Przepisy dotyczące najmu lokali mieszkalnych a wypowiedzenie umowy
Przepisy regulujące najmem lokali mieszkalnych znajdują się w Kodeksie Cywilnym jak i w Ustawie o ochronie praw lokatorów. Po bliższym zapoznaniu się z ich treścią okazuje się, że niektóre sprawy są uregulowane w każdym z przepisów odmiennie. Jednak nie tworzy to sytuacji, gdzie można elastycznie wybierać lepiej pasujące nam paragrafy. O tym jakim przepisom będzie podlegać dany najem, a w ślad za tym jego wypowiedzenie, będzie zależeć od charakteru najmu.
Jeżeli wynajmujemy lokal mieszkalny na cele mieszkalne najemcy - najemca staje się lokatorem, a umowa najmu podlegać będzie w pierwszej kolejności przepisom szczególnym zawartym w Ustawie o ochronie praw lokatorów, a dopiero w przypadku braku uregulowania tam danej kwestii zastosowanie będzie miał Kodeks Cywilny. Zapisy umowy najmu będą znajdowały się wszędzie tam, gdzie przepisy dopuszczają ustalenia umowne, lub w ogóle nie regulują danej kwestii. Poniższe komentarze odnoszą się właśnie do sytuacji gdy najemca jest lokatorem mieszkania.
Wypowiedzenie umowy najmu mieszkania zawartej na czas oznaczony
Kodeks cywilny - art. 673 § 3: Jeżeli czas trwania najmu jest oznaczony, zarówno wynajmujący, jak i najemca mogą wypowiedzieć najem w wypadkach określonych w umowie.
Zawierając umowę najmu na czas oznaczony można przewidzieć sytuacje, gdy będziemy chcieli ją rozwiązać i wprowadzić zapisy regulujące te kwestie. W przypadku, gdy zaistnieje dana sytuacja można skorzystać z wcześniej uzgodnionego trybu. Takie sytuacje to może być utrata pracy przez najemcę, konieczność zmiany miejsca zamieszkania czy też znalezienie kupca na lokal mieszkalny. Jest to dobre rozwiązanie, gdyż pozwala zabezpieczyć możliwość zakończenia umowy na różne okoliczności. Jednak, nie wszystkie sytuacje są możliwe do przewidzenia.
Wypowiedzenie umowy najmu lokalu mieszkalnego przez wynajmującego
Ustawa o ochronie praw lokatorów Art. 11. pkt 1:
Jeżeli lokator jest uprawniony do odpłatnego używania lokalu, wypowiedzenie przez właściciela stosunku prawnego może nastąpić tylko z przyczyn określonych w ust. 2-5, art. 21 ust. 4-4b i 5 oraz art. 21a. Wypowiedzenie powinno być pod rygorem nieważności dokonane na piśmie oraz określać przyczynę wypowiedzenia.
Oznacza to, że w przypadku wypowiedzenia umów najmu przez właściciela pojawiają się pewne ograniczenia, co do możliwości rozwiązania takiej umowy. W szczególności mają one zastosowanie do umów zawartych na czas nieoznaczony lub sytuacji wskazanych w poniższych przepisach. Szczególne sytuacje dotyczą braku regulowania czynszu przez najemcę, podnajmu mieszkania czy aktów wandalizmu. Ważne, że wypowiedzenie musi być złożone na piśmie, pod rygorem nieważności, a także określać przyczynę wypowiedzenia.
Ustawa o ochronie praw lokatorów Art. 11. pkt 2:
Nie później niż na miesiąc naprzód, na koniec miesiąca kalendarzowego, właściciel może wypowiedzieć stosunek prawny, jeżeli lokator:
- pomimo pisemnego upomnienia nadal używa lokalu w sposób sprzeczny z umową lub niezgodnie z jego przeznaczeniem lub zaniedbuje obowiązki, dopuszczając do powstania szkód, lub niszczy urządzenia przeznaczone do wspólnego korzystania przez mieszkańców albo wykracza w sposób rażący lub uporczywy przeciwko porządkowi domowemu, czyniąc uciążliwym korzystanie z innych lokali, lub
- jest w zwłoce z zapłatą czynszu, innych opłat za używanie lokalu lub opłat niezależnych od właściciela pobieranych przez właściciela tylko w przypadkach, gdy lokator nie ma zawartej umowy bezpośrednio z dostawcą mediów lub dostawcą usług, co najmniej za trzy pełne okresy płatności pomimo uprzedzenia go na piśmie o zamiarze wypowiedzenia stosunku prawnego i wyznaczenia dodatkowego, miesięcznego terminu do zapłaty zaległych i bieżących należności, lub,
- wynajął, podnajął albo oddał do bezpłatnego używania lokal lub jego część bez wymaganej pisemnej zgody właściciela, lub
- używa lokalu, który wymaga opróżnienia w związku z koniecznością rozbiórki lub remontu budynku, z zastrzeżeniem art. 10 ust. 4.
Kolejne przepisy wskazują na inne terminy i przyczyny wypowiedzenia m.in. odnoszą się do sytuacji, gdy sam właściciel chciałby w nim zamieszkać. W przypadku, gdy powód wypowiedzenia nie znajduje się w przepisach, można jeszcze sądownie rozwiązać umowę najmu.
Ustawa o ochronie praw lokatorów Art. 11 pkt 10:
Z ważnych przyczyn, innych niż określone w ust. 2, właściciel może wytoczyć powództwo o rozwiązanie stosunku prawnego i nakazanie przez sąd opróżnienia lokalu, jeżeli strony nie osiągnęły porozumienia co do warunków i terminu rozwiązania tego stosunku.
Wypowiedzenie umowy najmu przez wynajmującego (właściciela lokalu mieszkalnego) jest w znaczący sposób ograniczone, dlatego często stosowanym rozwiązaniem jest zawieranie umów na czas oznaczony, które z natury w pewnym momencie się po prostu kończą.
Wypowiedzenie umowy najmu lokalu mieszkalnego przez najemcę
Tak, jak wobec wynajmującego przepisy Ustawy o ochronie praw lokatorów restrykcyjnie podchodzą do kwestii wypowiedzenia umowy najmu, tak w przypadku wypowiedzenia przez najemcę zastosowanie będzie miał Kodeks cywilny i zapisy w umowie najmu. W przypadku gdy np. umowa przewiduje 1 miesięczny okres wypowiedzenia, to tyle dokładnie będzie wynosić wypowiedzenie umowy najmu.
Kodeks cywilny Art. 673:
§ 1. Jeżeli czas trwania najmu nie jest oznaczony, zarówno wynajmujący, jak i najemca mogą wypowiedzieć najem z zachowaniem terminów umownych, a w ich braku z zachowaniem terminów ustawowych.
§ 2. Ustawowe terminy wypowiedzenia najmu są następujące: gdy czynsz jest płatny w odstępach czasu dłuższych niż miesiąc, najem można wypowiedzieć najpóźniej na trzy miesiące naprzód na koniec kwartału kalendarzowego; gdy czynsz jest płatny miesięcznie - na miesiąc naprzód na koniec miesiąca kalendarzowego; gdy czynsz jest płatny w krótszych odstępach czasu - na trzy dni naprzód; gdy najem jest dzienny - na jeden dzień naprzód.
Wypowiedzenie najmu mieszkania przy braku umowy zawartej na piśmie
Skoro strony nie zawarły na piśmie umowy, mogą one powoływać się na ustalenia umowy ustnej lub poczynione w formie dokumentowej (np. w korespondencji mailowej, sms-owej itp.). Jednak przepisy wskazują, że jeśli umowa jest na czas dłuższy niż rok, to w przypadku braku pisemnej formy, będzie uważana za umowę najmu zawartą na czas nieoznaczony. W przypadku braku jakiejkolwiek dokumentacji wcale nie będzie łatwo ustalić na jaki czas miała zostać zawarta umowa, co może powodować dodatkowe komplikacje w sferze dowodowej.
Kodeks cywilny - art. 660:
Umowa najmu nieruchomości lub pomieszczenia na czas dłuższy niż rok powinna być zawarta na piśmie. W razie niezachowania tej formy poczytuje się umowę za zawartą na czas nieoznaczony.
Dlatego uprzedzając ewentualne trudności lepiej zawierać umowy najmu na piśmie, nawet jeśli są na czas do 1 roku, lub np. w formie dokumentowej (umowy do roku), co do której nie będzie wątpliwości, że obie strony zaakceptowały dane uzgodnienia.
Rozwiązanie umowy za porozumieniem stron
Plany planami, a życie pisze różne scenariusze. Dlatego mając na uwadze dobre intencje stron w większości przypadków jest możliwe znalezienie porozumienia, dzięki czemu uda się rozwiązać umowę przed terminem. W przypadku ujawnienia się problemów lub komplikacji warto porozmawiać z drugą stroną i spróbować wypracować akceptowalne rozwiązanie.
Niestety w przypadku najemców zdarzają się przypadki “porzucania” wynajętego mieszkania, co wcale nie powoduje zakończenia stosunku prawnego. Aż do czasu zakończenia umowy najmu, jeśli jest zawarta na czas oznaczony lub upływu terminu wypowiedzenia, jeśli takie jest możliwe - najem trwa i robią się zaległości czynszowe. Takie zaległości mogą być potem windykowane wraz z np. dodatkowymi kosztami sądowymi, co może być nieprzyjemnym zaskoczeniem.
Wsparcie specjalistów przy zawieraniu i wypowiadaniu umów najmu
Najem lokali mieszkalnych nie należy do problemów prostych prawnie, a wręcz przeciwnie, jest dość skomplikowany i wymaga wiedzy po obu stronach. Niestety, popularność wynajmowania mieszkań czy pokoi sprawia, że wiele osób uczestniczy w zawieraniu umów najmu nie mając obeznania i świadomości co do faktycznych ograniczeń i możliwości. W takiej sytuacji łatwo zostać wykorzystanym, oszukanym lub paść ofiarą nieuczciwości z drugiej strony. Konsekwencje finansowe mogą sięgać wielokrotności czynszu najmu, dlatego aby zmniejszyć ryzyko popadnięcia w kłopoty warto korzystać z fachowców - prawników, pośredników w wynajmie czy firm zarządzających najmem.
Agata Stradomska, menedżer agencji nieruchomości.