Osoby, pozbawione możliwości wykonywania pracy zarobkowej, a ze względu na zbyt niski wiek niemające prawa do emerytury mimo dużego stażu pracy, mogą starać się o przyznanie świadczenia przedemerytalnego.
Warunki, które muszą spełnić osoby ubiegające się o świadczenie przedemerytalne, określa ustawa z 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych (DzU nr 120, poz. 1252).
Uprawnieni do świadczenia przedemerytalnego
Ustawa o świadczeniach przedemerytalnych wymienia kilka kategorii osób uprawnionych do świadczenia przedemerytalnego.
Są to:
• pracownicy zwolnieni z zakładów pracy:
– z powodu likwidacji lub niewypłacalności pracodawcy w rozumieniu przepisów ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy,
– z przyczyn dotyczących zakładu pracy, określonych ustawą o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy,
– którzy wykonywali pracę przy produkcji wyrobów zawierających azbest,
• osoby, które przestały prowadzić pozarolniczą działalność gospodarczą ze względu na upadłość,
• byli renciści.
Prawo do świadczenia stwierdza ZUS.
Każda osoba, która chce ubiegać się o świadczenie przedemerytalne, musi najpierw nabyć uprawnienia do zasiłku dla bezrobotnych i pobierać go przez 6 miesięcy. W tym czasie nie może odmówić bez uzasadnionej przyczyny przyjęcia propozycji odpowiedniego zatrudnienia, innej pracy zarobkowej albo zatrudnienia w ramach prac interwencyjnych lub robót publicznych. Ponadto musi być zarejestrowana jako bezrobotna w chwili rozpatrywania uprawnień do świadczenia przez ZUS.
Prawo do świadczenia stwierdza ZUS.
Każda osoba, która chce ubiegać się o świadczenie przedemerytalne, musi najpierw nabyć uprawnienia do zasiłku dla bezrobotnych i pobierać go przez 6 miesięcy. W tym czasie nie może odmówić bez uzasadnionej przyczyny przyjęcia propozycji odpowiedniego zatrudnienia, innej pracy zarobkowej albo zatrudnienia w ramach prac interwencyjnych lub robót publicznych. Ponadto musi być zarejestrowana jako bezrobotna w chwili rozpatrywania uprawnień do świadczenia przez ZUS.
Wniosek o przyznanie świadczenia przedemerytalnego musi zostać złożony w ciągu 30 dni od dnia, w którym powiatowy urząd pracy wydał dokument poświadczający 6-miesięczny okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych. W szczególnie uzasadnionych przypadkach ZUS może przywrócić ten termin.
Pozostałe warunki są zróżnicowane.
Likwidacja, niewypłacalność pracodawcy i zwolnienia grupowe
Prawo do świadczenia przedemerytalnego przysługuje osobie, która straciła zatrudnienie z powodu likwidacji lub niewypłacalności pracodawcy w rozumieniu ustawy z 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (DzU nr 158, poz. 1121 ze zm.), jeśli w dniu rozwiązania stosunku pracy z tego powodu:
• ukończyła co najmniej 56 lat (kobieta) lub 61 lat (mężczyzna),
• posiada okres uprawniający do emerytury w wymiarze co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn,
• była zatrudniona lub pozostawała w stosunku służbowym w zakładzie, który uległ likwidacji lub stał się niewypłacalny, przez co najmniej 6 miesięcy.
Prawo do świadczenia przedemerytalnego przysługuje również osobom, które w dniu rozwiązania umowy o pracę z powodu likwidacji lub niewypłacalności pracodawcy nie ukończyły wymaganego wieku, ale 31 grudnia roku poprzedzającego rozwiązanie stosunku pracy posiadały okres uprawniający do emerytury w wymiarze 34 lat dla kobiet lub 39 lat dla mężczyzn, a u pracodawcy, który rozwiązał z nimi stosunek pracy, były zatrudnione przez co najmniej 6 miesięcy.
O przyznanie uprawnień do świadczenia przedemerytalnego może się również starać osoba zwolniona z pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy w rozumieniu art. 2 pkt 29 ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (DzU nr 99, poz. 1001 ze zm.).
Osoba ta może uzyskać świadczenie przedemerytalne, jeżeli spełni dodatkowe warunki, tj.:
• do dnia rozwiązania stosunku pracy lub stosunku służbowego ukończyła co najmniej 55 lat (kobieta) lub 60 lat (mężczyzna),
• posiada okres uprawniający do emerytury w wymiarze co najmniej 30 lat dla kobiet i 35 lat dla mężczyzn,
• była zatrudniona lub pozostawała w stosunku służbowym u pracodawcy, z którym została rozwiązana umowa o pracę, przez co najmniej 6 miesięcy.
Również w tym przypadku możliwe jest nabycie prawa do świadczenia przedemerytalnego bez względu na wiek. Takie prawo przysługuje osobie, która w dniu rozwiązania stosunku pracy lub stosunku służbowego, trwającego co najmniej 6 miesięcy, posiada 35 lat (kobieta) lub 40 lat (mężczyzna) okresu uprawniającego do emerytury.
Minimalny 6-miesięczny okres zatrudnienia wymagany do uzyskania świadczenia przedemerytalnego nie musi być okresem nieprzerwanym.
W 6-miesięcznym okresie zatrudnienia uwzględnia się okresy pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy oraz świadczeń pieniężnych z tytułu choroby i macierzyństwa. Nie wlicza się okresu urlopu bezpłatnego.
Praca przy azbeście
Osoby zatrudnione przy produkcji azbestu (art. 6 ustawy z 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest – DzU z 2004 r. nr 3, poz. 20 ze zm.) nabywają prawo do świadczenia, jeżeli:
• 28 września 1997 r. były zatrudnione w zakładach wymienionych w załącznikach 2 i 3 do tej ustawy lub zostały oddelegowane do tych zakładów bądź też były zatrudnione w przedsiębiorstwach powstałych w wyniku przekształcenia, podziału lub połączenia tych zakładów do czasu zaprzestania produkcji wyrobów zawierających azbest,
• rozwiązanie stosunku pracy z ostatnim pracodawcą nastąpiło z przyczyn dotyczących zakładu pracy,
• posiadają okres uprawniający do emerytury: 20 lat kobiety i 25 lat mężczyźni, w tym co najmniej 10 lat zatrudnienia w zakładach wymienionych w załącznikach 2 i 3 do ustawy.
W 10-letnim okresie zatrudnienia ZUS uwzględnia tylko okresy pracy do 31 grudnia 1999 r., wyłączając z nich okresy przebywania na urlopie bezpłatnym. Wyłączeniu nie podlegają okresy pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy oraz świadczeń pieniężnych z tytułu choroby i macierzyństwa.
Świadczenie dla upadłego przedsiębiorcy i byłego rencisty
Osoby, które ogłosiły upadłość prowadzonej przez siebie pozarolniczej działalności, mają prawo do świadczenia przedemerytalnego, jeśli:
• prowadziły tę działalność nieprzerwanie do dnia ogłoszenia upadłości i przez okres nie krótszy niż 24 miesiące,
• opłaciły składki na ubezpieczenia społeczne za ten okres,
• do dnia ogłoszenia upadłości ukończyły co najmniej 56 lat (kobieta) lub 61 lat (mężczyzna) oraz posiadają okres uprawniający do emerytury w wymiarze co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn.
Prawo do świadczenia przedemerytalnego przysługuje byłemu renciście wówczas, gdy:
• utracił prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy pobieranej nieprzerwanie przez okres co najmniej 5 lat,
• do dnia ustania prawa do renty ukończył co najmniej 55 lat (kobieta) lub 60 lat (mężczyzna) oraz posiadał okres uprawniający do emerytury w wymiarze co najmniej 20 lat dla kobiet lub 25 lat dla mężczyzn,
• zarejestrował się w powiatowym urzędzie pracy w ciągu 30 dni od dnia ustania prawa do renty.
5-letni okres musi być okresem faktycznego nieprzerwanego pobierania renty, ale nie musi to być ostatnie 5 lat przed ubieganiem się o świadczenie przedemerytalne.
Joanna Kalinowska