Kiedy powódź będzie uznana za siłę wyższą w rozumieniu kodeksu cywilnego
Jeśli jesteśmy w stanie uznać, iż skutki powodzi dotykają bezpośrednio przedsiębiorstwa, wyłączając lub znacznie ograniczając jego zdolności produkcyjne możemy mówić o tzw. sile wyższej (z łac. vis maior). Siła wyższa co do zasady odnosi się do negatywnych skutków działalności przyrody- takich jak pożary lasów/łąk, powodzie, susze, śnieżyce itp. Uznaje się, że siła wyższa stanowi okoliczność, za którą nie ponosi się odpowiedzialności. Sam skutek powodzi może być różnoraki- od zniszczenia linii produkcyjnej, przez odcięcie dróg prowadzących do zakładu do braków zakresie podstawowych mediów (prądu, bieżącej wody itp.).
Pozwala to co do zasady na możliwość uniknięcia odpowiedzialności cywilnej, m.in. za:
• szkodę wyrządzoną przez przedsiębiorstwo wprawiane w ruch siłami przyrody (za pomocą gazu, pary, elektryczności itp.) (art. 435 kc)
• szkodę wyrządzoną przez oderwanie fragmentu lub zawalenie się budowli (art. 434 kc)
Zobacz również serwis: Ubezpieczenia
W zakresie bieżącej działalności i przede wszystkim wykonywania istniejących zobowiązań siła wyższa pozwala na uniknięcie odpowiedzialności za niewykonanie lub złe wykonanie usługi. Dzieje się tak na mocy art. 471 kc.
Art. 471 należy do kategorii przepisów „ius dispositivi” – co oznacza, że może być zmieniony wolą stron. Zgodnie z art. 473 kc odpowiedzialność może być rozszerzona również na okoliczności związane z siłą wyższą. W takiej sytuacji, przedsiębiorca nie może się na te okoliczności powoływać.
Istotną, kwestią związaną z kwestią siły wyższej- jest to, że musi faktycznie dotknąć danego podmiotu (osoby) sam fakt ogłoszenia np. stanu klęski żywiołowej nie musi oznaczać możliwości powołania się na siłę wyższą- jeśli przedsiębiorstwo de facto nie ucierpiało w wyniku powodzi i nie ograniczyła ona możliwości wykonania obciążających go kontraktów.
Zobacz również serwis: Powódź 2010
Należyta staranność- kiedy przed skutkami powodzi należało się zabezpieczyć
W zakresie odpowiedzialności kontraktowej (za wykonanie zobowiązania zgodnie z umową)- istotną instytucją jest tzw. należyta staranność wynikająca z zawodowego (przemysłowego) wykonywania działalności. W sytuacji w jakiej z uwagi na charakterystykę działalności, miejsce położenia zakładu, czy szczególne normy prawne, przedsiębiorca zobowiązany był do podjęcia czynności niwelujących lub zmniejszających skutki możliwego zalania- braki w tym zakresie mogą uniemożliwić możliwość powołania się na skutki siły wyższej.
Mimo zaistnienia siły wyższej- konieczne jest rozliczenie z kontrahentem, zwłaszcza w zakresie usług świadczonych na rzecz konsumentów (dotyczy to m.in. braków w dostawie prądu, czy zaprzestania świadczenia usług transportowych)- np. przewoźnicy muszą zwrócić koszty zakupionych a niewykorzystanych biletów kolejowych i autobusowych – w sytuacji, w której usługa ta nie mogła być świadczona z uwagi na skutki powodzi.