Trybunał Stanu to organ, przed którym odpowiedzialność za naruszenie Konstytucji lub ustaw ponoszą osoby piastujące najwyższe stanowiska państwowe. Wśród nich znajduje się prezes Narodowego Banku Polskiego. Większość w Sejmie X kadencji zapowiada postawienie przed Trybunałem sprawującego ten urząd Adama Glapińskiego. Czy wniosek o Trybunał dla prezesa NBP ma szanse na przyjęcie w Sejmie? Dlaczego nie należy się spodziewać, by przed Trybunałem stanęli dotychczasowi członkowie rządu? Wyjaśniamy.
- Prezydent przed Trybunałem Stanu
- Członkowie rządu przed Trybunałem Stanu
- Trybunał Stanu dla pozostałych urzędników
Odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu za naruszenie Konstytucji lub ustawy, w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania ponoszą:
- Prezydent Rzeczypospolitej,
- Prezes Rady Ministrów oraz członkowie Rady Ministrów,
- Prezes Narodowego Banku Polskiego,
- Prezes Najwyższej Izby Kontroli,
- członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,
- osoby, którym Prezes Rady Ministrów powierzył kierowanie ministerstwem,
- Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych.
Odpowiedzialność konstytucyjna obejmuje czyny, którymi wskazane powyżej osoby, w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania, chociażby nieumyślnie, naruszyły Konstytucję lub ustawę.
Prezydent przed Trybunałem Stanu
Prezydent może być pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu za:
- naruszenie Konstytucji lub ustawy, a także
- popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego.
Prezydent odpowiada przed Trybunałem Stanu za wszelkiego rodzaju przestępstwa lub przestępstwa skarbowe, jakie popełnił w czasie sprawowania urzędu, zarówno mające związek z zajmowanym stanowiskiem, jak i niemające takiego związku.
Prawo postawienia Prezydenta w stan oskarżenia przysługuje Zgromadzeniu Narodowemu. Zgromadzenie Narodowe tworzą Sejm i Senat obradujące wspólnie pod przewodnictwem Marszałka Sejmu lub w jego zastępstwie – Marszałka Senatu.
Wstępny wniosek o postawienie Prezydenta w stan oskarżenia może być złożony Marszałkowi Sejmu przez co najmniej 140 posłów lub senatorów. Innymi słowy wniosek o postawienie prezydenta w stan oskarżenia musi poprzeć jedna czwarta ogólnej liczby posłów i senatorów.
Postawienie Prezydenta w stan oskarżenia może nastąpić uchwałą Zgromadzenia Narodowego, podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków Zgromadzenia Narodowego.
- Prawo i Sprawiedliwość – 191 posłów,
- Koalicja Obywatelska – 157 posłów,
- Polska 2050 – Trzecia Droga – 33 posłów,
- Polskie Stronnictwo Ludowe – Trzecia Droga – 32 posłów,
- Lewica – 26 posłów,
- Konfederacja – 18 posłów,
- Kukiz’15 – 3 posłów.
Senat tworzy 100 senatorów:
- Koalicja Obywatelska – 41 senatorów,
- Prawo i Sprawiedliwość – 34 senatorów,
- Trzecia Droga (Polska 2050 i PSL) – 12 senatorów,
- Lewica – 9 senatorów,
- Koło Senackie Niezależni i Samorządni – 4 senatorów.
Żeby postawić prezydenta w stan oskarżenia, za uchwałą w tej sprawie musi zagłosować przynajmniej 374 członków Zgromadzenia Narodowego. Koalicja KO-TD-Lewica ma 248 posłów i – uwzględniając członków koła Niezależni i Samorządni, którzy kandydowali w ramach Paktu Senackiego opozycji – 59 senatorów. Łącznie to 307 członków Zgromadzenia Narodowego.
Członkowie rządu przed Trybunałem Stanu
Członkowie Rady Ministrów ponoszą odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu za naruszenie Konstytucji lub ustaw, a także za przestępstwa lub przestępstwa skarbowe, ale tylko takie, które zostały popełnione w związku z zajmowanym stanowiskiem. W przypadku popełnienia przestępstwa lub przestępstwa skarbowego, które nie ma związku z zajmowanym stanowiskiem członkowie rządu ponoszą odpowiedzialność na zasadach ogólnych – przed sądami powszechnymi.
Premiera oraz członków Rady Ministrów do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu może pociągnąć wyłącznie Sejm. Wstępny wniosek o pociągnięcie do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu członków rządu może być złożony Marszałkowi Sejmu przez:
- Prezydenta,
- 115 posłów (jedna czwarta składu Sejmu).
Uchwałę o pociągnięciu do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu premiera lub członków Rady Ministrów, Sejm podejmuje większością 3/5 ustawowej liczby posłów. Do podjęcia uchwały o pociągnięciu do odpowiedzialności konstytucyjnej potrzeba więc 276 głosów w Sejmie. Koalicja KO-TD-Lewicy ma w izbie 248 posłów.
Trybunał Stanu dla pozostałych urzędników
Podobnie jak w przypadku premiera i członków Rady Ministrów, tylko Sejm ma prawo do pociągnięcia do odpowiedzialności konstytucyjnej Prezesa NBP, Prezesa NIK, członków KRRiT, osób, którym premier powierzył kierowanie ministerstwem oraz Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych.
Wstępny wniosek o pociągnięcie do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu wskazanych powyżej osób może być złożony Marszałkowi Sejmu przez:
- Prezydenta,
- 115 posłów,
- komisję śledczą Sejmu.
Uchwałę o pociągnięciu do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu tych osób, Sejm podejmuje bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
Bezwzględna większość głosów oznacza co najmniej o jeden głos więcej od sumy pozostałych ważnie oddanych głosów, to znaczy głosów przeciwnych i głosów wstrzymujących się.
Przy założeniu, że w głosowaniu nad wnioskiem o postawienie w stan oskarżenia wezmą udział wszyscy posłowie, za wnioskiem musi głosować co najmniej 231 posłów. Koalicja KO-TD-Lewica mając 248 posłów, może więc uchwalić wniosek o pociągnięcie do odpowiedzialności konstytucyjnej prezesa Narodowego Banku Polskiego Adama Glapińskiego.