zlecenia ubezpieczenia emerytalne i rentowe będą dobrowolne (obowiązkowa będzie składka na ubezpieczenie zdrowotne).
Tomasz K. będzie zobowiązany złożyć formularz ZUS ZWUA i wyrejestrować się z działalności z ubezpieczenia zdrowotnego podając jako datę ustania ubezpieczeń 1 listopada 2005 r. oraz złożyć formularz ZUS ZUA podając 1 listopada 2005 r. jako datę powstania obowiązku ubezpieczeń. Musi on zgłosić się z działalności do obowiązkowych ubezpieczeń: emerytalnego, rentowych, wypadkowego, zdrowotnego oraz ewentualnie do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego.
Tomasz K. powinien również poinformować swojego zleceniodawcę, iż od 1 listopada 2005 r. umowa zlecenia jest dla niego tytułem do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. Zleceniodawca powinien wyrejestrować go z ubezpieczeń, do których był zgłoszony i zgłosić z umowy zlecenia wyłącznie do ubezpieczenia zdrowotnego, jeżeli Tomasz K. z umowy zlecenia nie będzie chciał podlegać dobrowolnym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.
Emeryci i renciści
Zmiany, które weszły w życie od 1 listopada 2005 r., nie dotyczą osób mających ustalone prawo do emerytury lub renty, które równocześnie prowadzą działalność gospodarczą oraz wykonują umowę zlecenia. Emeryt lub rencista, który wykonuje umowę zlecenia i prowadzi działalność gospodarczą obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlega z umowy zlecenia (bez względu na wysokość uzyskiwanego wynagrodzenia), a z działalności ubezpieczenia emerytalne i rentowe są dla niego dobrowolne. Z działalności obowiązkowa jest wyłącznie składka na ubezpieczenie zdrowotne.
PRZYKŁAD
Piotr N. ma ustalone prawo do emerytury. Od 1 sierpnia 2005 r. wykonuje on umowę zlecenia z wynagrodzeniem w wysokości 200 zł miesięcznie. Z umowy zlecenia podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Od 3 listopada 2005 r. wykonując w dalszym ciągu umowę zlecenia rozpoczyna prowadzenie działalności gospodarczej. Z działalności ubezpieczenia emerytalne i rentowe są dla niego dobrowolne, a obowiązkowa jest wyłącznie składka na ubezpieczenie zdrowotne.
Michał Jarosik
PODSTAWA PRAWNA
• Artykuł 9 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. nr 137, poz. 887 z późn. zm.).
UŻYTKOWNICY PYTAJĄ
Czy zmienić tytuł ubezpieczeń
Jestem zatrudniony na podstawie umowy o pracę na 1/3 etatu z wynagrodzeniem w wysokości 800 zł (brutto). Z innym podmiotem mam zawartą stałą umowę zlecenia, z wynagrodzeniem w wysokości 400 zł. Od stycznia 2004 r. prowadzę też działalność w formie spółki cywilnej (sklep). Obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegam z umowy o pracę oraz z umowy zlecenia. Z działalności opłacam tylko składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Czy po 1 listopada 2005 r. mam obowiązek opłacać składki z działalności?
TAK. Osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, której podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe jest niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia, podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym również z innych tytułów. Do końca października 2005 r., z uwagi na to, że podstawa wymiaru składek z umowy o pracę była niższa niż minimalna (849 zł), musiał pan opłacać również składki od działalności albo umowy zlecenia (płacił pan składki od umowy zlecenia).
Od 1 listopada 2005 r. zleceniobiorca prowadzący jednocześnie działalność gospodarczą podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu tej działalności, jeżeli z umowy zlecenia podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe jest niższa od obowiązującej tę osobę najniższej podstawy wymiaru składek dla osób prowadzących działalność.
W związku z tym, iż uzyskiwane z umowy zlecenia wynagrodzenie (400 zł) jest niższe niż minimalna podstawa wymiaru składek z działalności (1391,12 zł), od 1 listopada 2005 r. drugim obowiązkowym tytułem do ubezpieczeń (oprócz umowy o pracę) będzie działalność gospodarcza. Z umowy zlecenia ubezpieczenia emerytalne i rentowe będą dobrowolne, obowiązkowa będzie natomiast składka na ubezpieczenie zdrowotne.
M.J.