Jakie świadczenia mogą otrzymać z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych osoby z niepełnosprawnościami? Jak uzyskać orzeczenie? Co może się zmienić w 2026 roku? Oto najważniejsze przepisy i kwoty!
- Orzeczenie ZUS. Procedura i planowane zmiany na 2026 rok
- Świadczenia z ZUS dla osób z niepełnosprawnościami? Kryteria i kwoty na 2026 rok
- Nad czym będzie pracował rząd i jakich zmian oczekują osoby z niepełnosprawnościami?
Orzeczenie ZUS. Procedura i planowane zmiany na 2026 rok
Procedura orzecznicza w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych rozpoczyna się, gdy osoba z niepełnosprawnością składa wniosek o świadczenie np. rentę. W pierwszej instancji orzeczenia wydają lekarze orzecznicy ZUS (jednoosobowo), a w drugiej – komisje lekarskie ZUS (w składzie trzyosobowym). Przy ocenie niezdolności do pracy lub samodzielnej egzystencji bierze się pod uwagę szereg kryteriów takich jak m.in. stopień naruszenia sprawności organizmu i możliwość przywrócenia niezbędnej sprawności poprzez leczenie i rehabilitację.
Co do zasady orzeczenia wydawane są na podstawie dokumentacji dołączonej do wniosku i bezpośredniego badania. Wyjątkowo jednak, jeżeli dokumentacja dołączona do wniosku jest wystarczająca, aby wydać orzeczenie, można to zrobić to zrobić bez badania bezpośredniego. Możliwe jest też przeprowadzenie badania w miejscu zamieszkania osoby z niepełnosprawnością ze względu na jej stan zdrowia potwierdzony odpowiednim zaświadczeniem lekarskim.
Aktualnie trwają prace legislacyjne nad uproszczeniem tych procedur. Rządowy projekt, który został skierowany do I czytania w Sejmie, zakłada m.in:
• jednoosobowe orzekanie we wszystkich przypadkach zarówno w pierwszej, jak i drugiej instancji;
• możliwość wydawania orzeczeń o niezdolności do samodzielnej egzystencji przez pielęgniarki i pielęgniarzy.
Termin wejścia w życie tych zmian zaplanowano na 1 stycznia 2026 r.
Świadczenia z ZUS dla osób z niepełnosprawnościami? Kryteria i kwoty na 2026 rok
Jakie świadczenia może otrzymać osoba z niepełnosprawnością, gdy posiada odpowiednie orzeczenie?
Świadczenie wspierające
Posiadanie orzeczenia ZUS o niezdolności do pracy lub orzeczenia o niezdolności do samodzielnej egzystencji umożliwia osobie z niepełnosprawnością ubieganie się o wydanie decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia. Taki dokument wydaje wojewódzki zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności (WZON). Od liczby punktów w decyzji zależy wysokość świadczenia, która jest też powiązana z aktualną kwotą renty socjalnej.
W 2026 r. świadczenie wspierające będzie dostępne dla kolejnej grupy osób, czyli tych, które w decyzji WZON otrzymały od 70 do 76 punktów.
Do końca lutego 2026 r. wysokość świadczenia dla tych progów wyniesie odpowiednio 752 i 1128 zł. Najwyższa kwota świadczenia wspierającego to aktualnie 4134 zł. Zostanie ona podwyższona od 1 marca 2026 r. wskutek waloryzacji renty socjalnej. Aby uzyskać świadczenie, poza decyzją WZON, konieczny jest wniosek do ZUS.
Świadczenie uzupełniające dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji
Świadczenie uzupełniające, często nazywane „500 plus”, ZUS wypłaca osobom, posiadającym
• orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji lub
• orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji lub
• orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym i niezdolności do samodzielnej egzystencji lub
• orzeczenie o całkowitej niezdolności do służby i niezdolności do samodzielnej egzystencji.
Ponadto suma świadczeń pieniężnych finansowanych ze środków publicznych, nie może przekraczać kwoty 2552,39 zł. Limit ten również podlega corocznej waloryzacji. Gdy łączna kwota brutto takich świadczeń wynosi więcej niż 2052,39 zł, a nie przekracza 2552,39 zł, wysokość świadczenia uzupełniającego będzie niższa niż 500 zł. Katalog form wsparcia, które obniżają wysokość świadczenia uzupełniającego, można znaleźć na stronie internetowej ZUS.
Renta z tytułu niezdolności do pracy
Aby otrzymać taką rentę, trzeba spełnić kilka wymogów, przede wszystkim mieć wymagany staż ubezpieczeniowy. Ponadto, niezdolność do pracy powinna powstać w okresie składkowym lub nieskładkowym albo w ciągu 18 miesięcy od zakończenia takiego okresu. Renta z tytułu niezdolności do pracy nie przysługuje osobom, które są uprawnione do emerytury (z wyjątkiem emerytur pomostowych).
Najniższa renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy (od 1 marca 2025 r. do 28 lutego 2026 r.) wynosi 1878,91 zł brutto. W każdym przypadku ZUS rentę wylicza indywidualnie w oparciu o staż ubezpieczenia, wysokość zarobków i kwotę bazową.
Dodatek pielęgnacyjny
Dodatek pielęgnacyjny to świadczenie dla osób całkowicie niezdolnych do pracy oraz do samodzielnej egzystencji. ZUS wypłaca też takie świadczenie osobom, które ukończyły 75 lat (w takim przypadku dodatek nie wymaga składania wniosku).
Aktualnie dodatek pielęgnacyjny wynosi 348,22 zł brutto i podlega corocznej marcowej waloryzacji. Co ważne, osoby z dodatkiem pielęgnacyjnym nie mogą otrzymywać zasiłku pielęgnacyjnego z gminy.
Renta socjalna
Renta socjalna przysługuje osobie pełnoletniej całkowicie niezdolnej do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało:
• przed ukończeniem 18. roku życia;
• w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej - przed ukończeniem 25. roku życia;
• w trakcie kształcenia w szkole doktorskiej, studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.
Rentę socjalną ZUS przyznaje na stałe bądź okresowo. Od 1 marca 2024 r. renta socjalna wynosi 1878,91 zł (brutto).
Część osób uprawnionych do renty socjalnej w 2025 r. może pobierać dodatek dopełniający. Są to osoby niezdolne do samodzielnej egzystencji. Od 1 stycznia 2025 r. dodatek dopełniający wynosi 2520 zł brutto a od 1 marca 2025 r. - 2610,72 zł brutto.
Nad czym będzie pracował rząd i jakich zmian oczekują osoby z niepełnosprawnościami?
W kolejnych dwóch latach swojej kadencji rząd chce przeprowadzić przegląd świadczeń z różnych systemów i wypracować reguły ich zbiegu. W priorytetach rządu znalazło się również dokonanie przeglądu stosowania przepisów ustawy o świadczeniu wspierającym oraz procedur postępowania w sprawach dotyczących ustalania poziomu potrzeby wsparcia. Rekomendacje w sprawie ewentualnej konieczności dokonania korekty tego rozwiązania zostaną przedstawione Radzie Ministrów.
Nie wiemy jeszcze czy i kiedy zostanie wprowadzony dodatek dla rencistów chorobowych niezdolnych do samodzielnej egzystencji. Zapowiedź wprowadzenia takiej formy wsparcia również dla innych rencistów z orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji pojawiła się jeszcze w trakcie prac nad dodatkiem dopełniającym. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityk Społecznej wprawdzie przygotowało założenia nowego projektu, jednak na tym etapie nie da się wskazać konkretnego możliwego terminu wejścia w życie takich zmian.
Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j. t. Dz. U. z 2024 r., poz. 1631; ost. zm. Dz. U. z 2025 r., poz. 769);
Projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (UD114).
Polecamy: Kalendarz 2026