Prawo do wcześniejszej emerytury przysługuje osobom urodzonym przed 1 stycznia 1969 r. Ustawodawca wprowadza zróżnicowanie warunków, jakie należy spełnić, w zależności od daty urodzenia:
- w przypadku osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 r. ustawodawca nie wskazuje żadnej daty granicznej do której należy spełnić warunki uprawniające do przejścia na wcześniejszą emeryturę,
- w przypadku osób urodzonych w okresie od 1 stycznia 1949 r. do 31 grudnia 1968 r. uprawnienie do wcześniejszej emerytury będzie im przysługiwało gdy do dnia 31 grudnia 2008 r. spełnią one warunek stażu i wieku.
JEŚLI URODZIŁEŚ SIĘ PRZED 1 STYCZNIA 1949 R.
Pamiętaj, że jeśli urodziłeś się przed 1 stycznia 1949 r. by nabyć uprawnienie do wcześniejszej emerytury musisz spełnić następujące warunki:
1. musisz osiągnąć wiek co najmniej 55 lat jeśli jesteś kobietą lub 60 lat jeśli jesteś mężczyzną,
2. musisz posiadać udokumentowany odpowiedni „staż pracy” czyli okres składkowy i nie składkowy. Jeśli jesteś kobietą powinien on wynosić 30 lat lub 20 lat gdy posiadasz orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy. Jeśli jesteś mężczyzną okres ten wynosi 25 lat ale tylko wtedy, gdy orzeczono u Ciebie całkowitą niezdolność do pracy.
3. bezpośrednio przed złożeniem wniosku o wcześniejszą emeryturę musisz mieć tzw. ubezpieczenie pracownicze. Takie ubezpieczenie pracodawca powinien opłacać każdemu zatrudnionemu na umowę o pracę (także na pół etatu - wielkość etatu nie ma znaczenia);
Uwaga! Warunek ten uznaje się za spełniony także wtedy gdy pobierałeś: zasiłek dla bezrobotnych lub też dobrowolnie kontynuowałeś ubezpieczenie.
4. w ciągu dwóch lat przed złożeniem wniosku musisz być zatrudnionym co najmniej przez pół roku na podstawie umowy o pracę (wymiar etatu nie ma znaczenia, ale - uwaga! - umowa zlecenia i inne umowy się nie liczą).
Uwaga! Warunek ten nie musi być spełnione jeżeli w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę byłeś na rencie (ale przed rentą też powinieneś być pracownikiem, czyli mieć etat i odprowadzane składki na ubezpieczenie społeczne).
Pamiętaj jednak, że wcześniejsza emerytura nie przysługuje ubezpieczonemu, który zgłosi wniosek o emeryturę po rozwiązaniu stosunku pracy, jeżeli w okresie między ustaniem zatrudnienia a zgłoszeniem wniosku o emeryturę podlega ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu.
JEŚLI URODZIŁEŚ SIĘ W OKRESIE OD 1 STYCZNIA 1949 DO 31 GRUDNIA 1968 R.
Warunki jakie musisz spełnić aby nabyć prawo do wcześniejszej emerytury są następujące:
1. musisz osiągnąć wiek co najmniej 55 lat jeśli jesteś kobietą lub 60 lat jeśli jesteś mężczyzną,
2. musisz posiadać udokumentowany odpowiedni „staż pracy” czyli okres składkowy i nieskaładowy. Jeśli jesteś kobietą powinien on wynosić 30 lat lub 20 lat gdy posiadasz orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy. Jeśli jesteś mężczyzną okres ten wynosi 25 lat ale tylko wtedy, gdy orzeczono u Ciebie całkowitą niezdolność do pracy.
Zasadniczo jak nie trudno wywnioskować z obliczeń przepisy te mają zastosowanie do kobiet urodzonych po 1 stycznia 1949 r. a przed 1 stycznia 1954 r. które spełniają kryteria określone w pozostałych punktach.
3. nie przytępienie do otwartego funduszu emerytalnego,
Uwaga! 21 lutego 2007 r. weszła w życie ustawa, która pozwala na wystąpienie z OFE i tym samym otrzymanie wcześniejszej emerytury.
4. powyższe warunki należy spełnić najpóźniej do dnia 31 grudnia 2008 r.
Warto jednak dodać, że analogiczne uprawnienie mają pracownicy zatrudnieni w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, w tym twórcy i artyści niebędący pracownikami, którzy do dnia 31 grudnia 2008 r. spełnią warunki określone w przepisach rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, a także górnicy i kolejarze.
Jeśli już wiesz, że nabyłeś lub do końca 2008 r. nabędziesz prawo do wcześniejszej emerytury pamiętaj, że jest to twoje prawo a nie obowiązek. Nie musisz się spieszyć z przejściem na wcześniejszą emeryturę! Jeśli do końca 2008 r. spełnisz wszystkie warunki do uzyskania wcześniejszego świadczenia, wniosek do ZUS o emeryturę możesz złożyć w kolejnych latach. Pamiętaj również, że po wejściu w życie przepisów o emeryturach pomostowych będziesz mieć wybór na podstawie których przepisów chcesz nabyć uprawnienie do emerytury.
Postępowanie w sprawach o przyznanie emerytury wszczyna się na podstawie wniosku zainteresowanego Rp-1 (składany u pracodawcy), chyba że ustawa stanowi inaczej. Formularz wniosku można uzyskiwać w budynkach ZUS lub w formie elektronicznej pobrać ze strony http://www.zus.pl/pliki/formularze/fill&print/rp_1.pdf
Do formularza należy dołączyć dokumenty potwierdzające:
1. datę urodzenia,
2. kwestionariusz dotyczący okresów zatrudnienia- składkowych i nie składkowych- druk ZUS Rp-6,
3. dokumenty potwierdzające zatrudnienie,
4. zaświadczenie pracodawcy o wysokości osiąganych zarobków- druk ZUS Rp-7,
5. okresy zatrudnienia uzasadniające prawo do świadczeń i ich wysokość,
6. wysokość zarobku stanowiącego podstawę wymiaru świadczeń,
7. dokumenty potwierdzające niezdolność do pracy lub inwalidztwo.
Bez względu na to kiedy i w jakim trybie zamierzasz wystąpić o przyznanie emerytury pamiętaj, że w Twoim interesie jest dokładne gromadzenie Twojej dokumentacji pracowniczej. Jest to szczególnie ważne w przypadku osób zatrudnianych przed 1999 r. mogą pojawić się problemy z przedstawieniem dokumentacji zatrudnienia. Wynika to z faktu nie prowadzenia przez ZUS ewidencji przebiegu ubezpieczenia i wysokości odprowadzanych składek. Warto wiec wiedzieć, że dowodami potwierdzającymi okresy zatrudnienia mogą być:
- pisemne zaświadczenie zakładu pracy (pracodawcy),
- świadectwo pracy lub legitymacja ubezpieczeniowa zawierająca odpowiednie wpisy,
- wydane przez ZUS potwierdzenie,
- orzeczenie sądu,
- dowody pośrednie, takie jak: legitymacja służbowa, umowa o pracę, wpis w dowodzie osobistym, pismo kierowane przez zakłady pracy do pracownika w czasie trwania zatrudnienia np. o powołaniu.
Natomiast w odniesieniu do zatrudnienia przypadającego przed dniem 15 listopada 1991 r. ustawa dopuszcza dowóz z zeznań świadków.
Szukając swojej dokumentacji pracowniczej warto żebyś wiedział, iż do 1990 r. obowiązek przechowywania dokumentacji płacowej pracowników wynosił 12 lat. Od 1 stycznia 1991 r. okres przechowywania list płac, kart zbiorczych płac oraz innej dokumentacji, na podstawie której można ustalić podstawę wymiaru emerytury, zależy od okresów przewidzianych w przepisach emerytalno-rentowych określających zasady ustalania podstawy wymiaru świadczeń. Archiwa państwowe od 1991 roku nie wydają zezwoleń na niszczenie dokumentacji płacowej przed upływem 50-letniego okresu przechowywania. Z obowiązującej ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wynika obowiązek przechowywania listy płac, karty wynagrodzeń albo innych dowodów, na podstawie których następuje ustalenie podstawy wymiaru emerytury, przez okres 50 lat od dnia zakończenia przez ubezpieczonego pracy u danego płatnika.
Podstawa prawna:
- ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.).
SŁOWNICZEK PRZYDATNYCH POJĘĆ:
Okres składkowy - to okres, w którym podlegamy obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Jeśli sami opłacamy składki, np. prowadzimy pozarolniczą działalność gospodarczą, są to okresy, za które były odprowadzane składki na ubezpieczenie społeczne.
Okresy nieskładkowe - są to m.in.: czas pobierania zasiłków chorobowych, sprawowanie opieki nad dzieckiem do lat trzech, okresy niewykonywania pracy (maksymalnie do 6 lat) spowodowane koniecznością opieki nad innym niż dziecko członkiem rodziny, który ma I grupę inwalidzką lub jest uznany za całkowicie niezdolnego do pracy i samodzielnej egzystencji albo za osobę niepełnosprawną w stopniu znacznym. Ważne! Opiekun w tym czasie nie może osiągać przychodu przekraczającego miesięcznie połowę najniższego wynagrodzenia, nauka w szkole wyższej na jednym kierunku, pod warunkiem ukończenia tej nauki, w wymiarze określonym w programie studiów, okresy pobierania zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego, okresy udokumentowanej niezdolności do pracy, za które wypłacone zostały.
Monika Pochopień-Mikołajczyk
Kancelaria Prawna Krzysztof Orszagh
m.pochopien-mikolajczyk@orszagh.com