Kodeks prawa kanonicznego stanowi, iż małżonkowie mają obowiązek i prawo zachowania współżycia, chyba że usprawiedliwia ich zgodna z prawem przyczyna.
Do przyczyn tych należą następujące sytuacje:
- gdy małżonek dopuścił się niewierności małżeńskiej;
- jeżeli małżonek stanowi źródło poważnego niebezpieczeństwa dla duszy i ciała drugiego małżonka;
- gdy małżonek stwarza niebezpieczeństwo dla potomstwa;
- jeżeli w inny sposób czyni zbyt trudnym wspólne życie.
Niewierność małżonka
Niedochowanie wierności może stanowić przyczynę separacji, jeżeli małżonek niewinny nie wybaczył winy współmałżonka (milcząco lub wyraźnie).
Z prawa do separacji nie może skorzystać osoba, która:
- zgodziła się na niewierność;
- stała się jej przyczyną cudzołóstwa;
- sama również popełniła taki czyn.
Małżonek, który zdecydował się na separację, może w każdej chwili przyjąć „z powrotem” małżonka winnego.
Gdy małżonek stwarza niebezpieczeństwo i czyni zbyt trudnym wspólne pożycie
Warto mieć na uwadze, że w pewnych przypadkach zachowanie małżonka, który w czyni trudnym wspólne pożycie, mogą stanowić nie tylko przyczynę separacji, ale też stwierdzenia nieważności małżeństwa. Zgodnie z prawem kanonicznym, osoby niezdolne do wypełniania obowiązków małżeńskich ze względu na przyczyny natury psychicznej nie mogą zawrzeć ważnego małżeństwa. Są to skomplikowane sprawy, dlatego najlepiej korzystać z pomocy prawnika kanonisty.
Zobacz również: Jakie mogą być przyczyny stwierdzenia nieważności małżeństwa w Kościele
Prawo cywilne
Orzeczenie separacji przez sąd kościelny nie ma wpływu na prawa i obowiązki na gruncie prawa „państwowego” (cywilnego). Małżonkowie mogą jednak powoływać się na wyrok sądu kościelnego stwierdzającego nieważność małżeństwa czy separację jako dowód rozkładu pożycia.
Warto tu też przytoczyć zapisy Kodeksu Kanonicznego: "Tam, gdzie decyzja kościelna nie powoduje skutków cywilnych albo jeżeli przewiduje się, że wyrok cywilny nie będzie przeciwny prawu Bożemu, biskup diecezjalny pobytu małżonków, po rozważeniu szczególnych okoliczności, może udzielić zezwolenia na zwrócenie się do sądu świeckiego" oraz "Jeśli sprawa dotyczy także czysto cywilnych skutków małżeństwa, niech sędzia stara się (...), by sprawa już od początku została wniesiona do sądu świeckiego".
Zobacz również serwis: Rozwód kościelny