Przepis art. 196 kodeksu karnego, określa odpowiedzialność karną za zakłócanie obrządku religijnego oraz obrazę uczuć religijnych. Na czym polega ten występek? Co grozi sprawcy takiego czynu? Wyjaśnia adwokat Katarzyna Bórawska.
Obraza uczuć religijnych w kodeksie karnym – na czym polega to przestępstwo
Przepis art. 196 kodeksu karnego dotyczy obrazy uczuć religijnych. Przedmiotem ochrony jest wolność przekonań (uczuć) religijnych obywateli, mająca swoje umocowanie w konstytucyjnej zasadzie wolności sumienia i wyznania. Ten przepis penalizuje obrażanie uczuć religijnych innych osób przez działanie polegające na publicznym znieważaniu przedmiotu czci religijnej albo miejsca przeznaczonego do publicznego wykonywania obrzędów religijnych.
Interpretacja tego przepisu nie jest sprawą prostą wobec swobody w zakresie ocen tego, co jest znieważające, a co stanowi tylko przejaw korzystania z wolności słowa w przedmiocie dyskusji i krytyki symboli lub dogmatów będących przedmiotem kultu ich wyznawców. Chodzi tu generalnie o przeważające oceny społeczne, a podstawowe znaczenie dla przypisania przestępstwa ma forma wypowiedzi lub innego zachowania się, odpowiadająca pojęciu znieważenia.
Zasadniczym warunkiem karalności jest w tym przypadku publiczny sposób działania. Chodzi tu o działanie w miejscu publicznym lub w takich warunkach, że zawarta w nim treść może dotrzeć do szerszego, bliżej nieokreślonego kręgu osób.
Jest to przestępstwo skutkowe (materialne), w przypadku którego skutkiem zachowania sprawcy będzie obraza uczuć religijnych. Przez wzgląd na wykładnię celowościową przepisu nie można przyjąć, aby skutek ten dotyczył co najmniej dwóch osób. Do wyczerpania znamion wystarczające jest więc obrażenie uczuć religijnych jednej konkretnej osoby.
Występek z art. 196 k.k. można popełnić umyślnie, tak z zamiarem bezpośrednim, jak i ewentualnym (wynikowym). Z wyczerpaniem znamion tego przestępstwa będziemy mieli do czynienia zarówno wtedy, gdy działanie sprawcy polegające na publicznym znieważeniu przedmiotu czci religijnej (lub miejsca przeznaczonego do publicznego wykonywania obrzędów religijnych) będzie skierowane wprost na dokonanie tego czynu, jak i wówczas, gdy sprawca podejmuje publicznie takie czynności sprawcze, co do których godzi się, z uwagi na ich formę, że mają one charakter znieważający.
W efekcie tego albo chce obrazić takim zachowaniem uczucia religijne innych osób, albo przewidując taki skutek swojego zachowania, na ten skutek się godzi
Jaka kara grozi za obrazę uczuć religijnych?
Omawiany występek obrazy uczuć religijnych jest ścigany z oskarżenia publicznego i zagrożony następującymi karami. Sąd może wymierzyć sprawcy karę grzywny, karę ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Ale sąd może przy tym, na podstawie treści art. 59 k.k., odstąpić od wymierzenia kary bądź też, na podstawie art. 66 k.k., warunkowo umorzyć postępowanie.
Adwokat Katarzyna Bórawska