Renta rodzinna podlega ogólnym zasadom zawieszania i zmniejszania świadczeń z uwagi na osiąganie przychodów, określonym w ustawie o emeryturach i rentach z FUS. Pewne odrębności dotyczą jedynie sytuacji, gdy świadczenie to przysługuje więcej niż jednemu członkowi rodziny.
Przedstawione niżej zasady zawieszania i zmniejszania prawa do renty rodzinnej nie dotyczą osób, które ukończyły powszechny wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn i mają ustalone prawo do emerytury, ale pobierają rentę rodzinną jako świadczenie korzystniejsze. Renta takim osobom wypłacana jest w pełnej wysokości, bez względu na wysokość osiąganego przychodu, począwszy od miesiąca, w którym osiągnęli wspomniany powszechny wiek emerytalny. Ograniczenie możliwości zarobkowania nie dotyczy również rent rodzinnych przysługujących po osobach uprawnionych do rent dla inwalidów wojennych, a także rent dla inwalidów wojskowych, których śmierć nastąpiła w związku ze służbą wojskową.
Osoby inne niż wyżej wymienione uprawnione do renty rodzinnej muszą liczyć się z tym, że ZUS zawiesi lub zmniejszy przysługujące im świadczenie w sytuacji, gdy ich przychód przekroczy określone przepisami progi zarobkowe. Warto przy tym zaznaczyć, że jeśli do renty rodzinnej uprawnionych jest kilku członków rodziny, przychód osiągany przez jednego z nich wpływa na zawieszenie lub zmniejszenie tylko tej części renty, która jemu przysługuje. Nie ulegają natomiast zmianie wypłacane kwoty świadczenia przysługujące innym członkom rodziny, jeśli nie osiągają oni również przychodu w wysokości przekraczającej określony próg zarobkowy.
Progi zarobkowe
Jeśli przychód z działalności zarobkowej jest niższy od tzw. pierwszej kwoty granicznej (70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy ostatnio ogłoszonego przez prezesa GUS, obecnie 1892,40 zł), ZUS wypłaca rentę w pełnej wysokości. Świadczenie podlega zmniejszeniu wówczas, gdy osiągany przychód przekracza wspomniany próg zarobkowy, ale jest niższy od 130 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (obecnie 3514,50 zł). Zmniejszenie równe jest kwocie przekroczenia pierwszego progu zarobkowego, ale nie może być wyższe niż maksymalna kwota zmniejszenia ustalona dla renty w danym okresie.
Kwota maksymalnego zmniejszenia dla renty rodzinnej, do której jest uprawniona jedna osoba, stanowi 20,4 proc. kwoty bazowej obowiązującej przy ostatniej waloryzacji w 1998 roku i jest podwyższana w kolejnych terminach waloryzacji emerytur i rent. Od 1 marca 2006 r. wynosi ona 351,38 zł. Kwota ta zostanie zwiększona przy kolejnej waloryzacji świadczeń, która nastąpi od 1 marca 2008 r. Należy w tym miejscu podkreślić, że w sytuacji, gdy do renty rodzinnej uprawnionych jest kilka osób, maksymalną kwotę zmniejszenia ustala się proporcjonalnie do liczby tych osób.
Jeśli natomiast świadczeniobiorca osiąga przychód przekraczający 130 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za ostatni kwartał kalendarzowy, ZUS zawiesza prawo do przysługującej mu renty rodzinnej lub jej części.
PRZYKŁAD
OBLICZANIE KWOTY MAKSYMALNEGO ZMNIEJSZENIA
Do renty rodzinnej w łącznej wysokości 960 zł uprawnionych jest trzech braci (każdemu przysługuje po 320 zł). Jeden z nich podjął w grudniu 2007 r. zatrudnienie na podstawie umowy o pracę, osiągając z tego tytułu przychód w kwocie 2,4 tys. zł brutto, a więc w kwocie wyższej niż tzw. pierwszy próg zarobkowy (70 proc. przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego), ale nie wyższej niż 130 proc. przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. Przychód przekroczył 70 proc. przeciętnego wynagrodzenia o 507,60 zł (2400 zł - 1892,40 zł). Natomiast maksymalna kwota zmniejszenia świadczenia wyniosła 117,13 zł (351,38 zł : 3). W związku z tym renta rodzinna jednego z braci (dorabiającego do świadczenia) zostanie zmniejszona o 117,13 zł.
Przychód wpływający na wysokość renty
Wyjaśnić trzeba, że nie każdy przychód wpływa na zawieszenie lub zmniejszenie renty rodzinnej, ale tylko ten, który został osiągnięty z tytułu wykonywania działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, tj.:
• pracy wykonywanej na podstawie stosunku pracy,
• pracy wykonywanej na podstawie umowy o pracę nakładczą,
• pracy wykonywanej w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub spółdzielni kółek rolniczych,
• pracy wykonywanej na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia lub współpracy przy wykonywaniu tych umów,
• pracy wykonywanej na podstawie umowy zlecenia, agencyjnej albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy o zleceniu, umowy o dzieło, jeżeli została zawarta z pracodawcą, z którym równocześnie pozostaje w stosunku pracy lub jeżeli na podstawie takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy,
• prowadzenia pozarolniczej działalności (w tym działalności gospodarczej) oraz współpracy przy jej wykonywaniu,
• wykonywania odpłatnie pracy, na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,
• pobierania stypendium sportowego.
Warto wiedzieć, że przychody z wymienionych wyżej tytułów wpływają na zawieszenie albo zmniejszenie renty i nie ma znaczenia, czy przychód w konkretnym przypadku podlega oskładkowaniu, czy też zwolniony z obowiązku opłacania składek, gdyż przykładowo osoba uprawniona do renty rodzinnej ma inny tytuł do ubezpieczeń, z którego składki są płacone. Nie jest również istotne zwolnienie z obowiązku opłacania składek w związku z ustaleniem prawa do emerytury lub renty.
Oprócz przychodów z działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego w myśl przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, na zawieszenie lub zmniejszenie renty rodzinnej wpływa również przychód z tytułu służby pełnionej m.in. w: Wojsku Polskim, Policji, Służbie Więziennej, Państwowej Straży Pożarnej.
Przychody nieoskładkowane
Bez ograniczeń można dorabiać wykonując działalność, umowę nieobjętą obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, np. umowę o dzieło, która nie jest zawarta z własnym pracodawca albo na jego rzecz. Ponieważ do renty rodzinnej uprawnione są często osoby młode, szczególnie istotna jest w tym przypadku regulacja zwalniająca z obowiązku opłacania składek od umów agencyjnych, zlecenia lub innych umów o świadczenie usług, do których zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, wykonywanych przez uczniów gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych, szkół ponadpodstawowych, a także studentów, do czasu ukończenia przez nich 26 lat.
Na zawieszenie lub zmniejszenie renty rodzinnej nie wpływają także przychody, które nie stanowią podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, wymienione w rozporządzeniu w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, m.in. nagrody jubileuszowe, które przysługują pracownikowi nie częściej niż co pięć lat.
Na wysokość renty rodzinnej nie mają także wpływu przychody, których źródłem nie jest praca zarobkowa, np. darowizna, wygrana w grze losowej.
PRZYKŁAD
ZAWIESZENIE RENTY RODZINNEJ
Brat i siostra uprawnieni są do renty rodzinnej po zmarłym ojcu. Od 1 listopada 2007 r. brat podjął zatrudnienie i osiąga wynagrodzenie w wysokości 4,3 tys. zł. Ponieważ przychód ten przekracza tzw. wyższą kwotę graniczną (obecnie 3514,50 zł), ZUS zawiesił przysługującą mu część świadczenia. Siostra natomiast będzie otrzymywała część renty rodzinnej w niezmienionej wysokości.
PRZYKŁAD
SUMOWANIE PRZYCHODÓW Z UMOWY O PRACĘ I Z DZIAŁALNOŚCI
Adam P. uprawniony do renty rodzinnej od dwóch lat jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę. Niedawno podjął dodatkowo działalność gospodarczą, z tytułu której nie musi odprowadzać składek na ubezpieczenia społeczne, gdyż są one opłacane z tytułu stosunku pracy. Mimo że składki z tytułu prowadzonej działalności nie są opłacane, przychód z tego tytułu i z umowy o pracę będzie uwzględniony przy ustalaniu, w jakiej wysokości ma być wypłacana renta rodzinna.
MAREK OPOLSKI
gp@ infor.pl
PODSTAWA PRAWNA
• Ustawa z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 z późn. zm.).
• Ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2007 r. nr 11, poz. 74 z późn.zm.).
• Rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. nr 161, poz.1106 z późn. zm.).