Jednym z rodzajów porozumień, które mogą zostać uznane za niedozwolone, są tzw. „porozumienia o jednomarkowości”. Obejmują one takie porozumienia, które zmierzają do skoncentrowania zamówień danego nabywcy na produktach konkretnego dostawcy. Narzucanie dokonywania u niego zakupów może przyjmować postać minimalnej wielkości zakupów, wymogów utrzymywania określonego poziomu zapasów lub nieliniowego ustalania cen, jak np. stosowanie systemów rabatów uzależnionych od ilości nabywanych towarów. Porozumienia tego typu to także porozumienia zwierające tzw. „klauzule angielskie”, wymagające od nabywcy informowania dostawcy o innych ofertach w celu ewentualnego przebicia przedstawionej oferty.
Zobacz: Promocja przedsiębiorstwa opodatkowana?
Niedozwolone porozumienia - zasady ogólne
W porównaniu z „porozumieniami horyzontalnymi”, „porozumienia wertykalne” uważane są za mniej groźne, dlatego przyjmuje się, że powinny być one przez prawo traktowane bardziej liberalnie. Większa pobłażliwość względem „porozumień wertykalnych” wynika przede wszystkim z faktu, iż mogą one przynosić skutki pro-konkurencyjne. Mimo że swoboda w kształtowaniu „porozumień dystrybucyjnych” jest szersza niż w przypadku „porozumień horyzontalnych”, „porozumienia wertykalne” mogą nadal naruszać przepisy i zostać uznane za nieważne.
Konsekwencje naruszenia zakazu
Sankcja nieważności nie jest jedyną negatywną konsekwencją dla strony, która (choćby nieumyślnie) dopuściła się praktyki ograniczającej konkurencję na danym rynku. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów jest władny nałożyć na podmiot dopuszczający się praktyk antykonkurencyjnych karę pieniężną w wysokości sięgającej nawet 10 % przychodów uzyskanych w roku poprzedzającym nałożenie kary.
Zobacz: Wygaśnięcie mandatu członka zarządu sp. z o.o. po upływie roku
Ustalenie zgodności danego porozumienia z prawem
Ustalając, czy dane porozumienie jest zgodne z prawem, należy pamiętać, że może ono znaleźć wyraz nie tylko we wzajemnych uzgodnieniach stron, ale także np. w porozumieniach ramowych czy uchwałach. Porozumienia o jednomarkowości to porozumienia, których celem jest skoncentrowanie zamówień danego podmiotu na produktach jednego, konkretnego dostawcy.
Porozumienia horyzontalne to porozumienia dotyczące podmiotów bezpośrednio ze sobą konkurujących (lub które, obiektywnie rzecz biorąc, konkurować ze sobą powinny).
Porozumienia wertykalne to porozumienia dotyczące współpracy pomiędzy podmiotami występującymi na rożnych szczeblach obrotu: produkcji, dystrybucji, sprzedaży.
Porozumienia dystrybucyjne to rodzaj porozumień wertykalnych dotyczących samej dystrybucji towarów.
Klauzule angielskie to specyficzny rodzaj klauzul umownych, nakładających na odbiorcę towarów obowiązek raportowania otrzymanych ofert dostawcy w celu umożliwienia mu „przebicia” otrzymanej oferty.
Zobacz: Pozew zbiorowy – grupowe dochodzenie roszczeń
Niektóre porozumienia, które co do zasady są zakazane, mogą zostać uznane za dozwolone z uwagi na:
• przyczynienie się do polepszenia produkcji, dystrybucji towarów lub postępu technicznego bądź gospodarczego;
• zapewnienie nabywcy (np. konsumentowi) części korzyści powstających w wyniku zawartego porozumienia;
• brak zagrożenia eliminacji innych konkurentów. Wszystko to sprawia, że dokładne ustalenie zgodności danego porozumienia z prawem jest niezwykle trudne.
Ocena dozwolonego charakteru porozumień o „jednomarkowości”
Dla porozumień o „jednomarkowości” kluczowe znaczenie ma rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 listopada 2007 roku w sprawie wyłączeń określonych porozumień spod zakazu. „Jednomarkowość” nie jest jednak terminem ustawowym i obejmować może wiele rożnego rodzaju praktyk. Ani ustawa, ani rozporządzenie nie rozstrzygają wprost,
czy dane porozumienie o „jednomarkowości” jest zakazane, czy też nie.
Porozumienia można podzielić na:
- krótkotrwałe porozumienia (trwające około roku), nie zawierane przez podmioty dominujące – powszechnie przyjmuje się, iż nie powodują one skutków antykonkurencyjnych; o porozumienia trwające mniej więcej od roku do pięciu lat – mogą przynieść bardzo rożne skutki, dlatego decyzja o ich zgodności z prawem powinna być podejmowana w oparciu o indywidualną ocenę każdej sytuacji;
- porozumienia wieloletnie – z dużym prawdopodobieństwem powodują negatywne skutki dla rynku, dlatego w większości przypadków zostaną uznane za niedozwolone.
Zobacz: Wniosek pracownika o udzielenie urlopu na żądanie
Doniosłość argumentacji
Zawierając jakiekolwiek porozumienie dystrybucyjne należy mieć na względzie istnienie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz jej cel – zapobieganie praktykom antykonkurencyjnym. W każdym postępowaniu dotyczącym niedozwolonych porozumień konieczna jest dokładna i precyzyjna analiza prawno-ekonomiczna.
Autorzy:
Arkadiuszem Forysiem email: a.forys@fwsk.pl
Jarosławem Szewczykiem email: j.szewczyk@fwsk.pl z kancelarii