W dniu 16 września 2011 roku Sejm uchwalił ostateczny tekst ustawy o ochronie praw nabywcy lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego (Dz.U. nr 232, poz. 1377), zwanej również „ustawą deweloperską”. W związku z tym, że ustawa ta niebawem, gdyż 29 kwietnia 2012 roku wchodzi w życie, warto zapoznać się z jej treścią i najważniejszymi zmianami jakie wprowadza.
Ustawa deweloperska zawiera szczegółowe regulacje mające na celu ochronę klientów firm deweloperskich przy transakcjach zakupu nieruchomości. Do jej podstawowych mechanizmów należą: zapewnienie ustawowych środków ochrony wpłat pieniężnych dokonywanych przez nabywców (rachunek powierniczy) oraz ustalenie praw i obowiązków stron umowy deweloperskiej (w szczególności deweloperów), a także wprowadzenie nowych zasad dotyczących upadłości deweloperów (powstanie osobnej masy upadłości).
Najważniejszą zmianą jest wprowadzenie nowej instytucji, mieszkaniowego rachunku powierniczego, który może przybrać dwojaką formę – rachunku powierniczego otwartego bądź zamkniętego. Rachunek taki ma na celu ochronę funduszy klientów dewelopera. Kontrolę nad rachunkiem powierniczym sprawować mają banki, co zapewnić ma wykorzystywanie złożonych na nim środków jedynie na cele związane z nową inwestycją dewelopera.
W przypadku zastosowania rachunku powierniczego otwartego deweloper jest uprawniony do dysponowania środkami wpłaconymi przez nabywców już w czasie trwania prac nad nową inwestycją - bank będzie je wypłacał zgodnie z harmonogramem przedsięwzięcia deweloperskiego określonego w umowie. Otwarty rachunek powierniczy może występować w trzech różnych wariantach: samodzielnie, tj. bez dodatkowych zabezpieczeń, z zabezpieczeniem ze strony dewelopera w formie gwarancji bankowej lub w formie gwarancji ubezpieczeniowej.
Natomiast gdy zdecydujemy się na rachunek powierniczy zamknięty wówczas wypłata środków zgromadzonych na rachunku następuje jednorazowo, po przeniesieniu na nabywcę prawa własności nieruchomości.
Zobacz serwis: Finanse
Wypłata środków zgromadzonych na rachunku powierniczym na rzecz dewelopera jest w pełni kontrolowana przez bank. W przypadku rachunku zamkniętego bank wypłaci deweloperowi środki wyłącznie po otrzymaniu aktu notarialnego potwierdzającego przeniesienie prawa własności na nabywcę. W sytuacji otwartego rachunku powierniczego bank powinien ponadto sprawować kontrolę nad postępami prac w projekcie, a deweloper będzie uzyskiwał środki jedynie po wcześniejszym udowodnieniu zakończenia realizacji danego etapu projektu. Warunki do zwalniania kolejnych transz powinny być w związku z tym precyzyjnie wskazane w umowie rachunku powierniczego.
W sytuacji zastosowania opcji otwartego rachunku powierniczego z ustanowieniem dodatkowego zabezpieczenia, wypłata na rzecz klienta z tytułu gwarancji może nastąpić wyłącznie w dwóch przypadkach: w sytuacji ogłoszenia upadłości dewelopera albo w razie odstąpienia przez nabywcę od umowy deweloperskiej ze względu na nie przeniesienie na niego prawa własności lokalu w terminie. Ustawa stanowi, że zwrot środków uprzednio wpłaconych na otwarty rachunek powierniczy następuje wyłącznie w wysokości niezaspokojonej przez ww. gwarancję.
Ustawa ustala także, co dzieje się ze środkami na rachunku w razie rozwiązania bądź odstąpienia od umowy deweloperskiej. Gdy nabywca lokalu (domu jednorodzinnego) odstąpi od umowy deweloperskiej z przyczyn związanych z niedopełnieniem przez dewelopera obowiązków przewidzianych w ustawie lub z przyczyn dotyczących niezgodności umowy deweloperskiej z ustawą, bank zobowiązany jest zwrócić nabywcy środki po otrzymaniu od niego oświadczenia o odstąpieniu od umowy. W razie rozwiązania umowy deweloperskiej z innych przyczyn przez którąkolwiek ze stron bank podzieli środki zgromadzone na rachunku powierniczym na podstawie zgodnych oświadczeń stron.
Zobacz serwis: Nieruchomości
Wymóg prowadzenia rachunków powierniczych przez deweloperów jest niewątpliwie korzystny dla ich klientów, gdyż w dużo wyższym stopniu zabezpieczy środki przeznaczone przez nich na inwestycję. Jednocześnie warto jednak zaznaczyć, że nowa ustawa wprowadza wymóg zawarcia umowy przedwstępnej sprzedaży lokalu lub domu w formie aktu notarialnego, co obok zwiększenia bezpieczeństwa transakcji zwiększy także jej koszty. W obliczu niebezpieczeństwa utraty środków na zakup nieruchomości jest to jednak uzasadnione.