Renciści, którzy spełnili warunki wymagane do przyznania emerytury, sami mogą zdecydować, czy pozostać przy pobieraniu renty czy też przejść na to świadczenie. Przed podjęciem decyzji warto obliczyć, jaka będzie wysokość emerytury. Wbrew pozorom emerytura nie zawsze jest wyższa od kwoty pobieranego do tej pory świadczenia rentowego. W przypadku gdy osoba jest uprawniona do kilku świadczeń, na przykład do emerytury i renty z tytułu niezdolności, ZUS wypłaca jedno z nich – wyższe lub przez nią wybrane. Zamiana wypłacanego świadczenia następuje po zgłoszeniu odpowiedniego wniosku. Zanim rencista go złoży, powinien przeanalizować, czy jest to dla niego opłacalne.
Od czego zależy wysokość emerytury
Wysokość emerytury oblicza się według następującego wzoru: wysokość emerytury = 24 proc. kwoty bazowej (tzw. część socjalna świadczenia) + 1,3 proc. podstawy wymiaru za każdy rok okresów składkowych + 0,7 proc. podstawy wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych. Zatem duży wpływ na wysokość emerytury ma korzystne ustalenie podstawy wymiaru, wysokość kwoty bazowej, wymiar okresów składkowych i nieskładkowych.
Renciści mają prawo wyboru – mogą oni jako podstawę wymiaru emerytury wskazać podstawę wymiaru renty (w wysokości uwzględniającej rewaloryzację oraz wszystkie kolejne waloryzacje przypadające w okresie następującym po ustaleniu prawa do renty) albo też wnioskować o ustalenie tej podstawy na nowo – według ogólnych zasad. Zasady te są następujące: możliwe jest wskazanie zarobków z okresu kolejnych 10 lat kalendarzowych wybranych z ostatnich 20 lat poprzedzających rok zgłoszenia wniosku o emeryturę albo z 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu. Aby dokonać prawidłowego wyboru sposobu obliczenia podstawy wymiaru, należy przede wszystkim rozważyć, czy zarobki, które osoba zainteresowana obecnie chce wskazać do ustalenia podstawy wymiaru emerytury, są tak samo korzystne jak te, które zostały podane do obliczenia renty. Osoba ubiegająca się o emeryturę powinna wiedzieć, że jeśli nie potrafi wskazać, która podstawa wymiaru świadczenia jest najkorzystniejsza, może wnioskować, aby to ZUS dokonał wyboru.
WARTO WIEDZIEĆ
Aby przejść z renty na emeryturę konieczne jest złożenie do ZUS wniosku w tej sprawie. Zanim rencista wystąpi o przyznanie emerytury, powinien ustalić, czy będzie ona wyższa od otrzymywanej renty. Jeśli nie, wówczas należy wstrzymać się ze złożeniem wniosku o emeryturę do czasu utraty uprawnień do renty.
Ważna wysokość kwoty bazowej
W przypadku gdy rencista ubiegający się o przyznanie emerytury wskazuje jako podstawę jej wymiaru podstawę wymiaru renty, wówczas, co oczywiste, podstawa wymiaru emerytury ustalona jest od tej samej „starej” kwoty bazowej, którą ZUS zastosował przy obliczaniu pierwszego z tych świadczeń.
Do 1 lipca 2004 r. problematyczne było natomiast, od jakiej kwoty bazowej należy w tej sytuacji obliczać tzw. część socjalną świadczenia. Zgodnie z nowymi przepisami ustala się ją od tej samej kwoty bazowej, którą ostatnio przyjęto do ustalenia podstawy wymiaru świadczenia, a następnie emeryturę podwyższa się w ramach waloryzacji przypadających aż do dnia nabycia do niej prawa. Od tej zasady obowiązuje jednak jeden wyjątek. Jeśli bowiem rencista po nabyciu uprawnień do renty z tytułu niezdolności do pracy podlegał co najmniej przez 30 miesięcy ubezpieczeniu, a następnie wskazuje podstawę wymiaru tej renty do obliczenia emerytury, wysokość ostatniego świadczenia oblicza się przy zastosowaniu nowej kwoty bazowej, tj. obowiązującej w dacie zgłoszenia wniosku o emeryturę.
Kiedy złożyć wniosek o emeryturę
Warto zapamiętać, że kwota bazowa, od której jest ustalana podstawa wymiaru i tzw. część socjalna świadczenia, jest zmieniana corocznie i obowiązuje od dnia 1 marca danego roku kalendarzowego do końca lutego następnego roku kalendarzowego. W związku z tym, jeśli osoba, która chce otrzymać emeryturę, ma prawo do renty jeszcze przez jakiś okres, powinna raczej wstrzymać się ze złożeniem wniosku o emeryturę, aby mieć obliczoną emeryturę według nowej kwoty bazowej. Trzeba jednak wziąć po uwagę również fakt, że nowa kwota bazowa nie musi być wcale wyższa od dotychczas obowiązującej. Wszystko zależy od wysokości przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim roku kalendarzowym. Obecnie obowiązująca kwota bazowa wynosi 1903,03 zł i jest dużo wyższa od poprzedniej (1829,24 zł). Jednak ta ostatnia była niższa od kwoty bazowej obowiązującej od początku marca 2003 r. do końca lutego 2004 r., która wynosiła 1862,62 zł.
Emerytura niższa czy wyższa od renty
O tym, czy kwota emerytury będzie wyższa czy też niższa od kwoty pobieranej dotychczas renty z tytułu niezdolności do pracy, decyduje kilka czynników. Obok wspomnianej wysokości kwoty bazowej istotne jest to, czy renta przysługiwała z tytułu całkowitej czy też częściowej niezdolności do pracy, czy przy jej obliczaniu uwzględniono tzw. okresy hipotetyczne, a także czy osoba zainteresowana ma obok okresów składkowych i nieskładkowych również okresy uzupełniające (tzw. okresy rolne). Niebagatelne znaczenie ma również fakt, czy do obliczenia podstawy wymiaru emerytury podawane są te same zarobki, które zostały uwzględnione w podstawie wymiaru renty, a także to, czy osoba ubezpieczona po przyznaniu renty wykonywała działalność podlegającą ubezpieczeniom społecznym.
W przypadku gdy osoba występująca o emeryturę była lub nadal jest uprawniona do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy, niewątpliwie zyska na przejściu na emeryturę. Renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy wynosi bowiem 75 proc. obliczonego przez ZUS świadczenia. W przypadku emerytury takie ograniczenie nie występuje. Przysługuje ona w pełnej wysokości, z jedynym zastrzeżeniem, że nie może być wyższa (wraz ze zwiększeniami z tytułu okresów rolnych) niż 100 proc. podstawy wymiaru emerytury.
Również w przypadku, gdy rencista legitymuje się tzw. okresami rolnymi (okresami opłacania składek na ubezpieczenie społeczne, niektórymi okresami prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w tym gospodarstwie po ukończeniu 16 roku życia), emerytura często jest wyższa od wyliczonej poprzednio renty. Przy ustalaniu wysokości renty nie bierze się bowiem pod uwagę wspomnianych okresów. Natomiast w przypadku obliczania emerytury, za takie okresy w większości przypadków przysługuje tzw. zwiększenie świadczenia lub tzw. część składkowa emerytury rolniczej. Warto jedynie pamiętać, że okresów tych nie uwzględnia się wówczas, gdy zostały zaliczone do okresów, od których zależy prawo do emerytury lub renty na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników.
Natomiast emerytura może być niższa od kwoty pobieranej dotychczas renty z tytułu niezdolności do pracy m.in. wówczas, gdy przy jej obliczaniu uwzględniono tzw. okresy hipotetyczne. Wyżej wymieniliśmy, jakie składniki wpływają na wysokość emerytury. W przypadku renty z tytułu niezdolności do pracy dochodzi czwarty składnik – po 0,7 proc. podstawy jej wymiaru za każdy rok tzw. stażu hipotetycznego. Staż hipotetyczny to okres przypadający od dnia zgłoszenia wniosku o rentę do dnia, w którym rencista ukończyłby 60 lat. Okres ten uwzględnia się jednak tylko w rozmiarze nie większym niż brakujący do pełnych 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych. Ponieważ przy ustalaniu wysokości emerytury nie występuje część należna za tzw. okresy hipotetyczne, jej wysokość może okazać się niższa od kwoty renty z tytułu niezdolności do pracy, przy ustalaniu której zostały uwzględnione te okresy.
Marek Opolski
CZYTELNICY PYTAJĄ
Czy ZUS zaliczy okres renty do emerytury
Niedługo ukończę 60 lat. Od 1999 r. pobierałam rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy. Niedawno utraciłam prawo do tego świadczenia, gdyż lekarz orzecznik uznał mnie za zdolną do pracy. Brakuje mi jednego roku do 20-letniego stażu emerytalnego. Czy ZUS uwzględni mi choć w części okres pobierania renty przy ubieganiu się o emeryturę?
TAK. Od 1 lipca 2004 r. obowiązuje regulacja, zgodnie z którą przy ustalaniu prawa do emerytury dla osoby, która osiągnęła wiek emerytalny wynoszący 60 lat (kobieta) lub 65 lat (mężczyzna), uwzględnia się okres pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy przysługującej z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, do której prawo ustało z powodu odzyskania zdolności do pracy. Okres ten podlega uwzględnieniu, jeśli okresy składkowe, nieskładkowe oraz okresy uzupełniające (rolne) są krótsze od okresu wynoszącego 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny i pod warunkiem że nie zbiega się w czasie z tymi okresami.
Czy można obliczyć emeryturę na podstawie renty socjalnej
Pobieram od pewnego czasu rentę socjalną. Za dwa miesiące ukończę wiek emerytalny i będę mogła ubiegać się o emeryturę. Czy jej wysokość może zostać obliczona na podstawie wysokości renty socjalnej?
NIE.Wysokość przyszłej emerytury nie będzie miała nic wspólnego z kwotą pobieranej dotychczas renty socjalnej. Zasady ustalania wysokości obydwu świadczeń są bardzo różne i niepowiązane ze sobą. Renta socjalna wynosi 84 proc. kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. W przypadku renty socjalnej nie ustala się więc podstawy wymiaru świadczenia. We wniosku o emeryturę będzie pani musiała podać zarobki z 10 kolejnych lat kalendarzowych wybranych z ostatniego 20-lecia poprzedzającego rok zgłoszenia wniosku o emeryturę lub też z 20 dowolnych lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku z całego okresu ubezpieczenia. Na tej podstawie ZUS ustali pani podstawę wymiaru, a następnie wysokość emerytury.