Symbole 01-U do 12-C w orzeczeniu o niepełnosprawności – pełna lista z wyjaśnieniami. Nowe zasady orzekania 2025

Co oznaczają symbole w orzeczeniu i dlaczego są tak ważne?

Większość osób patrzy wyłącznie na stopień niepełnosprawności. Tymczasem to symbole przyczyn są kluczem do konkretnych świadczeń, zniżek i przywilejów. Każdy kod (np. 01-U, 05-R, 10-N) wskazuje, z jakiej grupy chorób wynika niepełnosprawność. To dzięki nim instytucje takie jak ZUS, MOPS czy PFRON wiedzą, jakie wsparcie Ci przysługuje.

Jeśli więc masz orzeczenie, koniecznie sprawdź symbol w rubryce przyczyna niepełnosprawności. Może on otworzyć dostęp do ulgi rehabilitacyjnej, dopłat do sprzętu, kursów, a nawet zakupu samochodu czy karty parkingowej.

Nowe zasady orzekania od 14 sierpnia 2025 r.

Od połowy sierpnia 2025 roku komisje orzekające o niepełnosprawności działają już według nowych zasad. Celem zmian jest przyspieszenie wydawania decyzji i ułatwienie życia osobom, które dotychczas musiały czekać miesiącami na orzeczenie. 

W skład zespołów mogą teraz wchodzić także lekarze będący w trakcie specjalizacji, co zwiększa dostępność kadry i pozwala szybciej rozpatrywać wnioski. Jeśli dokumentacja medyczna obejmuje kilka różnych schorzeń, komisja może powołać dodatkowego specjalistę z innej dziedziny. 

Cała procedura ma być dzięki temu bardziej elastyczna, przejrzysta i dostępna. Jak podkreśla Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, celem reformy jest, by system orzekania był bardziej przyjazny i lepiej dopasowany do potrzeb osób, które z niego korzystają.

Symbole 01-U do 12-C – pełna lista i znaczenie w 2025 roku

Każdy symbol ma swoje znaczenie. To nie tylko kod, ale też wskazówka, z jakich form wsparcia możesz korzystać.

Jak zdobyć orzeczenie o niepełnosprawności w 2025 r.?

Wniosek składasz w Powiatowym Zespole ds. Orzekania o Niepełnosprawności (PZON). Dołącz dokumentację medyczną: zaświadczenia lekarskie, wyniki badań, wypisy. Komisja może Cię wezwać na badanie lub orzec na podstawie dokumentów.

Jeśli nie zgadzasz się z decyzją, masz 14 dni na odwołanie do Wojewódzkiego Zespołu (WZON). Warto wtedy dołączyć dodatkowe opinie specjalistów.

Jakie świadczenia przysługują w 2025 roku?

Posiadanie orzeczenia z odpowiednim symbolem otwiera drogę do licznych form wsparcia. Oto najważniejsze z nich:

• Ulga rehabilitacyjna w PIT – odliczenie wydatków na leki, dojazdy, turnusy, sprzęt i adaptację mieszkania.
• Zasiłek pielęgnacyjny – 215,84 zł/mies. (dla dzieci, seniorów i osób z umiarkowanym stopniem sprzed 21 r.ż.).
• Świadczenie pielęgnacyjne – 3 287 zł/mies. – dla opiekunów osób niepełnosprawnych poniżej 18 roku życia.
• Świadczenie wspierające – od 752 do 4 100 zł/mies., zależnie od liczby punktów potrzeby wsparcia.
• Renta socjalna – 1 620,67 zł netto (dla osób całkowicie niezdolnych do pracy od dzieciństwa).
• Zasiłek stały – do 1 229 zł/mies. (dla osób bez dochodu lub z niskim dochodem).
• Programy PFRON, np. „Aktywny Samorząd” – dopłaty do sprzętu, kursów, laptopów, a nawet 27 000 zł na auto.
• Karta parkingowa i ulgi komunikacyjne – nawet 78% zniżki na PKP/PKS i darmowe parkowanie.

FAQ – najczęstsze pytania o symbole w orzeczeniu o niepełnosprawności

Czy mogę mieć kilka symboli w orzeczeniu?

Tak. Komisja może wpisać maksymalnie trzy symbole, jeśli różne choroby lub niepełnosprawności w równym stopniu wpływają na codzienne funkcjonowanie. Przykład: osoba z cukrzycą (11-I), chorobą układu krążenia (07-S) i wadą wzroku (04-O) może mieć w orzeczeniu trzy przyczyny. W praktyce dzieje się to rzadko, orzecznicy najczęściej wybierają główną, dominującą przyczynę.

Czy symbol wpływa na wysokość świadczeń?

Nie bezpośrednio, ale decyduje o rodzaju ulg, uprawnień i programów, z których możesz skorzystać.
Na przykład:

• symbol 05-R (upośledzenie narządu ruchu) umożliwia uzyskanie karty parkingowej,
• 01-U (upośledzenie umysłowe) często jest warunkiem pomocy z PFRON,
• a 06-E (epilepsja) uprawnia do świadczenia wspierającego przy odpowiednim stopniu punktowym.
  Wysokość pieniędzy z ZUS czy MOPS zależy więc od stopnia niepełnosprawności, ale to symbol „otwiera drzwi” do konkretnych świadczeń.

Czy symbol można zmienić?

Tak. Jeśli Twój stan zdrowia uległ pogorszeniu lub poprawie, możesz złożyć wniosek o ponowne orzeczenie w powiatowym zespole (PZON). Wniosek składasz na tym samym formularzu co pierwotny, dołącz aktualną dokumentację medyczną i uzasadnienie zmian. Pamiętaj, że nowe orzeczenie zastępuje poprzednie. Jeśli więc poprawiłeś zdrowie, może się okazać, że nie wszystkie uprawnienia zostaną utrzymane.

Od kiedy obowiązują nowe przepisy o symbolach i komisjach?

Nowe zasady orzekania obowiązują od 14 sierpnia 2025 r. To wtedy weszła w życie reforma, która ujednoliciła system komisji (PZON i WZON) i wprowadziła elektroniczny rejestr orzeczeń. Zmienił się też sposób nadawania symboli, komisje mają obowiązek uzasadnić wybór każdego symbolu i wskazać, jak wpływa on na życie codzienne osoby z niepełnosprawnością.

Jak się odwołać od decyzji komisji orzekającej?

Masz na to 14 dni od dnia doręczenia decyzji. Odwołanie składasz do Wojewódzkiego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności (WZON), ale przekazujesz je za pośrednictwem PZON, który wydał orzeczenie. W piśmie warto wskazać, które elementy decyzji budzą Twój sprzeciw, np. zbyt niski stopień niepełnosprawności lub pominięcie jednej z chorób. Jeśli i WZON utrzyma decyzję, możesz wnieść sprawę do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych, bez opłat.

Podstawa prawna

• Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych
• Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności
• Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
• Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych
• Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej
• Rozporządzenie MRPiPS z dnia 28 lipca 2025 r.