Nie oznacza to jednak, że opieka nad ubezwłasnowolnionym całkowicie odpowiada zakresowi opieki nad małoletnim. Najistotniejszym elementem pieczy opiekuna małoletniego jest troska o jego wychowanie - zaś dla opiekuna nad ubezwłasnowolnionym najważniejsze są starania o jego prawidłowe leczenie i zabezpieczenie jego interesów.
Opiekuna dla ubezwłasnowolnionego całkowicie ustanawia sąd opiekuńczy na podstawie art. 145 § 2 i art. 178 § 2 krio. Celem bezzwłocznego ustanowienia opieki i kurateli sąd, który orzekł o ubezwłasnowolnieniu, zarządza przesłanie sądowi opiekuńczemu odpisu prawomocnego postanowienia w tym przedmiocie. Jeżeli wzgląd na dobro pozostającego pod opieką nie stoi temu na przeszkodzie, opiekunem ubezwłasnowolnionego całkowicie powinien być ustanowiony przede wszystkim jego małżonek, a w braku tegoż - jego ojciec lub matka. W doktrynie prawniczej wskazuje się, że krąg pierwszeństwa wynikający z tego przepisu nie jest bezwzględnie obowiązujący. Sąd opiekuńczy może zastosować odstępstwo od wyżej wskazanej normy kierując się dobrem ubezwłasnowolnionego. Przyjmuje się również, że sąd może powierzyć wspólne wykonywanie opieki dla małżonków – stosownie do art. 146 krio.
Zobacz: Rozdzielność majątkowa małżonków
Opiekun obowiązany jest wykonywać swe czynności z należytą starannością, jak tego wymaga dobro pozostającego pod opieką i interes społeczny. Zakres opieki nad ubezwłasnowolnionym dotyczy zarówno jego osoby jak i majątku. Szczególności w zakresie opieki nad osobą chorą psychicznie leży zapewnienie jej właściwego leczenia. Powinność ta obejmuje m.in. możliwość umieszczenia podopiecznego w odpowiednim zakładzie leczniczym, zgodnie bowiem z art. 22 ust. 3 ustawy z 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. Nr 111, poz. 535) przyjęcie do szpitala psychiatrycznego osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie następuje za pisemną zgodą jej opiekuna. Nie oznacza to jednak pełnej dowolności w sposobie opieki.
Opiekun powinien uzyskiwać zezwolenie sądu opiekuńczego we wszelkich ważniejszych sprawach, które dotyczą osoby lub majątku małoletniego.
Opiekun nie może reprezentować osób pozostających pod jego opieką:
1) przy czynnościach prawnych między tymi osobami;
2) przy czynnościach prawnych między jedną z tych osób a opiekunem albo jego małżonkiem, zstępnymi, wstępnymi lub rodzeństwem, chyba że czynność prawna polega na bezpłatnym przysporzeniu na rzecz osoby pozostającej pod opieką.
Zobacz: Kodeks rodzinny i opiekuńczy
Niezwłocznie po objęciu opieki opiekun obowiązany jest sporządzić inwentarz majątku osoby pozostającej pod opieką i przedstawić go sądowi opiekuńczemu. Powinność taka spoczywa na opiekunie również w razie późniejszego nabycia majątku przez osobę pozostającą pod opieką. Sąd opiekuńczy może zobowiązać opiekuna do złożenia do depozytu sądowego kosztowności, papierów wartościowych i innych dokumentów należących do pozostającego pod opieką. Przedmioty te nie mogą być odebrane bez zezwolenia sądu opiekuńczego.
Zobacz: Wieszjak-Sprawy rodzinne
Co do zasady sprawowanie opieki nad ubezwłasnowolnionym jest odpłatne. Sąd opiekuńczy przyzna opiekunowi za sprawowanie opieki na jego żądanie stosowne wynagrodzenie okresowe albo wynagrodzenie jednorazowe w dniu ustania opieki lub zwolnienia go od niej. Wynagrodzenia nie przyznaje się, jeżeli nakład pracy opiekuna jest nieznaczny lub gdy sprawowanie opieki jest związane z pełnieniem funkcji rodziny zastępczej albo czyni zadość zasadom współżycia społecznego. Wynagrodzenie pokrywa się z dochodów lub z majątku osoby, dla której opieka została ustanowiona, a jeżeli osoba ta nie ma odpowiednich dochodów lub majątku, wynagrodzenie jest pokrywane ze środków publicznych na podstawie przepisów o pomocy społecznej.
Opieka nad ubezwłasnowolnionym trwa przez cały okres ubezwłasnowolnienia. Opieka nad ubezwłasnowolnionym całkowicie ustaje z mocy prawa w razie uchylenia ubezwłasnowolnienia lub zmiany ubezwłasnowolnienia całkowitego na częściowe.