Użytkownik pobiera rentę z tytułu niezdolności do pracy. W lipcu tego roku starał się o specjalny dodatek wypłacany przez ZUS świadczeniobiorcom, których dochód w 2004 r. nie przekroczył 800 zł miesięcznie. Z powodu braku informacji o dochodzie żony, ZUS odmówił renciście przyznania tego świadczenia.
Użytkownik formalnie pozostaje w związku małżeńskim (nie ma orzeczonego przez sąd rozwodu lub separacji). Jednak nie wie nawet, gdzie żona obecnie przebywa. Nie może więc uzyskać od niej oświadczenia dotyczącego jej dochodu, które jest wymagane przez ZUS od osób pozostających w związku małżeńskim.
W czerwcu 2005 r. weszła w życie ustawa z dnia 20 maja 2005 r. o dodatku pieniężnym dla niektórych emerytów, rencistów i osób pobierających świadczenie przedemerytalne lub zasiłek przedemerytalny (Dz.U. nr 102, poz. 852). Przewiduje ona, że w roku, w którym nie przeprowadzono waloryzacji świadczeń emerytalno-rentowych – emeryci, renciści oraz osoby pobierające zasiłki i świadczenia przedemerytalne, których dochód nie przekraczał w poprzednim roku 800 zł, otrzymują specjalny dodatek. Wynosi on 10 proc. różnicy między kwotą 9600 zł a faktycznym dochodem świadczeniobiorcy.
Dochód osób pozostających w związku małżeńskim liczy się w ten sposób, że sumuje się dochód małżonków, a następnie uzyskaną kwotę dzieli przez dwa. Świadczeniobiorca pozostający w związku małżeńskim w oświadczeniu lub wniosku o dodatek musi podać dochód współmałżonka. Problem pojawia się, gdy świadczeniobiorca formalnie pozostaje w związku, ale nie ma możliwości skontaktowania się ze współmałżonkiem. W takiej sytuacji, jak nasz czytelnik, są również osoby, których współmałżonek mieszka za granicą.
Czy taki świadczeniobiorca ma jakąkolwiek szansę na uzyskanie od ZUS jednorazowego dodatku? Czy mógłby złożyć oświadczenie o niemożności skontaktowania się z żoną lub oświadczenie z gminy o tym, że mieszka samotnie? Czy ZUS postąpił słusznie, odmawiając mu dodatku? Jak taka osoba może uzyskać orzeczenie o separacji?
Opracował Bartosz Marczuk
EKSPERCI WYJAŚNIAJĄ
Anna Warchoł, rzecznik prasowy Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
Prawo do dodatku pieniężnego zależy od dochodu na osobę w rodzinie (tzw. wskaźnika dochodowego osoby uprawnionej i jej sytuacji rodzinnej). W przypadku osób pozostających w związku małżeńskim i niebędących w separacji orzeczonej prawomocnym wyrokiem sądu – przy ustalaniu dochodu na osobę uwzględnia się łączne dochody małżonków. Dochód na 1 osobę wynosił połowę łącznego dochodu (z art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 20 maja 2005 r.).
W przypadku osoby niepozostającej w związku małżeńskim lub pozostającej w separacji orzeczonej prawomocnym wyrokiem sądu – przy ustalaniu dochodu bierze się pod uwagę tylko dochód tej osoby (art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 20 maja 2005 r.).
Brak formalnego rozwiązania małżeństwa nie zwalnia osoby ubiegającej się o dodatek od przedstawienia oświadczenia o wysokości dochodu osiągniętego przez współmałżonka. Jeżeli współmałżonek nie złoży stosownego oświadczenia i nie ma możliwości oceny wysokości łącznych dochodów, dodatek nie będzie przyznany.
Anna Rojek, aplikant radcowski ze Spółki Adwokatów i Radców Prawnych Kubisa, Walos, Wolnik i partnerzy
Nabycie prawa do dodatku pieniężnego warunkują dwie przesłanki. Po pierwsze, osoba ubiegająca się o dodatek powinna być w marcu danego roku uprawniona do otrzymania emerytury, renty, świadczenia lub zasiłku przedemerytalnego. Po drugie, dochód w roku kalendarzowym poprzedzającym rok, w którym nabywa prawo do dodatku, nie może przekroczyć 9600 zł. W przypadku osoby pozostającej w związku małżeńskim dochód ten stanowi 50 proc. łącznego dochodu osiągniętego przez małżonków w danym roku kalendarzowym. Jeżeli natomiast osoba ubiegająca się o dodatek pozostaje w separacji orzeczonej prawomocnym wyrokiem, wówczas bierze się pod uwagę wyłącznie dochód osiągnięty przez tę osobę.
Dodatek wypłaca się na podstawie oświadczenia lub wniosku osoby ubiegającej się o jego przyznanie. Informacje podane zarówno w oświadczeniu, jak i we wniosku podlegają kontroli organu wypłacającego dodatek co do zgodności z rzeczywistym stanem.
Przepisy nie przewidują możliwości przyznania dodatku wyłącznie na podstawie dochodu jednego ze współmałżonków nawet wówczas, gdy miejsce pobytu drugiego z nich jest nieznane i brak jest informacji, czy i w jakiej wysokości osiąga on dochody. W takiej sytuacji osoba zamierzająca ubiegać się o dodatek pieniężny, która pozostaje wyłącznie w formalnym, a nie faktycznym związku małżeńskim, może wystąpić do sądu z pozwem o orzeczenie separacji.
Powództwo to wytacza się przed sąd, w okręgu którego małżonkowie mieli ostatnie wspólne miejsce zamieszkania, jeżeli choć jedno z nich w okręgu tym nadal stale przebywa. W przypadku braku takiej podstawy wyłącznie właściwy jest sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej, a gdy i takiej podstawy nie ma – sąd miejsca zamieszkania powoda.
Od pozwu o orzeczenie separacji pobiera się wpis w wysokości 500 zł. Z uwagi na fakt, iż postępowanie to nie może toczyć się tylko przy udziale jednej ze stron, powód powinien już w pozwie złożyć wniosek o ustanowienia kuratora dla reprezentowania osoby nieobecnej.
Dopiero prawomocny wyrok sądu, mocą którego orzeczona zostanie separacja, będzie stanowił podstawę do uwzględniania przy ustalaniu prawa do dodatku wyłącznie dochodu czytelnika osiągniętego w danym roku kalendarzowym. Orzeczenie takie nie może być zastąpione innym dokumentem.