Opinie naukowców na temat różnic między płciami dotyczą cech biologicznych i wskazują, że równość obu płci polega tylko na wspólnej przynależności do tego samego gatunku, jednak istnieją teorie społeczne zakładające istnienie nielicznych różnic, dotyczących jedynie sfery emocjonalnej i poznawczej, których znaczenie zostało wyolbrzymione w procesie socjalizacji. Jednak, chociaż na pewno sprzeciwią się temu feministki, obie płcie wykazują niekiedy odmienne cechy, punkty widzenia świata, odbioru rzeczywistości, a co za tym idzie - mówią innym językiem. Na szczęście, pomimo podziału świata na męski i żeński, te dwa istnienia przeplatają się i uzupełniają, utrwalając przekonanie, że nie może być kobiet bez mężczyzn, ani mężczyzn bez kobiet.
Stereotypy płci
Współczesna walka o równouprawnienie kobiet zaktywizowała próby odpowiedzi na pytania o to, czy faktycznie występują różnice między psychiką kobiet i mężczyzn, czy to jedynie stereotyp czy rzeczywistość.
Bez trudu można podać cechy powszechnie uważane za typowo męskie i typowo żeńskie. Osoby biorące udział w badaniach na ten temat zgodnie stwierdziły, że mężczyźni są bardziej dominujący, niezależni, skłonni do przemocy, silniejsi i bardziej spragnieni przygód, podczas gdy kobiety są bardziej uczuciowe, uległe, zainteresowane ludźmi i przesądne. Uznały jednak, że te różnice są raczej niewielkie.
Różnice między kobietami a mężczyznami
Moc stereotypu płci wynika z odmiennych mechanizmów działających w postrzeganiu świata przez kobiety i mężczyzn. Obie płcie wykształcają bowiem odmienne pojęcia własnego ja, myślą o sobie i prezentują się ludziom w inny sposób, z czego wynikają różnice w doświadczaniu świata, zachowaniu, w kształtowaniu własnej tożsamości i autoprezentacji.
Kobiety wykształcają „ja współzależne”, oparte na obcowaniu z drugą osobą albo z grupą ludzi, podkreślając wartość, jaką mają dla nich kontakty międzyludzkie i życie w „stadzie”. Mężczyźni deklarują natomiast „ja niezależne”, ukierunkowane na zdobycze, władzę, dominację i współzawodnictwo. Kobiety akcentują cechy i umiejętności sprzyjające budowaniu relacji (serdeczność, wrażliwość na innych, ciepło). Mężczyźni opisują zaś swoją tożsamość przez oddzielenie własnej osoby od innych, jako niepowtarzalne, autonomiczne jednostki, skłonne i zdolne do samodzielnych działań (jestem inteligentny, pewny siebie, niezależny). Ważne jest również to, że obie płcie chcą żyć zgodnie z tym stereotypem, podkreślając odpowiednio - mężczyźni: kompetencję, niezależność i asertywność, a kobiety: empatię i opiekuńczość. Ciekawym elementem jest ryzyko związane z prezentowaniem się kobiet wbrew nakazom stereotypu. Gdy kobiety w rozmowie w sprawie pracy stosują strategię autopromocji: przedstawiają siebie jako osoby kompetentne, podkreślają swoje dokonania, mimo przeszkód są odbierano jako bardziej kompetentne. Ale równocześnie są też mniej lubiane, ponieważ zachowują się sprzecznie z kobiecym stereotypem, co zmniejsza ich szansę zatrudnienia. Być może właśnie dlatego mężczyźni chętniej podejmują się kierowania innymi i uważają siebie za skuteczniejszych w roli przywódcy niż kobiety. Kobiety częściej natomiast podejmują się zachowań opiekuńczych i uważają, że są w nich bardziej efektywne niż mężczyźni. Nie oznacza to wcale, że kobieta byłaby gorszym przywódcą czy kierownikiem niż mężczyzna. Na pewno jednak zwróciłaby uwagę na inne aspekty zarządzania.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Mowa słów i gestów
Mózg mężczyzn specjalizuje się w zadaniach związanych z operowaniem liczbami, przestrzenią, logicznym rozumowaniem, czyli twardymi umiejętnościami, natomiast mózg kobiet dominuje w uzdolnieniach miękkich - werbalnych i niewerbalnych. Na uwagę zasługuje fakt wykorzystania w życiu codziennym elementów komunikacji werbalnej i niewerbalnej w celu wyrażania emocji (zaciśnięcie ust - złość), prezentowania postawy wobec rozmówcy i cech osobowości (nieśmiałość, arogancja). Kobiety „widzą więcej”, spostrzegają niuanse wypowiedzi i drobne elementy komunikacyjne typu „szyderczy uśmiech”.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Badania przeprowadzone przez A. Mulaca, T. Lundella i J. Bradaca nad sposobami komunikowania się obu płci wykazały, że wypowiedzi mężczyzn cechuje częściej wokalizacja pauz - typu „hmmmm”, używanie czasowników akcji, podawanie własnych recept zachowań - „powinien to zrobić tak...”, a także... popełnianie błędów gramatycznych.
Kobiety częściej w swoich wypowiedziach odwoływały się do stanów emocjonalnych („byłam bardzo poruszona”), wykazywały niepewność („wydaje mi się”), stosowały złożone zdania i pytania dodane - „ładna pogoda, prawda”? Wypowiadały się więc zgodnie ze stereotypem płci.
Stereotyp płci nagradza mężczyzn za niezależność, dominację, siłę i niezawodność, od kobiet zaś oczekuje się raczej mniej zdecydowanych cech, a działania sprzeczne ze stereotypem bywają nawet potępiane. Powszechnie nie jest ciągle jeszcze akceptowana współczesna businesswoman, osiągająca sukces zawodowy, większe rozumienie budzi kobieta poświęcająca się rodzinie.
Z drugiej strony „mężczyzna-przedszkolanka” to fenomen, zaś mężczyzna-szef to codzienność. Te role dostrzegamy od najmłodszych lat, co ma duże znaczenie adaptacyjne, ale bywa też przeszkodą w rozwoju i samorealizacji.
Gabriela Elert