Kredyty można podzielić na dwie grupy - celowe i na dowolny cel. W pierwszym przypadku kredyt przeznaczony będzie na zakup określonego dobra i najczęściej jego zabezpieczeniem będzie kredytowany przedmiot. Produktem celowym jest kredyt mieszkaniowy - zabezpieczeniem jego spłaty jest hipoteka, czyli zastaw na kredytowanym mieszkaniu bądź domu.
Na mieszkanie
Kredytem hipotecznym można sfinansować zakup mieszkania i domu na rynku pierwotnym i wtórnym, a także remont. Odmianą tego produktu jest kredyt budowlano-hipoteczny, którego przeznaczeniem jest skredytowanie budowy domu.
Kredyt hipoteczny jest produktem dość skomplikowanym - wymagającym skompletowania wielu dokumentów dotyczących sytuacji finansowej klienta i kredytowanej nieruchomości. Dlatego procedura jego udzielenia może trwać miesiąc, a nawet dłużej.
Oprocentowanie to oczywiście nie jedyny koszt kredytu na mieszkanie. Trzeba zapłacić prowizję (0-2 proc. kwoty kredytu), wykupić tzw. ubezpieczenie pomostowe (standardowo 0,7-0,8 proc. kwoty kredytu) w okresie od uruchomienia kredytu do ustanowienia hipoteki w sądzie wieczystoksięgowym. Dodatkowym zabezpieczeniem kredytu jest cesja z polisy na życie kredytobiorcy (około 0,06 proc. kwoty kredytu). W trakcie spłaty istnieje możliwość zmiany waluty kredytu (część banków nie pobiera opłat za tę operację, gdzie indziej prowizja wynosi od 0,25 do 2,25 proc.). W części banków zapłacimy prowizję również wtedy, kiedy postanowimy spłacić kredyt przed terminem, na jaki został zaciągnięty.
A okresy kredytowania są coraz dłuższe. Standardem na rynku stały się już kredyty udzielane na okres 30 lat. Trzy banki - Millennium, Noble Bank i Handelsbanken Polska - wydłużyły okres spłaty do 50 lat.
Na samochód
Zabezpieczeniem jest kredytowany samochód, motocykl czy łódź motorowa (tzw. zastaw rejestrowy na pojeździe). Oprocentowanie kredytów samochodowych wynosi średnio 9-10 proc. (tańsze są oferty kredytów denominowanych we frankach szwajcarskich). Nie unikniemy też prowizji za udzielenie kredytu w wysokości 2-5 proc. Z reguły taki kredyt można zaciągnąć maksymalnie na okres 7-8 lat. Można nim sfinansować również zakup używanego pojazdu, jednak wtedy suma okresu kredytowania i wieku pojazdu nie może przekroczyć ściśle określonego czasu.
W ostatnim czasie popularne stały się tzw. kredyty balonowe, oferowane przez banki powiązane z producentami samochodów. Przy zakupie samochodu klient wpłaca pierwszą ratę, która traktowana jest jako wkład własny. Z reguły wynosi ona 50 proc. wartości pojazdu (na rynku oferowane są też kredyty 3 x 1/3 spłacane w trzech częściach). Drugą ratę (50 proc. wartości pojazdu) klient wpłaca na przykład po 12 miesiącach, co oznacza, że w ciągu roku nie płaci on miesięcznych rat. Jeżeli bank nie pobiera prowizji, rzeczywista roczna stopa oprocentowania wynosi 0 proc. Wadą takich kredytów jest to, że oferowane są zazwyczaj na wybrane modele danej marki. Poza tym z kredytu mogą skorzystać osoby, które stać na zapłacenie dwóch lub trzech, ale za to wysokich rat.
- W przypadku kredytów oferowanych wprost w salonach samochodowych często możemy trafić na oferty z niskim oprocentowaniem i z niewielką prowizją lub jej brakiem. Musimy się jednak przygotować na wniesienie wkładu własnego - czyli posiadać kwotę stanowiącą pewną wartość ceny auta. W innym wypadku pozostaje wizyta w banku - mówi Dariusz Makosz, doradca finansowy Open Finance.
Jeśli zależy nam na jak najniższej miesięcznej racie, możemy skorzystać z pożyczki hipotecznej, a więc kredytu na dowolny cel z zabezpieczeniem na nieruchomości. Jej oprocentowanie jest zwykle konkurencyjne, a zadłużenie można rozłożyć na dłuższy okres.
Pożyczka z hipoteką
Pożyczka hipoteczna jest stosunkowo młodym produktem kredytowym oferowanym polskim konsumentom. Nie jest to kredyt celowy, czyli można go przeznaczyć na dowolny cel, choć banki zastrzegają, że nie można nim finansować działalności gospodarczej. Zabezpieczeniem pożyczki hipotecznej - jak w przypadku kredytu na mieszkanie - jest hipoteka, przez co jest to najtańszy sposób sfinansowania dowolnych zakupów. Warunkiem uzyskania kredytu jest - oprócz zdolności kredytowej (co jest wspólnym warunkiem dla wszystkich produktów kredytowych) - posiadanie nieruchomości, którą bank zaakceptuje jako formę zabezpieczenia. Oprocentowanie takich pożyczek wynosi około 7-8 proc. w skali roku. Dodatkową zaletą produktu jest możliwość rozłożenia spłaty na długi okres. Do niedawna standardem było 10-15 lat. Obecnie pożyczkę hipoteczną można zaciągnąć nawet na 30 lat.
W odróżnieniu od kredytu hipotecznego, którego kwota może wynieść 100 proc. (a nawet więcej) wartości nieruchomości, maksymalna kwota pożyczki zależy od wartości zastawianej nieruchomości, ale nie może przekroczyć ściśle określonego progu - od 60 do 80 proc.
Pożyczki można zaciągać również w walutach obcych. Co ciekawe, jako zabezpieczenie pożyczki banki akceptują nieruchomości należące do osób trzecich. Zabezpieczenia można też łączyć, czyli uzyskać pożyczkę pod zastaw więcej niż jednej nieruchomości. Pewnym ograniczeniem jest minimalna kwota kredytu. Uzyskanie pożyczki w kwocie kilku tysięcy złotych będzie raczej niemożliwe.
- Taki kredyt jest korzystną formą finansowania niektórych wydatków, jak np. zakupu samochodu ze względu na niższe oprocentowanie niż przy kredytach samochodowych czy konsumpcyjnych. Pożyczki hipoteczne powinny jednak dotyczyć relatywnie dużych kwot, nie niższych niż kilkadziesiąt tysięcy złotych. Zastawienie mieszkania pod kupno tylko lodówki czy laptopa to zbyt duży wysiłek i dla klienta i dla banku, który tak niskiej pożyczki hipotecznej po prostu nie udzieli - przekonuje Emil Szweda, analityk Open Finance.
Na rynku pojawiają się też produkty w postaci linii kredytowej pod zastaw mieszkania, z której można korzystać w dowolny sposób i w dowolnym czasie.
- To w pewnym sensie nowoczesny i tani ROR - dodaje Emil Szweda.
Na dowolny cel
Najpopularniejszymi produktami kredytowymi są te przeznaczone na cele konsumpcyjne - pożyczki gotówkowe, debety, limity kredytowe w kontach osobistych czy kredyty na kartach kredytowych. Podstawową zaletą jest ich coraz łatwiejsza dostępność. Po kilkumiesięcznym okresie prowadzenia konta w danym banku można już otrzymać debet. O ile jeszcze kilka lat temu posiadanie karty kredytowej było atrybutem prestiżu, dzisiaj można ją dostać osiągając kilkaset złotych dochodów miesięcznie. Podobnie jest z pożyczkami gotówkowymi. W tym przypadku zabezpieczeniem jest zazwyczaj weksel in blanco. Żeby uzyskać kredyt gotówkowy, trzeba jedynie udokumentować osiągane dochody - to od ich wysokości zależy maksymalna kwota kredytu czy górny limit na karcie kredytowej.
Podstawową wadą tych produktów jest natomiast cena - to najdroższe źródło pieniądza.
- Zgodnie z tzw. ustawą antylichwiarską, maksymalne oprocentowanie kredytu na dowolny cel w wysokości do 80 tys. zł, nie może przekraczać obecnie 23 proc., a w przypadku części banków możemy znaleźć oferty z oprocentowaniem zbliżonym do tej górnej granicy - mówi Dariusz Makosz.
Tańszym rozwiązaniem - chociaż nie jest to regułą - może być linia kredytowa w rachunku osobistym. W tym wypadku co miesiąc zobowiązani jesteśmy spłacać odsetki od wykorzystanej kwoty, zaś spłata kapitału uzależniona jest od naszych możliwości. Jest to więc system wygodny, ale stwarzający niebezpieczeństwo, że na tzw. minusie żyć będziemy długo. Podobne zagrożenie pojawia się przy okazji kart kredytowych - jednej z najdroższych form szybkich kredytów. W ich wypadku wystarczy comiesięczna spłata minimalna w wysokości około 3-10 proc. wykorzystanego zadłużenia.
- Z karty warto skorzystać, jeśli pożyczone w ten sposób pieniądze będziemy w stanie zwrócić w tzw. okresie bezodsetkowym, wynoszącym najczęściej około dwa miesiące. Jeśli w tym terminie zwrócimy całość pożyczonych środków, nie zapłacimy odsetek. Możemy też trafić na promocję, dzięki której nie będziemy też musieli ponosić opłaty za wydanie lub użytkowanie karty w pierwszym okresie - mówi Dariusz Makosz.
Korzystając z kart, warto pamiętać, aby nie wypłacać za ich pomocą gotówki (np. za pośrednictwem bankomatu - transakcje bezgotówkowe są oczywiście dozwolone), bo oznacza to zakończenie okresu, w którym nie są naliczane odsetki. Jeśli pożyczone pieniądze chcemy przeznaczyć na zakup określonego produktu lub usługi, a nie np. na finansowanie bieżących potrzeb, dobrym rozwiązaniem może być kredyt ratalny, który dostępny jest w punktach sprzedaży, np. sieciach sklepów AGD/RTV.
MACIEJ BEDNAREK