Mało kto zdaje sobie sprawę, że pomoc społeczna to nie tylko wsparcie w codziennych wydatkach. W szczególnych przypadkach gmina może przyznać świadczenie, które realnie pomaga stanąć na nogi. To tzw. pomoc na ekonomiczne usamodzielnienie. To jednorazowy zasiłek (wsparcie pieniężne lub rzeczowe), który pozwala rozpocząć własną działalność lub zwiększyć szanse na niezależność finansową. Co ważne, zasady przyznawania tej pomocy zostały w 2025 roku korzystnie zmodyfikowane, co otwiera drogę dla większej liczby osób.
- Co to jest pomoc na ekonomiczne usamodzielnienie?
- Komu szczególnie przyda się to świadczenie?
- Zasiłek, pożyczka, a może sprzęt – wybierz formę pomocy dla siebie
- Warunki i ograniczenia
- Nowe kwoty i kryteria od 1 stycznia 2025 r.
- Jak się ubiegać o pomoc na ekonomiczne usamodzielnienie?
- Szansa na samodzielność – czy warto z niej skorzystać?
- FAQ – najczęstsze pytania o pomoc na usamodzielnienie
- Podstawa prawna
Co to jest pomoc na ekonomiczne usamodzielnienie?
Pomoc na ekonomiczne usamodzielnienie to jednorazowe wsparcie pieniężne lub rzeczowe z MOPS, które ułatwia rozpoczęcie pracy, działalności lub powrót do zawodu. Jest to świadczenie, które gmina może przyznać osobie lub rodzinie, by ułatwić im wejście na rynek pracy lub powrót do aktywności zawodowej.
Wsparcie może mieć charakter:
- pieniężny – w postaci jednorazowego zasiłku celowego albo nieoprocentowanej pożyczki, której warunki spłaty są ustalane indywidualnie,
- rzeczowy – obejmujący udostępnienie maszyn, urządzeń lub narzędzi, umożliwiających rozpoczęcie własnej działalności lub stworzenie stanowiska pracy.
Pomoc tego typu udzielana jest najczęściej na podstawie umowy użyczenia. Gmina może również wypożyczyć sprzęt ułatwiający pracę osobom z niepełnosprawnością (np. urządzenia wspomagające mobilność lub obsługę narzędzi).
Celem tego świadczenia jest wspieranie dążenia do niezależności finansowej. Pomoc ma ułatwić rozpoczęcie działalności zarobkowej, zdobycie stałych dochodów i trwałe uniezależnienie się od świadczeń z pomocy społecznej. W praktyce może to być pierwszy krok do założenia jednoosobowej firmy, powrotu do zawodu po dłuższej przerwie lub stworzenia domowego warsztatu pracy.
Komu szczególnie przyda się to świadczenie?
Z pomocy mogą skorzystać m.in.:
- Osoby bezrobotne, które chcą otworzyć własną działalność, np. zakład usługowy.
- Rodziny, w których jeden z członków chce podjąć działalność zarobkową, ale brakuje mu środków na sprzęt.
- Osoby z niepełnosprawnościami, które potrzebują specjalistycznych urządzeń ułatwiających pracę.
- Cudzoziemcy lub repatrianci, którzy chcą rozpocząć samodzielne życie w Polsce i nie mają do tego narzędzi.
Zasiłek, pożyczka, a może sprzęt – wybierz formę pomocy dla siebie
Pomoc na ekonomiczne usamodzielnienie może przybrać różne formy, są one dostosowane do sytuacji życiowej, potrzeb oraz możliwości osoby ubiegającej się o wsparcie. Celem jest stworzenie realnych warunków do zarobkowania i uniezależnienia się od systemu świadczeń. Dostępne są dwie podstawowe formy tej pomocy:
Wsparcie finansowe
- Jednorazowy zasiłek celowy – bezzwrotna forma wsparcia, wypłacana osobie albo rodzinie w celu zakupu narzędzi, sprzętu, materiałów czy usług niezbędnych do rozpoczęcia pracy.
- Nieoprocentowana pożyczka – zwrotna forma pomocy, której warunki udzielenia i spłaty gmina ustala w umowie z beneficjentem. Pożyczka może być w całości lub w części umorzona, jeśli przyczyni się do szybszego osiągnięcia celu świadczenia.
Wsparcie rzeczowe
Jeżeli zamiast pieniędzy potrzebny jest sprzęt, gmina może udostępnić maszyny, narzędzia pracy lub urządzenia ułatwiające pracę osobom z niepełnosprawnością. Użyczenie odbywa się na podstawie umowy.
Warunki i ograniczenia
Choć pomoc na ekonomiczne usamodzielnienie może być bardzo atrakcyjnym wsparciem, jej przyznanie nie odbywa się automatycznie. Gminy, działając w ramach ustawy o pomocy społecznej, nakładają konkretne warunki i kryteria, które muszą zostać spełnione przez osobę ubiegającą się o świadczenie. Co więcej, w niektórych sytuacjach pomoc może zostać ograniczona lub nawet całkowicie wstrzymana. Oto najczęstsze przyczyny:
- Uchylenie się od pracy lub szkolenia – gmina może odmówić przyznania pomocy albo ograniczyć jej rozmiar, jeśli osoba lub rodzina unika podjęcia odpowiedniej pracy w rozumieniu przepisów o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu albo nie chce poddać się przeszkoleniu zawodowemu.
- Podwójne finansowanie – świadczenie nie przysługuje, jeśli wnioskodawca otrzymał już podobną pomoc z innego źródła.
- Decyzje rady gminy – wysokość zasiłku celowego, szczegółowe warunki i tryb przyznawania oraz zwrotu pomocy ustala rada gminy w drodze uchwały.
Pomoc rzeczowa może być przyznana również osobom, których dochody przekraczają ustawowe kryterium dochodowe, jednak wyłącznie w szczególnie uzasadnionych przypadkach. W takich sytuacjach obowiązuje zwrot części lub całości wartości udzielonego wsparcia, zgodnie z zasadami określonymi przez gminę w uchwale. Oznacza to, że pomoc nie ma charakteru bezzwrotnego. Osoba otrzymująca wsparcie musi liczyć się z koniecznością jego rozliczenia i ewentualnego zwrotu, jeśli nie spełni warunków określonych w umowie.
Podstawa prawna: Możliwość udzielenia pomocy osobom przekraczającym kryterium dochodowe wynika z art. 41 ustawy o pomocy społecznej, który przewiduje wsparcie w szczególnie uzasadnionych sytuacjach, nawet jeśli dochód osoby przekracza ustalone progi.
Nowe kwoty i kryteria od 1 stycznia 2025 r.
W 2025 roku maksymalna pomoc pieniężna na ekonomiczne usamodzielnienie wynosi 2 066 zł. Kwota ta została ustalona na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 12 lipca 2024 r. i obowiązuje od 1 stycznia 2025 r.
Jak obliczana jest ta kwota?
Pomoc pieniężna na ekonomiczne usamodzielnienie jest powiązana z kryteriami dochodowymi w pomocy społecznej, które są weryfikowane co trzy lata. Weryfikacja opiera się na wynikach badań progu interwencji socjalnej, czyli poziomu dochodu, poniżej którego uznaje się, że osoba wymaga wsparcia państwa.
W 2025 r. kryteria dochodowe wynoszą:
- 1 010 zł dla osoby samotnie gospodarującej,
- 823 zł dla osoby w rodzinie.
Na podstawie tych kryteriów ustalane są kwoty świadczeń, w tym pomoc na usamodzielnienie. Wzrost kryteriów dochodowych w 2025 r. spowodował podniesienie tej pomocy o 229 zł, z wcześniejszych 1 837 zł do obecnych 2 066 zł.
Jak się ubiegać o pomoc na ekonomiczne usamodzielnienie?
Proces ubiegania się o pomoc na ekonomiczne usamodzielnienie jest dość prosty, ale wymaga dobrego przygotowania i współpracy z instytucjami lokalnymi. To nie jest pomoc bez żadnych zobowiązań, gminy traktują to świadczenie jako inwestycję w samodzielność. Dlatego osoba składająca wniosek musi nie tylko udowodnić, że potrzebuje wsparcia, ale także przekonać, że potrafi je dobrze wykorzystać. Oto podstawowe kroki:
- Przygotuj wniosek
W formularzu należy dokładnie wskazać, na co mają zostać przeznaczone środki – np. zakup konkretnego sprzętu, narzędzi pracy, otwarcie działalności gospodarczej, sfinansowanie kursu zawodowego. Im bardziej szczegółowy i realny plan, tym większa szansa na pozytywną decyzję. - Uzyskaj opinię urzędu pracy
W zależności od gminy, konieczne może być załączenie zaświadczenia z powiatowego urzędu pracy potwierdzającego: - brak możliwości uzyskania innego wsparcia (np. dotacji z PUP),
- zgodność planowanego działania z realiami rynku pracy,
- szansę na sukces i usamodzielnienie dzięki planowanemu wsparciu.
- Podpisz umowę z gminą
Po pozytywnym rozpatrzeniu wniosku następuje podpisanie umowy: - w przypadku pożyczki – z określeniem harmonogramu spłat, zabezpieczenia i ewentualnych warunków umorzenia;
- w przypadku zasiłku celowego – z określeniem kwoty, terminu realizacji i zasad rozliczenia.
- Rozlicz się z otrzymanych środków
Po zakończeniu realizacji projektu osoba zobowiązana jest do udokumentowania wydatków, najczęściej przez faktury, rachunki lub potwierdzenia przelewów. Brak rozliczenia lub użycie środków niezgodnie z deklaracją może skutkować obowiązkiem ich zwrotu. Gmina ma również prawo przeprowadzić kontrolę prawidłowego wykorzystania pomocy.
Szansa na samodzielność – czy warto z niej skorzystać?
Pomoc na ekonomiczne usamodzielnienie to niezwykle praktyczna, ale wciąż mało znana forma wsparcia. Świadczenie może przybrać formę bezzwrotnego zasiłku, nieoprocentowanej pożyczki albo użyczenia sprzętu i narzędzi, co pozwala dopasować pomoc do potrzeb wnioskodawcy. Gminy, we współpracy z urzędami pracy, ustalają szczegółowe warunki i dbają o to, by środki zostały wykorzystane zgodnie z przeznaczeniem. Jeśli chcesz wystartować z własnym warsztatem, otworzyć firmę lub zwiększyć swoje dochody, a brakuje Ci na to pieniędzy – warto rozważyć tę formę pomocy.
FAQ – najczęstsze pytania o pomoc na usamodzielnienie
Czy trzeba być bezrobotnym, żeby dostać pomoc?
Nie. O pomoc na ekonomiczne usamodzielnienie mogą ubiegać się także osoby, które pracują, ale nie osiągają wystarczających dochodów do pokrycia niezbędnych wydatków lub chcą zwiększyć swoją niezależność finansową. Gmina ocenia sytuację indywidualnie, liczy się cel i sens planowanego działania, a nie sam status zawodowy.
Czy ta pomoc jest dostępna dla osób z niepełnosprawnościami?
Tak. Osoby z niepełnosprawnościami mogą otrzymać wsparcie finansowe lub rzeczowe, w tym specjalistyczne urządzenia ułatwiające pracę, np. narzędzia dostosowane do ich potrzeb. W przypadku udostępnienia sprzętu gmina zawiera umowę użyczenia. Pomoc może być również przyznana w formie zasiłku lub pożyczki na zakup niezbędnego wyposażenia.
Co, jeśli nie rozliczę się w terminie?
W przypadku niedostarczenia wymaganych dokumentów (faktur, rachunków, potwierdzeń zakupu) w ustalonym terminie, gmina może zażądać zwrotu otrzymanych środków. Może również odmówić przyznania kolejnej pomocy w przyszłości. Jeśli pomoc została udzielona na podstawie umowy pożyczki, brak rozliczenia może oznaczać natychmiastową wymagalność całej kwoty.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej