Stosunek pracy kobiet w ciąży podlega szczególnej ochronie, która polega na:
- zakazie wypowiadania przez pracodawcę i rozwiązywania umów o pracę,
- zakazie zmiany warunków pracy i płacy w drodze wypowiedzenia zmieniającego,
- zakazie rozwiązywania umów o pracę bez wypowiedzenia z przyczyn niezawinionych przez pracownika,
- przedłużeniu do dnia porodu czasu trwania umowa o pracę zawartej na czas określony,
- dopuszczalności wypowiadania lub rozwiązywania stosunku pracy tylko w ściśle określonych przypadkach
W okresie ciąży dopuszczalne jest rozwiązanie umowy o pracę tylko w dwóch przypadkach:
- za wypowiedzeniem z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy;
- bez wypowiedzenia w związku z wystąpieniem po stronie pracownicy przyczyn przez nią zawinionych.
Z przepisów ogólnych kodeksu pracy wynika, że umowa o pracę może zostać rozwiązana w drodze jednostronnego oświadczenia pracodawcy, bez zachowania okresu wypowiedzenia. Rozwiązanie umowy w tym trybie może nastąpić z winy pracownika albo z przyczyn niezawinionych przez pracownika.
Rozwiązanie umowy w trybie natychmiastowym powinno być dokonane na piśmie. Jeżeli pracodawca nie podjął swojej decyzji w formie pisemnej (np. zakomunikował w rozmowie pracownikowi, że zwalnia go z pracy) to rozwiązanie i tak jest ważne, ale pracownik może skutecznie wnieść odwołanie do Sądu Pracy i wskazać, że rozwiązanie umowy o pracę nastąpiło z naruszeniem przepisów prawa pracy.
Decyzja pracodawcy o rozwiązaniu umowy w trybie natychmiastowym musi zawierać uzasadnienie.
Ten tryb rozwiązania umowy o pracę zwany jest powszechnie zwolnieniem dyscyplinarnym.
Pracodawca może rozwiązać umowę o pracę z pracownikiem w trybie natychmiastowym tylko w ściśle określonych przypadkach. Zostały one wymienione w art. 52 § 1 k.p. i obejmują następujące sytuacje:
- ciężkie naruszenie przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych,
- popełnienie przez pracownika w czasie trwania umowy o pracę przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku, jeżeli przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem:
- zawiniona przez pracownika utrata uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku.
Pracodawca jest uprawniony do natychmiastowego rozwiązania umowy o pracę z winy pracownika w ciągu 1 miesiąca od uzyskania wiadomości o okoliczności uzasadniającej rozwiązanie umowy.
Termin biegnie od dnia, w którym pracodawca albo inna osoba uprawniona do podejmowania w imieniu pracodawcy decyzji o rozwiązaniu umowy o pracę uzyskała wiadomość o zachowaniu pracownika uzasadniającym zwolnienie go w trybie natychmiastowym.
Zgodnie z przepisem art. 177 § 1 Kodeksu pracy, pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie ciąży, a także w okresie urlopu macierzyńskiego pracownicy, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z jej winy i reprezentująca pracownicę zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy .
Ochrona pracownic w ciąży nie dotyczy pracownicy zatrudnionej na podstawie umowy o pracę na okres próbny, nie przekraczający jednego miesiąca.
Rozwiązanie umowy o pracę z pracownicą w ciąży w trybie dyscyplinarnym jest dopuszczalne, ale pod warunkiem że pracodawca uzyskać na to zgodę zakładowej organizacji związkowej reprezentującej pracownicę.
Do uprawnień zakładowej organizacji związkowej o charakterze stanowczym należy wyrażanie zgody lub odmowy jej udzielenia w razie zamiaru pracodawcy rozwiązania umowy o pracę za wypowiedzeniem lub bez wypowiedzenia z pracownikiem, którego stosunek pracy podlega szczególnej ochronie. Od zgody związku zawodowego uzależniona jest decyzja pracodawcy w sprawie rozwiązania stosunku pracy; bez zgody nie ma on prawa podjąć takiej decyzji. Zgoda zakładowej organizacji związkowej jest wymagana w razie zamiaru rozwiązania przez pracodawcę umowy o pracę z pracownicą w ciąży lub w okresie urlopu macierzyńskiego, gdy zachodzą przesłanki do rozwiązania i winy.
Szczególna ochrona stosunku pracy, z której korzysta pracownika w ciąży przysługuje także pracownikowi - ojcu wychowującemu dziecko w okresie korzystania przez niego z urlopu macierzyńskiego.
Procedura zwolnienia dyscyplinarnego ciężarnej pracownicy jest następująca:
- pracodawca zwraca się do zakładowej organizacji związkowej o wyrażenie zgody na rozwiązanie z pracownicą umowy o pracę bez wypowiedzenia przed złożeniem oświadczenia pracownicy o rozwiązaniu z nią stosunku pracy w trybie natychmiastowym;
- pracownica, która nie jest członkiem związku zawodowego działającego u pracodawcy może zwrócić się z wnioskiem o objęcie jej ochroną związkową;
- wyrażenie zgody przez zakładową organizację związkową na rozwiązanie z pracownicą umowy o pracę bez wypowiedzenia, nie pozbawia tej pracownicy możliwości zaskarżenia do sądu pracy rozwiązania umowy na podstawie zarzutu braku przyczyny lub innego naruszenia prawa;
- jeżeli u pracodawcy nie działa związek zawodowy lub działająca organizacja nie wyraziła zgody na reprezentowanie interesów pracownicy - pracodawca podejmuje samodzielnie decyzję co do rozwiązania umowy o pracę.
Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownicy w ciąży i nieuzgodnienie przez pracodawcę tej decyzji z zakładową organizacją związkową jest wykroczeniem przeciwko prawom pracownika.
Radca prawny Anna Jędrzejczak www.kancelaria-radcy.com