Dla wielu polskich emerytów, zmagających się z finansowymi trudnościami, nadchodząca sytuacja może wzbudzać mieszane uczucia. Wkrótce na ich kontach pojawią się dwa przelewy z ZUS. Nie ma tu mowy o błędzie; te środki to należne wsparcie. Oto szczegóły.
- Kondycja finansowa polskich emerytów
- Rządowe świadczenia dodatkowe: "trzynastka" i "czternastka"
- Kwestia "podwójnych przelewów" w październiku
Kondycja finansowa polskich emerytów
Zapewnienie bezpieczeństwa finansowego seniorom w Polsce jest jednym z kluczowych wyzwań dla państwa. Mimo że emerytury i renty nominalnie rosną, ich siła nabywcza jest systematycznie osłabiana przez inflację. Jak wskazują dane Głównego Urzędu Statystycznego, gospodarstwa domowe seniorów przeznaczają na kluczowe potrzeby życiowe znacznie większy odsetek swoich dochodów w porównaniu do średniej krajowej.
Blisko jedna trzecia (30,5 proc.) budżetu emeryta jest wydawana na żywność i napoje, a kolejne 25 proc. na koszty związane z mieszkaniem i energią. W sumie ponad połowa dochodów seniora jest natychmiast pochłaniana przez rachunki i podstawowe zakupy. Pozostawia to bardzo ograniczone środki na takie cele jak leczenie, odzież, aktywność kulturalna czy pokrycie nieoczekiwanych wydatków.
Sytuację dodatkowo komplikuje zjawisko "inflacji emeryckiej". Jest ona obliczana na podstawie koszyka produktów i usług najczęściej nabywanych przez osoby starsze (leki, usługi medyczne, energia), których ceny często rosną szybciej niż ceny towarów takich jak elektronika. W rezultacie seniorzy odczuwają skutki wzrostu cen dotkliwiej niż reszta społeczeństwa. Dla osoby pobierającej minimalną emeryturę (od marca 2025 roku wynoszącą 1878,91 zł brutto) nagła potrzeba, jak naprawa sprzętu domowego czy wykupienie drogiego leku, może całkowicie zdestabilizować budżet. Mimo pewnej poprawy w ostatnich latach, wskaźnik zagrożenia ubóstwem lub wykluczeniem społecznym (AROPE) dla osób powyżej 65. roku życia utrzymuje się na poziomie około 15%, co oznacza, że setki tysięcy seniorów wciąż żyją na skraju biedy.
Rządowe świadczenia dodatkowe: "trzynastka" i "czternastka"
W odpowiedzi na trudną sytuację materialną emerytów, rząd wprowadził dwa dodatkowe roczne świadczenia pieniężne, które stały się stałym elementem systemu wsparcia.
- Trzynasta emerytura – jest wypłacana na wiosnę (zazwyczaj w kwietniu) wszystkim emerytom i rencistom, niezależnie od wysokości ich podstawowego świadczenia. Jej kwota jest równa wysokości najniższej emerytury obowiązującej w danym roku (w 2025 roku jest to 1878,91 zł brutto). Świadczenie to trafia do ponad 9 milionów osób.
- Czternasta emerytura – wypłacana w drugiej połowie roku, ma bardziej złożoną strukturę. Obowiązuje tu kryterium dochodowe. Pełną kwotę (również równą emeryturze minimalnej) otrzymują seniorzy, których podstawowe świadczenie nie przekracza ustalonego progu (np. 2900 zł brutto w 2025 roku). Jeśli świadczenie jest wyższe, "czternastka" jest zmniejszana zgodnie z zasadą "złotówka za złotówkę". W praktyce pełne świadczenie otrzymuje ok. 6,5-7 mln osób, a najlepiej sytuowani emeryci nie dostają go wcale.
Choć oba dodatki są kluczowe dla wielu budżetów domowych, ekonomiści zwracają uwagę, że są to rozwiązania doraźne, zależne od decyzji politycznych, a nie trwała, systemowa poprawa sytuacji seniorów poprzez zmianę mechanizmu waloryzacji świadczeń.
Kwestia "podwójnych przelewów" w październiku
Poza dodatkowymi świadczeniami, na finanse seniorów wpływają także czysto techniczne aspekty związane z terminami wypłat emerytur przez ZUS. Instytucja ta realizuje przelewy w siedmiu stałych terminach (1, 5, 6, 10, 15, 20 i 25 dnia miesiąca).
Zgodnie z prawem, jeśli ustalony termin wypłaty przypada w sobotę lub dzień ustawowo wolny od pracy, świadczenie musi zostać wypłacone wcześniej. Taka sytuacja będzie miała miejsce w listopadzie 2025 roku. Pierwszy dzień listopada to sobota, a jednocześnie święto Wszystkich Świętych. W związku z tym, emeryci (prawie milion osób), którzy standardowo otrzymują pieniądze 1. dnia miesiąca, dostaną swoje listopadowe świadczenie już pod koniec października.
Spowoduje to, że w październiku na ich kontach pojawią się dwa przelewy w krótkim czasie: standardowa emerytura za październik i przyspieszona wypłata za listopad. Zjawisko to niesie ze sobą ryzyko tzw. iluzji bogactwa – nagły przypływ większej gotówki może skłonić do nieprzemyślanych, większych wydatków. Należy jednak pamiętać, że otrzymane środki muszą wystarczyć na dwa miesiące, a nie jeden. Dla osób o niskich dochodach jest to test samodyscypliny finansowej. Eksperci zalecają, aby w takiej sytuacji drugi przelew potraktować jak oszczędności i zacząć z niego korzystać dopiero na początku listopada.