Rozwiedzeni małżonkowie mogą domagać się, aby sąd podzielił ich majątek wspólny, którego dorobili się w czasie trwania małżeństwa. Dodatkowo jeszcze każdy z nich zachowuje prawo do majątku osobistego. Wielkość tego majątku zależy przede wszystkim od tego, czy małżonkowie zawarli umowę majątkową, zwaną intercyzą.
Majątek małżonków
Między małżonkami, którzy nie zawierali żadnej umowy majątkowej z chwilą zawarcia małżeństwa, tworzy się wspólność majątkowa (wspólność ustawowa). Oznacza to, że cały zakupiony przez nich po ślubie majątek należy do obojga, bez względu na to, kto faktycznie dokonał zakupu. Małżonkowie stają się współwłaścicielami tych przedmiotów i powstaje między nimi współwłasność łączna. Natomiast po rozwodzie ta współwłasność łączna zamienia się we współwłasność w częściach ułamkowych i każdy z rozwiedzionych małżonków staje się wówczas właścicielem określonej części masy majątkowej kiedyś wspólnej.
Do majątku wspólnego małżonków należą przede wszystkim pobrane wynagrodzenia za pracę oraz dochody z innej działalności zarobkowej męża i żony, dochody z majątku wspólnego i z majątku osobistego każdego z nich oraz środki zgromadzone na ich rachunkach otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego.
Natomiast majątek osobisty każdego z małżonków tworzą przedmioty majątkowe, które nie zostały objęte tą wspólnością.
Takie stosunki majątkowe między małżonkami istnieją wówczas, gdy nie zawierali oni żadnej majątkowej umowy małżeńskiej. W razie podziału majątku po rozwodzie sąd dzieli go na dwie równe części. Przyjmuje się bowiem, że oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym.
Jednak z ważnych powodów każdy z małżonków może domagać się, aby majątek wspólny został podzielony na dwie nierówne części. Przy podziale sąd uwzględnia wówczas stopień, w którym każdy z małżonków przyczynił się do powstania tego majątku. Oceniając stopień przyczynienia sąd bierze pod uwagę nakład osobistej pracy przy wychowaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym.
Co w intercyzie
Intercyza jest to umowa majątkowa, którą zawierają małżonkowie w formie aktu notarialnego i zmieniają w niej wynikające z przepisów ustawy z 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. z 1975 r. nr 45 poz. 234 z późn. zm.) uregulowania dotyczące stosunków majątkowych w ramach wspólności ustawowej. W umowie małżonkowie mogą tę wspólność rozszerzyć, ograniczyć, ustanowić rozdzielność majątkową lub rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków.
Przykład:
PODZIAŁ MAJĄTKU NA DWIE NIERÓWNE CZĘŚCI
Małżonkowie nie zawierali intercyzy i dorobili się majątku wspólnego. Do powstania tego majątku przyczynił się przede wszystkim mąż, który przez wiele lat pracował za granicą. W tym czasie żona przebywała w kraju, nigdzie nie pracowała, nie prowadziła domu, bo małżonkowie mieszkali oddzielnie, a nawet nie zajmowała się wychowywaniem dzieci, bo małżeństwo było bezdzietne.
Po rozwodzie mąż wystąpił o podział majątku wspólnego na dwie nierówne części. Uzasadniał, że powinien otrzymać większą część, ponieważ w większym stopniu przyczynił się do powstania majątku wspólnego, zaś żona nie świadczyła osobistej pracy przy wychowywaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie.
Intercyzę małżonkowie mogą zawrzeć przed ślubem lub po ślubie. W czasie trwania małżeństwa mogą też zmienić lub rozwiązać zawartą wcześniej umowę.
Najczęściej sporządzana jest intercyza ustanawiająca między małżonkami rozdzielność majątkową albo rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków. Gdyby umowa została zawarta jeszcze przed ślubem, to między małżonkami nie powstałaby w ogóle wspólność majątkowa i nie dorobiliby się wspólnego majątku. Natomiast każdy z nich samodzielnie wypracowywałby swój majątek osobisty. Po rozwodzie nie musieliby dzielić majątku wspólnego, ponieważ takiego majątku nie dorobiliby się.
Zdarza się, że małżonkowie umowę o rozdzielności majątkowej zawierają już po ślubie. Wówczas aż do momentu zawarcia jej wypracowują majątek wspólny, a dopiero od momentu sporządzenia intercyzy każdy z nich nabywa majątek zaliczany do jego majątku odrębnego. W takim przypadku majątek męża i żony składa się z trzech części:
- majątku osobistego nabytego przed zawarciem małżeństwa,
- udziału w majątku wspólnym, który powstał w okresie między zawarciem małżeństwa a powstaniem intercyzy,
- majątku osobistego nabytego po zawarciu intercyzy o rozdzielności majątkowej.
Po rozwodzie sąd podzieli tylko majątek wspólny tych małżonków, natomiast każdy z nich zachowa jeszcze dodatkowo swój majątek osobisty.
Wyrównanie dorobków
Na innych zasadach dzielony jest majątek po rozwodzie wówczas, gdy małżonkowie zawarli umowę majątkową o rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków.
Dorobek każdego małżonka stanowi różnica między wartością majątku osobistego, który posiadał on w dniu zawarcia umowy majątkowej z wyrównaniem dorobków, a wartością majątku w dacie rozwiązania umowy. Dorobkiem jest więc wzrost wartości majątku po zawarciu umowy majątkowej.
Nie wlicza się do niego przedmiotów, które małżonek nabył przed zawarciem umowy majątkowej, przez dziedziczenie, zapis, darowiznę (o ile spadkobierca lub darczyńca inaczej nie postanowili), praw niezbywalnych, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie, przedmiotów uzyskanych z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała, wywołanie rozstroju zdrowia albo zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub innej działalności zarobkowej małżonka, praw autorskich i praw pokrewnych, praw własności przemysłowej oraz innych praw twórcy oraz przedmiotów nabytych w zamian za wymieniony tutaj majątek.
WINA NIE WPŁYWA NA PODZIAŁ MAJĄTKU
W razie podziału majątku po rozwodzie sąd nie bierze pod uwagę, który z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia. Wina nie ma żadnego wpływu na sposób podziału majątku. Zarówno małżonek winny, jak i niewinny mają takie same prawa do należnych im po podziale części majątku wspólnego.
Do dorobku dolicza się:
- darowizny, które zrobił jeden małżonek. Wyjątek stanowią darowizny na rzecz wspólnych wstępnych małżonków oraz drobne, zwyczajowo przyjęte darowizny na rzecz innych osób,
- usługi świadczone przez jednego małżonka na rzecz majątku drugiego,
- nakłady i wydatki na majątek jednego małżonka z majątku drugiego małżonka.
Wyrównania dorobków może żądać po ustaniu rozdzielności majątkowej mąż lub żona, którego dorobek jest mniejszy niż dorobek drugiego małżonka. Na przykład może to mieć miejsce przy dzieleniu majątku po rozwodzie. Wyrównanie może polegać na zapłacie lub na wyrównaniu prawa. Gdyby strony nie mogły porozumieć się co do sposobu i wysokości wyrównania, to wówczas spór między nimi rozstrzygnie sąd.
Po rozwodzie małżonek ma prawo do:
- majątku osobistego, który nabył przed ślubem,
- udziału w majątku wspólnym, który małżonkowie nabyli w okresie między ślubem a zawarciem umowy o rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków,
- majątku osobistego nabytego po zawarciu umowy,
- części dorobku drugiego małżonka.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Wzór wniosku o podział majątku wspólnego
MAŁGORZATA PIASECKA-SOBKIEWICZ
malgorzata.piasecka@infor.pl
Podstawa prawna:
- ustawa z 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (DzU nr 9, poz. 59 ze zm.).