Wynagrodzenie za pracę wypłacane pracownikom podlega szczególnej ochronie. Przejawia się ona m.in. w ustaleniu ścisłych zasad, na jakich pracodawca może dokonywać z niego potrąceń. Czy zasady te dotyczą także trzynastki, czy też jako świadczenie dodatkowe podlega ona egzekucji komorniczej w całości?
- Ile można potrącić z wynagrodzenia za pracę?
- Czy trzynastka podlega takiej samej ochronie przed potrąceniem, jak wynagrodzenie?
Ile można potrącić z wynagrodzenia za pracę?
Początek roku kalendarzowego to czas, w którym pracownicy jednostek sfery budżetowej oczekują wypłaty dodatkowego wynagrodzenia rocznego, czyli tzw. trzynastki. Jednak nie każdy z nich doczeka się wypłaty w takiej wysokości, w jakiej by sobie tego życzył. Dotyczy to nie tylko tych pracowników, których dodatkowe wynagrodzenie roczne zostało obniżone z uwagi na ich indywidualną sytuację, ale także tych, których wynagrodzenie podlega zajęciu komorniczemu. Wynagrodzenie za pracę podlega szczególnej ochronie. Jednym z jej przejawów jest ścisłe określenie w obowiązujących przepisach zasad dokonywania z niego potrąceń i egzekucji. Zasady te zobowiązują pracodawcę do dokonywania potrąceń w określonej kolejności, a także we wskazanych granicach i przy zastosowaniu kwot wolnych od potrąceń.
Z wynagrodzenia za pracę, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne, zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz wpłat dokonywanych do pracowniczego planu kapitałowego podlegają potrąceniu należności wymienione w art. 87 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (dalej: k.p.). Wśród nich znajdują się m.in. sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych i sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne.
Potrącenia mogą być dokonywane w następujących granicach:
1) w razie egzekucji świadczeń alimentacyjnych – do wysokości 3/5 wynagrodzenia;
2) w razie egzekucji innych należności lub potrącania zaliczek pieniężnych – do wysokości ½ wynagrodzenia.
W art. 871 k.p. ustawodawca wskazał także kwoty wolne od potrąceń, czyli minimum, które pracownik musi otrzymać. Jest ono obliczane w oparciu o wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę i ma wysokość:
1) minimalnego wynagrodzenia za pracę przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne, zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz wpłat dokonywanych do pracowniczego planu kapitałowego, jeżeli pracownik nie zrezygnował z ich dokonywania – przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne;
2) 75% wynagrodzenia określonego w pkt 1 – przy potrącaniu zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi;
3) 90% wynagrodzenia określonego w pkt 1 – przy potrącaniu kar pieniężnych przewidzianych w art. 108 k.p.
Czy trzynastka podlega takiej samej ochronie przed potrąceniem, jak wynagrodzenie?
Wynagrodzenie za pracę, o którym mowa w przepisach dotyczących potrąceń, to zbiorcze określenie dla wypłat dokonywanych przez pracodawcę na rzecz pracownika i obejmuje różne składniki wypłacane w związku z trwającym stosunkiem pracy. Należy do nich także tzw. trzynastka, czy dodatkowe wynagrodzenie roczne przysługujące pracownikom sfery budżetowej. Jak wskazał Główny Inspektorat Pracy, jeśli w tym samym miesiącu pracodawca dokonuje wypłat różnych świadczeń w ramach umowy o pracę (np. wynagrodzenia zasadniczego i trzynastki), to wówczas poszczególne świadczenia należy zsumować i od tak ustalonej sumy dokonać potrącenia, stosując jedną kwotę wolną (pismo Głównego Inspektoratu Pracy z 19 listopada 2012 r., nr GNP-364/306-072-43-1/12).
W styczniu 2024 r. pracownikowi wypłacono przysługujące mu za ten miesiąc wynagrodzenie w wysokości 4968 zł brutto i trzynastkę w wysokości 1689,12 zł brutto. Łącznie pracownik otrzymał więc świadczenia w wysokości 6657,12 zł.
Przysługujące mu wynagrodzenie jest obciążone zajęciem komorniczym z tytułu świadczeń alimentacyjnych. Oznacza to, że nie obowiązuje w tym wypadku kwota wolna od potrąceń, a potrącenie nie może jedynie przekraczać wysokości 3/5 wynagrodzenia.
Pracownik nie jest uczestnikiem PPK i nie korzysta z żadnego ze zwolnień podatkowych z grupy PIT-0. Ma do niego zastosowanie kwota zmniejszająca podatek w wysokości 300 zł i koszty uzyskania przychodów w wysokości 250 zł.
Wynagrodzenie netto pracownika obejmujące wynagrodzenie za styczeń i trzynastkę, wyniesie 4868,43 zł. Skoro w przypadku świadczeń alimentacyjnych potrącenie nie może przekraczać wysokości 3/5 wynagrodzenia, to oznacza to, że w tym wypadku maksymalna kwota potrącenia to 2921,06 zł.
Podstawa prawna
art. 87, art. 871 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (j.t. Dz.U. z 2023 r. poz. 1465 ze zm.)