REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Kiedy można stracić prawo do zasiłku chorobowego?

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
 e-file sp. z o.o.
Producent aplikacji i rozwiązań pomocnych w biznesie oraz w kontaktach z urzędami
Kiedy można stracić prawo do zasiłku chorobowego?
Kiedy można stracić prawo do zasiłku chorobowego?
Shutterstock

REKLAMA

REKLAMA

Na wstępie odróżnić trzeba brak prawa do zasiłku chorobowego od jego utraty. W drugim wypadku prawo takie początkowo przysługuje, ale na skutek zachowań ubezpieczonego zdefiniowanych w art. 17 ustawy z 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa dochodzi do jego utraty.

Po co jest zasiłek chorobowy?

Celem zwolnienia lekarskiego i przysługującego za jego czas zasiłku chorobowego jest odzyskanie nie tylko pełnej zdolności do pracy, ale przede wszystkim stanu pełnej sprawności fizycznej, psychicznej i społecznej, a więc pełnej zdolności organizmu. W jej osiągnięciu przeszkodą może być zarówno wykonywanie pracy zarobkowej, jak i inne zachowania ubezpieczonego utrudniające proces leczenia i rekonwalescencję (wyrok Sądu Najwyższego z 9 maja 2018 r., III UK 72/17). 
Nawet jeśli pracownik w oznaczonym okresie nie podejmował żadnego wysiłku związanego z zatrudnieniem u innego pracodawcy, to jednak sam fakt jego gotowości do jego wykonania (nie zgłosił drugiemu pracodawcy swojej niedyspozycji) i pobierania z tego tytułu wynagrodzenia stoi w sprzeczności z ideą zasiłku chorobowego, mającego rekompensować pracownikowi utracone w wyniku niemożności wykonywania pracy dochody. 

REKLAMA

Za jaki okres utracić można zasiłek chorobowy?

Ewentualna utrata prawa do zasiłku chorobowego dotyczy tylko okresu objętego zwolnieniem lekarskim, w którym stwierdzono wystąpienie konkretnej podstawy utraty tego prawa, a nie całego okresu zasiłkowego (wyrok SN z 1 czerwca 2023 r., I USKP 149/21).

Co istotne, do możliwości żądania zwrotu przez ZUS wypłaconego zasiłku chorobowego nie stosuje się wymogu uprzedniego pouczenia ubezpieczonego o warunkach, w których dochodzi do utraty prawa do tego zasiłku (wyrok SN z 10 czerwca 2021 r., III USKP 55/21). 

Prawo do zasiłku chorobowego podlega utracie w przypadku wystąpienia jednej z dwóch niezależnych przesłanek:
- wykonywania pracy zarobkowej w okresie orzeczonej niezdolności do pracy
lub
- wykorzystywania zwolnienia od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia. 

Przesłanki powodujące utratę prawa do świadczenia chorobowego mają charakter niezależny, odrębny. Wystarczy więc, że w czasie orzeczonej niezdolności do pracy ubezpieczony wykonuje pracę zarobkową i nie jest niezbędne, aby była ona niezgodna z celem zwolnienia lekarskiego. Z kolei wykonywanie jakichkolwiek czynności mogących przedłużyć okres niezdolności do pracy jest zawsze wykorzystywaniem zwolnienia niezgodnie z jego celem.

Ważne
Adnotacja "pacjent może chodzić" a praca

Adnotacja na zwolnieniu lekarskim o treści: "pacjent może chodzić" nie usprawiedliwia wykonywania pracy przez pracownika, którego taka adnotacja dotyczy. Taki zapis upoważnia go jedynie do wykonywania zwykłych czynności życia codziennego, np. poruszanie się po mieszkaniu, udanie się na zabieg czy kontrolę lekarską (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 12 listopada 2002 r., III AUa 3189/01).

O zakwalifikowaniu wykonywania określonych czynności jako "pracy" nie decyduje charakter stosunku prawnego, na podstawie którego są one wykonywane, ale rodzaj tych czynności. Chodzi bowiem nie tylko o wykonywanie pracy na podstawie stosunku pracy lub innego stosunku zatrudnienia, lecz wykonywanie różnych czynności na podstawie różnych stosunków prawnych o charakterze cywilnoprawnym, a także prowadzenie własnej działalności gospodarczej, czyli samozatrudnienie (postanowienie SN z 8 czerwca 2021 r., I USK 146/21).

Czym jest praca zarobkowa w przypadku utraty zasiłku?

Sama ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa nie definiuje pojęcia pracy zarobkowej, co powoduje problemy z wykładnią przepisu ustanawiającego przesłanki utraty prawa do zasiłku chorobowego. Dlatego też praktyczne stosowanie tego przepisu ustawodawca pozostawia organowi rentowemu (w szczególności ZUS) i sądom ubezpieczeń społecznych. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29 marca 2023 r. (III USKP 25/22) zwrócił uwagę, iż zauważalne jest od dłuższego czasu odejście od rygorystycznej wykładni tego przepisu, bowiem taka wykładnia nie zawsze jest adekwatna do istotnych okoliczności konkretnych stanów faktycznych. Nie ma bowiem jednego prostego rozwiązania, jak stosować omawiany przepis, a ocena spełnienia przesłanki "wykonywania pracy zarobkowej" jest uzależniona od stanu faktycznego konkretnej sprawy. 

Przykładowe okoliczności, które mogą powodować utratę prawa do zasiłku chorobowego:

  • wykonywanie czynności zarządu przez prezesa jednoosobowego zarządu spółki oraz nieodpłatne wykonywanie czynności członka zarządu spółki z tytułu zatrudnienia na stanowisku jej dyrektora (wyrok SN z 6 grudnia 2018 r., II UK 392/17)
  • wykonywanie czynności członka rady nadzorczej spółki prawa handlowego na podstawie łączącego go z tą spółką stosunku organizacyjnego, nawet gdy jego funkcja jest związana z unikalnymi kompetencjami jako jedynego członka komitetu audytu posiadającego uprawnienia z zakresu rachunkowości i rewizji finansowej (wyrok SN z 4 października 2022 r., II USKP 220/21)

 

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Przykładowe okoliczności, które nie powinny powodować utraty prawa do zasiłku chorobowego:

  • zawarcie małżeństwa - pod warunkiem, że zgodnie ze zwolnieniem lekarskim osoba ubezpieczona może chodzić, a przebieg uroczystości był krótki i żadne okoliczności nie wskazują, aby w jej czasie osoba ubezpieczona zachowywała się w sposób, który pozostawałby w sprzeczności z celami zwolnienia lekarskiego (wyrok Sądu Rejonowego w Toruniu z 27 lutego 2024 r., IV U 336/23)
  • podróż samolotem i pobyt za granicą kobiety w ciąży - pod warunkiem, że zgodnie z opinią lekarską podróż taka nie stanowi zagrożenia dla zdrowia dziecka lub jej samej (wyrok SN z 17 stycznia 2024 r., I USKP 93/22)
  • udział wspólnika sp. z o.o., zatrudnionego w tej spółce, w walnych zgromadzeniach oraz podejmowanie decyzji o przyznaniu premii innym wspólnikom pełniącym funkcje członków zarządu tej spółki (wyrok SN z 25 października 2018 r., III UK 166/17)
  • udział w posiedzeniach rady nadzorczej spółdzielni mieszkaniowej, nawet w przypadku uprawnienia do otrzymania określonego ryczałtu miesięcznego z tego tytułu (wyrok SN z 4 listopada 2009 r., I UK 140/09)
  • udział w akcjach ratowniczych członków ochotniczej straży pożarnej, nawet pomimo przysługującego ekwiwalentu (wyrok SN z 14 maja 2009 r., I UK 351/08)
  • udział radnego w sesjach rady miejskiej (wyrok SN z 6 czerwca 2023 r., II USKP 40/22)
  • wcześniejszy powrót do pracy na skutek wyzdrowienia, pod warunkiem uzyskania zaświadczenia lekarskiego o odzyskaniu zdolności do pracy oraz zawiadomienia organu rentowego (uchwała SN z 17 lutego 2016 r., III UZP 15/15)

Minimalny przychód z dodatkowego zajęcia jest dopuszczalny

W postanowieniach z dnia 6 października 2022 r. (III USK 18/22) i z dnia 15 lutego 2023 r. (II USK 77/22) Sąd Najwyższy zaprezentował prokonstytucyjną wykładnię przepisu art. 17 ust. 1 ustawy z 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa wskazując, że literalne brzmienie przepisu mogłoby doprowadzić do pozbawienia ubezpieczonego zasiłku chorobowego jako źródła utrzymania w czasie stwierdzonej oczywistej niezdolności do pracy tylko z tego powodu, że z dodatkowego zajęcia zarobkowego, które nie jest w żaden sposób absorbujące dla osoby chorej i które nie przynosi dochodu stanowiącego realną alternatywę w stosunku do zasiłku chorobowego, otrzymuje przychód w jakiejś minimalnej kwocie, w szczególności stanowiącej kilkuprocentowy ułamek należnego zasiłku chorobowego.

Wykonywanie działalności gospodarczej w okresie zwolnienia lekarskiego

Na wstępie zaznaczyć trzeba, że wykorzystywanie zwolnienia lekarskiego do działań podejmowanych w ramach prowadzonej działalności gospodarczej zasadniczo uznaje się za niedopuszczalne  (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 28 października 2020 r., III AUa 340/20). Nie należy jednak tracić z pola widzenia faktu, iż osoba wykonująca jednoosobową działalność gospodarczą występuje jednocześnie w wielu rolach i stąd należy odróżnić "pracę zarobkową" wykonywaną jednoosobowo w ramach działalności gospodarczej, od formalno-prawnych czynności, do jakich jest zobowiązany ubezpieczony jako pracodawca. Zarobkowymi czynnościami chorego biznesmena nie będzie więc jego aktywność jako pracodawcy (wyrok SN z 7 października 2003 r., II UK 76/03). Podobnie w wyroku z 29 czerwca 2022 r., I USKP 112/21 SN zwrócił uwagę, iż należy odróżnić "pracę zarobkową" wykonywaną w ramach działalności gospodarczej przez osobę jednoosobowo prowadzącą tę działalność (w ramach handlu, świadczenia usług lub produkcji), od czynności formalno-prawnych, do jakich jest ona zobowiązana jako pracodawca, podatnik i płatnik składek.

W przypadku prowadzenia jednoosobowej działalności gospodarczej, w której ubezpieczonego niejednokrotnie nie może zastąpić inna osoba, prowadzenie tej działalności wymusza regularne podejmowanie pewnych czynności formalnych, które nie są absorbujące ani czasowo, ani intelektualnie, ani fizycznie, a dokonanie ich w odpowiednim terminie jest konieczne. Dlatego zachodzi konieczność wprowadzenia pewnej “stopniowalności” zachowań osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą, uwzględniającej specyfikę tej działalności. Wykonywanie czynności ubocznych w stosunku do czynności realizowanych w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, mające charakter incydentalny, wymuszony okolicznościami i niezarobkowy, może zostać uznane za działanie dopuszczalne w świetle art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej (postanowienie SN z 14 listopada 2023 r., II USK 65/23).

Pomocne w tym kontekście jest posłużenie się porównaniem zakresu aktywności przedsiębiorcy w okresie sprzed zwolnienia i podczas zwolnienia. Gdy w okresie orzeczonej niezdolności do pracy osoba prowadząca pozarolniczą działalność ogranicza swoją normalną aktywność wyłącznie do podejmowania sporadycznych, incydentalnych i wymuszonych, np. regulacjami prawnymi, czynności takich jak złożenie podpisu na dokumencie, zwłaszcza urzędowym, sporządzenie rachunku lub faktury, których niedopełnienie prowadziłoby do niedochowania ustawowego lub umówionego z kontrahentem terminu i które dodatkowo nie są sprzeczne z celem zwolnienia, oraz gdy ceduje pozostałe czynności charakteryzujące prowadzoną przez nią działalność na inne osoby (zleceniobiorców lub pełnomocnika), należałoby przyjąć, że nie dochodzi do utraty prawa do zasiłku chorobowego (postanowienie SN z 17 listopada 2022 r., I USK 20/22 oraz postanowienie SN z 17 listopada 2022 r., I USK 6/22). Dla porządku należy odnotować, iż wcześniejsze wypowiedzi Sądu Najwyższego były zdecydowanie bardziej rygorystyczne, bowiem w postanowieniu SN z 11 sierpnia 2021 r., III USK 285/21 orzeczono, iż osoba prowadząca jednoosobową działalność musi powstrzymać się od wszelkich czynności zwykle wykonywanych w związku z jej prowadzeniem, a w żadnym razie nie przyczyniać się do uzyskania zysku z jej prowadzenia. Co więcej, jeżeli aktywność prowadzącego działalność zwykle polega tylko na wypisywaniu rachunków, to zakaz dotyczy wykonywania choćby tylko takich czynności. Podobnie rzecz miała się z wystawianiem i podpisywaniem faktur VAT uznanych za czynności niedopuszczalne w czasie zwolnienia lekarskiego (wyrok SN z 22 stycznia 2019 r., II UK 521/17).

Podstawa prawna: art. 17 ustawy z 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

Zapisz się na newsletter
Najlepsze artykuły, najpoczytniejsze tematy, zmiany w prawie i porady. Skoncentrowana dawka wiadomości z różnych kategorii: prawo, księgowość, kadry, biznes, nieruchomości, pieniądze, edukacja. Zapisz się na nasz newsletter i bądź zawsze na czasie.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: INFOR

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

REKLAMA

Prawo
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Rewolucja w rozwodach: koniec z orzekaniem o winie i przyznawaniem alimentów z powodu odpowiedzialności drugiego współmałżonka za rozpad małżeństwa. Ale skorzystają na tym dzieci

W dniu 23 czerwca 2025 r. Komisja Kodyfikacyjna Prawa Rodzinnego, będąca organem działającym przy Ministrze Sprawiedliwości przyjęła projekt ustawy nowelizującej kodeks rodzinny i opiekuńczy, który zakłada eliminację orzekania o winie rozkładu pożycia w sprawach o rozwód i separację. Z powyższym, ściśle związana jest również zmiana zasad alimentacji po rozwodzie i separacji – na przyznanie alimentów nie ma już mieć wpływu odpowiedzialność byłego współmałżonka za rozpad małżeństwa. Na zmianach tych, skorzystać mają przede wszystkim dzieci.

Najnowszy sondaż partyjny 2025

Najnowszy sondaż partyjny 2025: dla Rzeczpospolitej, WP, Onet. We wszystkich sondażach partyjnych wygrywa PiS. Jakie partie są poniżej progu 5%?

35 stopni Celsjusza w pomieszczeniu - maksymalna temperatura w pracy. MRPiPS zmienia przepisy BHP. Dlaczego dopiero od 2027 roku?

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej od grudnia 2024 r. pracuje nad nowelizacją rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. MRPiPS chce nowych przepisów dotyczących pracy w czasie wysokich temperatur i nowych obowiązków dla pracodawców. Zmiany mają wejść w życie dopiero od 2027 roku. Pod koniec czerwca 2025 r. ukazała się już trzecia wersja tego projektu - przepisy w dwóch pierwszych wersjach były krytykowane m.in. jako zbyt skomplikowane.

Zmiany dotyczące żłobków: 2 dni wolne w roku, obowiązkowy plac zabaw, Mały ZUS Plus i Aktywny Rodzic

Zmiany dotyczące żłobków obejmują m.in. 2 dni wolne w roku na podnoszenie kwalifikacji zawodowych, obowiązkowy plac zabaw na terenie placówki czy doprecyzowanie przepisów o Małym ZUS Plus i świadczeniu Aktywny Rodzic. Jak nowe przepisy ocenia Rzecznik MŚP Agnieszka Majewska?

REKLAMA

Od 7 lipca 2025 r. Polska przywraca czasową kontrolę na granicach z Niemcami i Litwą

W dniu 1 lipca 2025 r. Premier Donald Tusk zapowiedział przywrócenie od 7 lipca czasowej kontroli na granicy z Niemcami i Litwą. Wyjaśnił, że jest to konieczne, aby zredukować do minimum niekontrolowane przepływy migrantów.

Od 1 lipca 2025 r. wnioski o 3 ważne świadczenia. Kto może je otrzymać?

Startuje nabór wniosków o świadczenie Dobry start. 300 zł na szkolną wyprawkę ZUS wypłaci bez względu na dochód. Rodzice mniej zamożni od 1 lipca 2025 r. mogą również ubiegać się o zasiłki rodzinne i dodatki na nowy okres zasiłkowy. Ważną formą wsparcia wielu dzieci jest fundusz alimentacyjny.

Likwidacja USAID to śmierć 14 mln ludzi do 2030 r.

Likwidacja amerykańskiej agencji pomocy międzynarodowej USAID może doprowadzić do śmierci 14 milionów osób do 2030 roku – wynika z analiz opublikowanych w brytyjskim czasopiśmie medycznym „Lancet”. Naukowcy szacują, że aż jedną trzecią ofiar będą stanowić dzieci poniżej piątego roku życia.

Kiedy wybrać konto oszczędnościowe, a kiedy lokatę? Praktyczne porady

Oszczędzanie to nie tylko kwestia systematyczności, ale także wyboru odpowiednich narzędzi finansowych. Konto oszczędnościowe i lokata to dwa rozwiązania, które pomagają gromadzić i pomnażać środki, ale ich działanie i cel mogą się istotnie różnić. Jeśli zastanawiasz się, które z nich będzie dla Ciebie lepsze, poświęć chwilę na zrozumienie mechanizmów ich funkcjonowania.

REKLAMA

Komu ZUS nie przyzna renty wdowiej. Najczęstsze przyczyny decyzji odmownych

ZUS i inne organy emeryalno-rentowe rozpoczęły już wypłaty renty wdowiej. Organy te wysyłają też do seniorów decyzje w sprawie przyznania lub odmowy renty wdowiej. W jakich przypadkach wdowa lub wdowiec na pewno nie dostanie nowego świadczenia? ZUS wymienił najczęstsze przyczyny decyzji odmownych.

Min. Pełczyńska-Nałęcz: to przekręt! deweloperzy sprzedają "pseudometry" - tj. powierzchnię pod ścianami działowymi. Jak być powinno wyjaśnia PKN

W dniu 30 czerwca 2025 r. minister funduszy i polityki regionalnej Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz napisała na platformie X: "Od prawie 30 lat deweloperzy sprzedają Polakom za ciężkie pieniądze pseudometry, czyli metry pod ścianami działowymi. A kolejne rządy pozostają zaskakująco bezsilnej w tej kwestii. Ofiarą tych nieuczciwych praktyk padło nawet setki tysięcy konsumentów, którzy stracili w sumie miliardy zł na rzeczy deweloperów." Z tego powodu napisała pismo do prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z prośbą o podjęcie działań. Zasady uwzględniania ścian działowych przy obliczaniu powierzchni użytkowej budynku, w świetle normy PN-ISO 9836 wyjaśnił Andrzej Pogorzelski, Przewodniczący Komitetu Technicznego 232 ds. Zasad Sporządzania Dokumentacji Projektowej w Budownictwie w Polskim Komitecie Normalizacyjnym.

REKLAMA