Wymiar wprowadzanych od 1 stycznia 2010 r. dodatkowych urlopów macierzyńskich oraz urlopu ojcowskiego będzie się zwiększał stopniowo w kolejnych latach, aż do 2014 r., kiedy zostaną osiągnięte docelowe wymiary tych urlopów.
Dodatkowy urlop macierzyński dla matki dziecka
Od 1 stycznia 2010 r. pracownica będzie miała prawo do dobrowolnego dodatkowego urlopu macierzyńskiego bezpośrednio po zakończeniu podstawowego urlopu macierzyńskiego (art. 182 1 § 1 Kodeksu pracy). Dodatkowy urlop macierzyński będzie wynosił od 1 stycznia 2010 r. i w 2011 r. maksymalnie:
• 2 tygodnie na dziecko urodzone jako jedyne przy porodzie,
• 3 tygodnie w przypadku urodzenia podczas jednego porodu dwóch lub więcej dzieci.
Podane wymiary urlopu w latach 2012-2013 wydłużą się odpowiednio do 4 i 6 tygodni, a od 2014 r. - docelowo do 6 i 8 tygodni.
Pracownica będzie miała prawo do dodatkowego urlopu macierzyńskiego po wykorzystaniu podstawowego macierzyńskiego (art. 182 1 § 1 Kodeksu pracy). Choć przepisy tego nie rozstrzygają, nie będzie ona mogła wziąć dodatkowego urlopu macierzyńskiego po rezygnacji z podstawowego urlopu macierzyńskiego, najwcześniej po 14 tygodniach po porodzie (art. 180 § 5 Kodeksu pracy). Resztę podstawowego urlopu macierzyńskiego w takiej sytuacji będzie bowiem mógł odbierać pracownik - ojciec wychowujący dziecko. Podstawowy urlop macierzyński nie zostanie więc wykorzystany w całości przez pracownicę i dlatego matce nie będzie wolno w momencie jego przerwania przejść na dodatkowy urlop macierzyński. W takiej sytuacji z dodatkowego urlopu macierzyńskiego będzie miał prawo skorzystać ojciec dziecka (art. 182 2 § 1 pkt 1 Kodeksu pracy).
WAŻNE!
Dodatkowy urlop macierzyński będzie przysługiwał pracownicy dopiero po wykorzystaniu podstawowego urlopu macierzyńskiego.
Kodeks pracy określa maksymalne wymiary dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Kobieta będzie mogła złożyć wniosek o udzielenie krótszego urlopu, z tym że w wymiarze tygodnia bądź jego wielokrotności (art. 182 1 § 2 Kodeksu pracy). W związku z tym pracownica, która urodziła jedno dziecko, może się domagać 1 tygodnia lub 2 tygodni dodatkowego urlopu wypoczynkowego. Jeśli urodziła przynajmniej dwoje dzieci przy jednym porodzie, przysługuje jej 1 tydzień, 2 albo 3 tygodnie. Tydzień dodatkowego urlopu macierzyńskiego odpowiada przy tym 7 dniom kalendarzowym (art. 183 1 § 1 Kodeksu pracy).
Pracodawca będzie udzielał tego urlopu jednorazowo, dlatego pracownica powinna się zastanowić, ile chce dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Jeśli np. złoży podanie o 1 tydzień, a potem zechce go przedłużyć, pracodawca ma prawo jej odmówić.
Aby otrzymać dodatkowy urlop macierzyński, pracownica będzie musiał złożyć pisemny wniosek do pracodawcy najpóźniej na 7 dni przed rozpoczęciem urlopu (art. 182 1 § 5 Kodeksu pracy). Pracodawca będzie musiał wniosek uwzględnić. Przepisy nie zawierają wzoru takiego wniosku.
W trakcie dodatkowego urlopu macierzyńskiego będzie przysługiwać zasiłek macierzyński (art. 29 ust. 5 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zwana dalej ustawą zasiłkową).
Przepisy o dodatkowych urlopach macierzyńskich stosujemy od 1 stycznia 2010 r. Skorzysta z nich zatem kobieta, której podstawowy urlop macierzyński zakończy się dokładnie 31 grudnia 2009 r. bądź później.
Przykład
Pracownica przebywa na 20-tygodniowym podstawowym urlopie macierzyńskim z tytułu urodzenia jednego dziecka przy porodzie, który kończy się 30 grudnia 2009 r. Do pracy powinna wrócić 31 grudnia 2009 r., ale chce wziąć 2 tygodnie dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Jednak pracodawca odrzucił jej podanie. Postąpił w ten sposób słusznie. Dodatkowy urlop macierzyński przysługuje bezpośrednio po podstawowym urlopie macierzyńskim (bez dnia przerwy), ale najwcześniej od 1 stycznia 2010 r. W tym przypadku dzień przerwy (31 grudnia 2009 r.) między podstawowym urlopem macierzyńskim a ewentualnym dodatkowym urlopem macierzyńskim pozbawia pracownicę prawa do dodatkowego urlopu.
Od 1 stycznia 2010 r. będzie można przebywać na dodatkowym urlopie macierzyńskim i jednocześnie pracować zawodowo w niepełnym wymiarze, jednak nie wyższym niż połowa etatu (art. 182 1 § 4 i 5 Kodeksu pracy). W tym celu pracownica będzie musiała złożyć pisemny wniosek, najpóźniej na 7 dni przed rozpoczęciem takiego zatrudnienia, wskazując:
• wymiar czasu pracy, w jakim zamierza świadczyć pracę - np. 1/3 etatu, ale maksymalnie 1/2 etatu,
• okres łączenia dodatkowego urlopu macierzyńskiego z dorabianiem - równy bądź krótszy od dodatkowego urlopu macierzyńskiego.
Pracodawca będzie miał obowiązek uwzględnić prawidłowo złożony wniosek. W takim przypadku dodatkowy urlop macierzyński będzie należał się w ramach pozostałego dobowego wymiaru czasu pracy zatrudnionej, wolnego od pracy. Wówczas takiej sytuacji zasiłek macierzyński będzie trzeba zmniejszyć stosownie do ograniczonego wymiaru czasu pracy (art. 29 ust. 7 ustawy zasiłkowej).
Wniosek o podjęcie zatrudnienia w trakcie dodatkowego urlopu macierzyńskiego pracownica będzie mogła złożyć osobno. Nie ma jednak przeszkód, aby połączyć go z wnioskiem o udzielenie dodatkowego urlopu macierzyńskiego.
WAŻNE!
W trakcie dodatkowego urlopu macierzyńskiego pracownica będzie mogła wykonywać pracę maksymalnie na 1/2 etatu.
Pracownica przebywająca na dodatkowym urlopie macierzyńskim albo dorabiająca w trakcie tego urlopu będzie korzystać z ochrony przed utratą pracy. Pracodawca nie będzie mógł jej w tym okresie wypowiedzieć umowy o pracę. Jej zwolnienie z pracy będzie wówczas dopuszczalne wyjątkowo w dwóch sytuacjach:
• pracownica sam zasłużyła na zerwanie z nią współpracy z jej winy bez wypowiedzenia (naruszyła podstawowe obowiązki służbowe, popełniła przestępstwo, w sposób zawiniony utraciła uprawnienia konieczne do pracy na zajmowanym stanowisku) i zgodziła się na to zakładowa organizacja związkowa, do której zatrudniona należy albo którą skutecznie poprosiła o obronę (art. 177 § 1 Kodeksu pracy),
• za wypowiedzeniem w związku z ogłoszeniem upadłości czy likwidacji pracodawcy (art. 177 § 4 Kodeksu pracy).
Więcej na ten temat przeczytasz w artykule pod tytułem "Jakie zmiany dotyczące uprawnień rodzicielskich wejdą w życie od 1 stycznia 2010 r." w dwutygodniku MONITOR prawa pracy i ubezpieczeń nr 23/09