Począwszy od dnia 4 sierpnia 2012 r. straci moc obowiązującą art. 40 ust. 2 ustawy z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji (tekst jednolity: Dz. U. z 2011 r. Nr 43 poz. 226 ze zm. dalej „Ustawa”) oraz Rozporządzenia Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji z dnia 4 lutego 2000 r. w sprawie opłat za udzielenie koncesji na rozpowszechnianie programów radiowych i telewizyjnych (Dz. U. z 2000 r. Nr 12 poz. 153 ze zm., dalej „Rozporządzenie KRRiT”). Przepisy te wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 19 lipca 2011 r. (sygn. akt P 9/09) zostały uznane za niezgodne z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej (dalej „Konstytucja”).
Stan faktyczny
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego (dalej „TK”) został wydany w następstwie rozpoznania pytania prawnego Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie (dalej „WSA”). Pytanie prawne zostało skierowane do TK w toku rozpoznawania przez WSA sprawy ze skargi Telewizji Polsat S.A. w Warszawie (dalej „Nadawca”) na decyzję Przewodniczącego Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, dotyczącą m. in. wysokości opłaty za udzielenie koncesji na rozpowszechnianie programu telewizyjnego o charakterze uniwersalnym pod nazwą „POLSAT”. W decyzji tej Przewodniczący KRRiT wskazał jako podstawę prawną art. 40 Ustawy.
Zagadnienie prawne
Na gruncie powyższej sprawy WSA powziął wątpliwość, czy upoważnienie dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji do określania opłaty koncesyjnej w drodze rozporządzenia, zawarte w art. 40 ust. 2 Ustawy stanowi wystarczającą podstawę do określenia wysokości daniny publicznej, oraz czy treść wydanego na tej podstawie rozporządzenia jest zgodna z art. 92 ust. 1 i art. 217 w związku z art. 2 Konstytucji.
Stanowisko TK
Rozpoznając powyższe pytanie prawne, TK w pierwszej kolejności rozważył zgodność art. 40 ust. 2 Ustawy z art. 217 Konstytucji. Oceniany przez TK art. 40 ust. 2 Ustawy przewidywał w dotychczasowym stanie prawnym upoważnienie dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji do ustalenia w drodze rozporządzenia, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw finansów publicznych, wysokości opłaty za udzielenie koncesji, z uwzględnieniem charakteru poszczególnych nadawców i ich programów. Zgodnie zaś z art. 217 Konstytucji, nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze ustawy.
Rozważając zgodność art. 40 ust. 2 Ustawy z Konstytucją, TK wyjaśnił kwestię rozumienia pojęcia daniny publicznej, użytego w art. 217 Konstytucji i odniósł to pojęcie do charakteru prawnego opłaty za udzielenie koncesji. TK doszedł do wniosku, że opłata za udzielenie koncesji to swego rodzaju opłata publiczna o niepodatkowym charakterze, której jednak dotyczą określone w art. 217 Konstytucji wymogi odnoszące się do daniny publicznej.
W związku z powyższym, TK stwierdził, że art. 40 ust. 2 Ustawy jest niezgodny z art. 217 Konstytucji, gdyż zgodnie z tym przepisem, ustawodawca przekazał do całkowitego i samoistnego uregulowania w akcie podustawowym (tzn. w Rozporządzeniu KRRiT) wysokości opłaty za udzielenie koncesji. Tymczasem kwestia ta może być uregulowana wyłącznie w ustawie.
TK rozważył także problem zgodności art. 40 ust. 2 Ustawy z art. 92 ust. 1 Konstytucji, stosownie do którego rozporządzenia są wydawane przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania, przy czym upoważnienie powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści aktu.
Zobacz serwis: Konstytucja
Niekonstytucyjność przepisów
TK doszedł do wniosku, że art. 40 ust. 2 Ustawy jest niezgodny także z wyżej przytoczonym art. 92 ust. 1 Konstytucji, ponieważ art. 40 ust. 2 Ustawy „nie zawiera szczegółowych wytycznych, które wyznaczałyby KRRiT kierunek regulacji zawartych
w rozporządzeniu w sposób wykluczający ich dowolność i tak, by rozporządzenie zachowało charakter wykonawczy do ustawy”.
W konsekwencji stwierdzenia niezgodności art. 40 ust. 2 Ustawy, TK orzekł także o niezgodności z art. 92 ust. 2 Konstytucji wydanego na podstawie art. 40 ust. 2 Ustawy Rozporządzenia KRRiT.
Odroczenie utraty mocy wiążącej
Istotne jest przy tym, że utrata mocy wyżej przytoczonych przepisów została odroczona przez TK o 12 miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej (termin ten upływa z dniem 3 sierpnia 2012 r.). TK uzasadnił rozstrzygnięcie w tym zakresie w ten sposób, że zdaniem TK natychmiastowe wyeliminowanie ww. przepisów uniemożliwiłoby funkcjonowanie procedury odpłatnego koncesjonowania rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych przez nadawców niepublicznych, która to procedura co do zasady nie jest kwestionowana. Tym samym TK znacznie ograniczył skutek wyroku odnośnie koncesji udzielonych przed utratą mocy obowiązującej przez niekonstytucyjne przepisy. W uzasadnieniu wyroku TK wskazał co prawda, że nie wypowiada się co do wniosku Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, aby pobrane dotychczas opłaty koncesyjne na podstawie orzeczenia TK nie podlegały zwrotowi, pozostawiając tę kwestię sądom. Odroczenie przez TK utraty mocy obowiązującej niekonstytucyjnych przepisów oznacza jednak utrzymanie ich aż do teraz w porządku prawnym. Dochodzenie ewentualnych roszczeń przez podmioty, którym udzielono odpłatnych koncesji na podstawie niekonstytucyjnych przepisów w dotychczasowym stanie prawnym, może być więc utrudnione. Nie można jednak z pewnością z góry wykluczać dochodzenia roszczeń związanych z powyższym, bądź co bądź, legislacyjnym bezprawiem i warto poszukiwać różnych rozwiązań w tym zakresie.
Zobacz serwis: Trybunał Konstytucyjny
Podsumowanie
Podsumowując, w następstwie wyroku wydanego przez TK, począwszy od dnia 4 sierpnia 2012 r. utracą moc obowiązującą przepisy pozwalające określać wysokość opłaty za koncesję na rozpowszechnianie programów radiowych lub telewizyjnych w drodze rozporządzenia Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji. Chociaż TK stwierdził niekonstytucyjność powyższych przepisów już dnia 19 lipca 2011 r., jednocześnie odroczył utratę mocy obowiązującej przez te przepisy aż do teraz. To odroczenie utraty mocy było równoznaczne z utrzymaniem omawianych przepisów w porządku prawnym pomimo ich niekonstytucyjności, aż do upływu terminu odroczenia. Możliwość powoływania się na niekonstytucyjność omawianych regulacji odnośnie koncesji, które zostały udzielone przed utratą mocy przez te przepisy, np. celem dochodzenia roszczeń dotyczących uiszczonych opłat koncesyjnych, została więc znacznie ograniczona.