Ów społeczny i moralny obowiązek zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa dotyczy każdego – nie tylko pokrzywdzonego czy naocznego świadka, ale również osobę czy instytucję która w wiarygodny sposób dowiedziała się o popełnieniu przestępstwa.
Szczególny obowiązek spoczywa również na instytucjach państwowych i samorządowych, które w związku ze swą działalnością dowiedziały się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu. Mają one nie tylko obowiązek niezwłocznego zawiadomienia o fakcie popełnienia przestępstwa organy powołane do ścigania takich czynów, ale również do czasu przejęcie sprawy przez prokuraturę lub policję zabezpieczyć wszelkie dowody lub ślady, którym grozi zatarcie.
Zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa może być skierowane do prokuratury lub policji w dowolnej formie. Powinno zawierać jedynie opis jakiego czynu dotyczy oraz ewentualnie wskazywać na źródła dowodowe takiego zdarzenia. Nie ma obowiązku wskazywania kwalifikacji prawnej czynu. Możliwe jest również złożenie zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa w formie anonimowej skargi. Pomimo braku wskazania osoby zawiadamiającej organy ścigania mają obowiązek wszcząć postępowanie jeśli w zawiadomieniu dostatecznie uprawdopodobniono fakt popełnienia przestępstwa.
Cytowany art. 304 kpk nie przewiduje jednak kary dla obywateli za niedopełnienie tego obowiązku.
Przepis ten odwołuje się bowiem jedynie do pożądanych postaw społecznych w demokratycznym państwie, dzięki którym popełnione przestępstwo nie pozostaje anonimowe, a jego sprawca nie może liczyć na bezkarność.
Nie zawsze jednak niezawiadomienie o popełnieniu przestępstwa wywołuje jedynie obowiązek społeczny czy też moralny. W przypadku najpoważniejszych przestępstw prawo nakłada obowiązek zawiadomienia o takim czynie organów ścigania, a nie dopełnienie tego obowiązku jest zagrożone karą pozbawienia wolności do lat 3.
Przepis art. 240 kk zobowiązuje, pod groźbą odpowiedzialności karnej, do niezwłocznego zawiadamiania organów powołanych do ścigania o karalnym przygotowaniu albo usiłowaniu lub dokonaniu pewnych czynów zabronionych, a mianowicie:
1) ludobójstwa (art. 118 k.k.),
2) zdrady głównej lub zamachu na Rzeczpospolitą Polską (art. 127 k.k.),
3) zamachu stanu (art. 128 k.k.),
4) szpiegostwa (art. 130 k.k.),
5) zamachu na życie Prezydenta Rzeczypospolitej (art. 134 k.k.),
6) zamachu na jednostkę Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej (art. 140 k.k.),
7) zabójstwa (art.148 k.k.),
8) sprowadzenia zdarzenia powszechnie niebezpiecznego (art. 163 k.k.),
9) porwania statku wodnego lub powietrznego (art. 166 k.k.) i
10) wzięcia zakładnika (art. 252 k.k.).
Przez wiarygodną wiadomość należy rozumieć wiadomość, którą otrzymujący uważa za pewną i wiadomość stanowczą, tzn. taką, według której czyn zabroniony został faktycznie popełniony a nie taką, która operuje jedynie prawdopodobieństwem w tym zakresie. Z art. 240 § 1 k.k. nie wynika, by otrzymujący wiadomość prawdopodobną, miał obowiązek ją sprawdzać. Sprawcami przestępstwa, o którym mowa, są najczęściej naoczni świadkowie popełnienia czynu zabronionego objętego tym przepisem. W tym ostatnim przypadku nie ma problemu ani z pewnością, ani ze stanowczością wiadomości.
W warunkach określonych w art. 240 § 1 k.k. zawiadomienie organu powołanego do ścigania przestępstw musi być niezwłoczne. Jakakolwiek zwłoka stanowi wypełnienie znamion tego czynu zabronionego.
Źródło: www.forum.prawnikow.pl