Czy urzędnik, wzywając stronę w celu jej przesłuchania, powinien pouczyć ją o karze porządkowej za bezzasadne niestawiennictwo - pytał nas w liście do redakcji jeden z czytelników.
Odpowiedź na zadane pytanie jest negatywna. Paweł Nocznicki, starszy konsultant w Accreo Taxand, wyjaśnił, że zgodnie z art. 199 Ordynacji podatkowej stronę można przesłuchać wyłącznie za jej zgodą. Nie można jednak wobec niej stosować jakichkolwiek środków przymusu (kar porządkowych), na co wskazuje art. 199 oraz art. 262 par. 4 Ordynacji podatkowej. Zakaz ten rozciąga się na możliwość stosowania wszelkich kar określonych w art. 262 par. 1 Ordynacji podatkowej i odnosi się na równi do kar za odmowę złożenia zeznań lub za opuszczenie miejsca przesłuchania, jak do kary za niestawiennictwo strony.
- Zakaz stosowania tych kar jest przy tym niezależny od okoliczności, czy strona wyraziła uprzednio zgodę na przesłuchanie. W każdym przypadku nie ma więc uzasadnienia dla zamieszczania w wezwaniu strony pouczenia o możliwości zastosowania kary za niestawiennictwo. Pouczenie takie nie wywiera skutków prawnych - tłumaczył Paweł Nocznicki.
Okoliczności istotne
Agnieszka Tałasiewicz, partner Ernst & Young, podkreśliła, że w sytuacji gdy osoba fizyczna jest podatnikiem PIT i jest stroną postępowania podatkowego, to występuje w postępowaniu podatkowym w zupełnie innym charakterze niż świadek - czyli nie może zostać wezwana na przesłuchanie jako świadek.
- Organ podatkowy może przesłuchać stronę postępowania dopiero po uzyskaniu od niej zgody na takie przesłuchanie. Logiczną konsekwencją tej regulacji jest fakt, że kar porządkowych nie stosuje się do strony postępowania. Dotyczy to zarówno niestawiennictwa strony, jak i odmowy zeznań - argumentowała Agnieszka Tałasiewicz.
Dodała też, że strona, która wyraziła zgodę na przesłuchanie, w każdym czasie taką zgodę może odwołać, ale tym samym może pozbawić się możliwości przedstawienia istotnych dla sprawy okoliczności, które mogą zadecydować o ostatecznym rozstrzygnięciu.
Wezwanie strony
Nasi rozmówcy zwrócili także uwagę na konieczność odróżnienia przesłuchania strony postępowania podatkowego od wezwania strony do złożenia wyjaśnień w toku postępowania.
- Niestawiennictwo strony lub odmowa złożenia wyjaśnień może skutkować obciążeniem karą porządkową. Składanie wyjaśnień zasadniczo powinno służyć wyłącznie doprecyzowaniu stanu faktycznego oraz wyjaśnieniu istniejących wątpliwości, a nie całkowitemu odtworzeniu okoliczności faktycznych sprawy, czemu może służyć przesłuchanie strony - radził Paweł Nocznicki.
Według niego, wyjaśnienia mogą wyłącznie wskazywać organowi kierunki dalszego postępowania dowodowego i nie mogą być samodzielnie podstawą rozstrzygnięcia. W praktyce różnice w zakresie treści wyjaśnień oraz przedmiocie przesłuchania strony mogą być jednak trudne do wychwycenia.
- Różni je niewątpliwie to, że za składanie fałszywych wyjaśnień nie grozi odpowiedzialność karna - ostrzegał ekspert Accreo Taxand.
Agnieszka Tałasiewicz wyjaśniła dodatkowo, że co do zasady, każda osoba wezwana w charakterze świadka ma obowiązek stawić się w wyznaczonym terminie na przesłuchanie. Na osobę, która nie stawiła się na przesłuchanie w charakterze świadka (bez uzasadnionej przyczyny), organ może nałożyć karę porządkową. Każdy wezwany na świadka w sprawie ma też obowiązek złożenia zeznań.
- Ordynacja podatkowa zawiera wąski katalog osób, które mogą odmówić składania zeznań w charakterze świadków. Każdy przesłuchiwany świadek ma natomiast prawo odmowy odpowiedzi na konkretne pytania, gdy odpowiedź taka mogłaby narazić jego lub jego bliskich na odpowiedzialność karną, karną skarbową lub gdy odpowiedź stanowiłaby naruszenie obowiązku zachowania ustawowo chronionej tajemnicy zawodowej - podsumowała Agnieszka Tałasiewicz.
2,5 tys. zł może wynieść kara porządkowa za niestawienie się na przesłuchanie w organie podatkowym
EWA MATYSZEWSKA