Demokracja bezpośrednia jest jednym ze sposobów sprawowania władzy przez naród. Polega ona na osobistym sprawowaniu władzy przez naród, a nie przez jego wybranych przedstawicieli.
Konstytucja daje grupie co najmniej 100 000 obywateli inicjatywę ustawodawczą.
Istotne jest, że inicjatywa obywatelska, nie może dotyczyć spraw zastrzeżonych przez Konstytucję dla innych podmiotów. Na przykład obywatele nie mogą inicjować projektów ustaw zastrzeżonych dla właściwości Rady Ministrów. Do takich ustaw zaliczymy między innymi:
- ustawę budżetową,
- ustawę o udzieleniu gwarancji finansowych przez państwo.
Zobacz również: Sejm i Senat
Projekt przygotowany przez obywateli wnosi się do Marszałka Sejmu.
Komitet Inicjatywy Ustawodawczej
Komitet Inicjatywy Ustawodawczej wykonuje czynności związane z:
- przygotowaniem projektu ustawy,
- rozpowszechnianiem projektu ustawy,
- zbieraniem podpisów obywateli pod projektem ustawy.
Komitet Inicjatywy Ustawodawczej występuje pod nazwą uzupełnioną o tytuł projektu ustawy.
Komitet może utworzyć grupa co najmniej 15 obywateli polskich. Obywatele Ci muszą mieć prawo brania czynnego udziału w wyborach, czyli posiadać prawo wybierania do Sejmu.
Komitet posiada osobowość prawną, z chwilą przyjęcia przez Marszałka Sejmu zawiadomienia o utworzeniu komitetu z podpisem 1000 osób.
W imieniu i na rzecz Komitetu Inicjatywy Ustawodawczej występuje pełnomocnik lub zastępca Komitetu.
Po zebraniu 1000 podpisów obywateli popierających projekt, pełnomocnik komitetu zawiadamia Marszałka Sejmu o utworzeniu Komitetu. Podpisy te stanowią część wymaganej liczby 100 000 podpisów osób popierających projekt ustawy.
Do zawiadomienia dołącza się projekt ustawy wraz z załączonym wykazem 1000 podpisów obywateli. Jeśli zawiadomienie jest prawidłowe Marszałek Sejmu w ciągu 14 dni wydaje postanowienie o przyjęciu zawiadomienia. Postanowienie to doręcza się pełnomocnikowi Komitetu.
Zobacz również: Konstytucja RP
Po otrzymaniu takiego postanowienia Marszałka Sejmu ogłasza w dzienniku o zasięgu ogólnopolskim:
- fakt nabycia osobowości prawnej,
- adres Komitetu,
- miejsce udostępnienia projektu ustawy do publicznego wglądu.
Zbieranie podpisów
Pod projektem ustawy pochodzącej z inicjatywy obywatelskiej musi się podpisać 100 000 obywateli, którzy mają prawo wybierania do Sejmu.
Projekt ustawy musi być wyłożony do wglądu w miejscu zbierania podpisów.
Obywatel, który chce udzielić poparcia i podpisać się pod projektem składa swój podpis na wykazie obok swojego imienia (imion) i nazwiska, adresu zamieszkania i numeru PESEL.
Podpis musi być własnoręczny.
Wycofanie swojego poparcia pod projektem ustawy jest nieskuteczne.
Wniesienie projektu ustawy
Pełnomocnik Komitetu wnosi do Marszałka Sejmu projekt ustawy z załączonym wykazem podpisów obywateli popierających projekt.
Projekt nie może zostać wniesiony później niż 3 miesiące od daty postanowienia o przyjęciu zawiadomienia o utworzeniu Komitetu.
Jeśli projekt został prawidłowo wniesiony Marszałek Sejmu kieruje go na pierwsze czytanie w Sejmie. Zawiadamia się o tym pełnomocnika Komitetu.
W przypadku, kiedy istnieje uzasadniona wątpliwość co do prawidłowości złożenia wymaganej liczby podpisów obywateli Marszałek Sejmu nie później niż w terminie 14 dni od dnia wniesienia projektu zwraca się do Polskiej Komisji Wyborczej o stwierdzenie, czy została złożona wymagana liczna podpisów. Komisja ma na sprawdzenie 21 dni.
Jeśli po sprawdzeniu liczba prawidłowo złożonych podpisów jest mniejsza niż wymagane 100 000, Marszałek Sejmu odmawia nadania biegu projektowi ustawy.
Pierwsze czytanie obywatelskiego projektu ustawy przeprowadza się w terminie 3 miesięcy od daty wniesienia projektu ustawy do Marszałka Sejmu.
W pracach nad projektem ustawy Komitetu Inicjatywy Ustawodawczej reprezentuje przedstawiciel lub osoba uprawniona do jego zastępstwa. Przedstawiciel ma prawo brać udział w pracach Sejmu i Senatu nad projektem ustawy.