Nadzór nad aktywami publicznymi stanowi przedmiot sporu politycznego od wielu lat. Niedawno zakończone audyty w spółkach Skarbu Państwa wykazały kilkunastomiliardowe straty. Pozostawiając dyskusje nad tymi wynikami politykom, w tym artykule chcielibyśmy omówić materiał będący próbą unormowania reguł nadzoru właścicielskiego w spółkach z udziałem Skarbu Państwa. Ministerstwo Aktywów Państwowych w ostatnich tygodniach przygotowało kompleksowy dokument regulujący te zasady. Celem zaktualizowanego dokumentu jest ustanowienie nowoczesnych standardów zarządzania spółkami Skarbu Państwa i poprawa efektywności zarządzania mieniem państwowym. Aktualnie trwają konsultacje publiczne Nowego Kodeksu; Ministerstwo poinformowało o napłynięciu ponad 180 stron uwag od kilkudziesięciu spółek oraz osób fizycznych.
Jednocześnie w Ministerstwie Aktywów Państwowych rozpoczęto prace nad nowelizacją ustawy o zasadach zarządzania mieniem państwowym. Ministerstwo liczy, że ustanowienie nowych zasad ładu korporacyjnego w spółkach Skarbu Państwa przyczyni się do ustanowienia najwyższych standardów operacyjnych i etycznych i pomoże wykluczyć nieuczciwe praktyki rynkowe i zidentyfikowane nieprawidłowości.
Kluczowe obszary zmian przepisów
Zadania i skład organów
Nowy Kodeks koncentruje się na określeniu zasad działania organów spółek z udziałem Skarbu Państwa – Walnego Zgromadzenia, Rady Nadzorczej i Zarządu, a także doprecyzowuje zasady współpracy między nimi oraz określa nowe obowiązki dotyczące powoływania organów.
Długofalowe cele a nie natychmiastowe zyski
W Nowym Kodeksie precyzyjnie określono zasady odpowiedzialności Rady Nadzorczej. Położono nacisk na obowiązki nadzorcze Rady w kontekście wzrostu wartości spółki w długim okresie, operacjonalizacji przyjętych strategii, planowanych inwestycji i rozwoju, a nie jedynie na realizacji krótkoterminowych celów.
Różnorodność
W dokumencie zawarto także wytyczne dotyczące składu Rady Nadzorczej, który powinien być kształtowany na niedyskryminacyjnych zasadach, w taki sposób, aby zagwarantować merytoryczny nadzór nad spółką przy zapewnieniu różnorodności płciowej. Warto wskazać, że te wytyczne są zbieżne z projektem zmian w ustawie o ofercie publicznej implementującej tzw. dyrektywę „Women on Boards”.
Kwalifikacje i doświadczenie zamiast formalizmu
Skutkiem proponowanych zmian w postępowaniu kwalifikacyjnych do organów ma być zapewnienie, aby przy wyborze kandydata sprawdzane były jej/jego faktyczne predyspozycje i kwalifikacje, a nie jedynie spełnienie formalnych wymogów.
Niezależni doradcy personalni / komitet nominacyjny
Zgodnie z propozycjami Nowego Kodeksu w przypadku spółek o istotnym znaczeniu dla gospodarki państwa oraz w niektórych przypadkach, także w innych podmiotach, zalecane będzie korzystanie przez spółki z niezależnych doradców personalnych lub powołanie komitetu nominacyjnego.
Wśród innych istotnych zmian warto wskazać następujące obszary:
1) profesjonalizacja nadzoru właścicielskiego (wprowadzenie szczegółowych wymogów kompetencyjnych dla członków organów, określenie standardów oceny pracy organów spółki, wprowadzenie obowiązku regularnego raportowania i monitoringu wyników),
2) większa transparentność procesów decyzyjnych (precyzyjne określenie zasad powoływania członków zarządu poprzez konkursy, wprowadzenie jasnych kryteriów oceny kandydatów, wymóg dokumentowania procesów rekrutacyjnych),
3) nowoczesne standardy wynagradzania zarządów spółek (powiązanie wynagrodzeń z wynikami spółki i realizacją celów, wprowadzenie przejrzystych zasad przyznawania premii, określenie maksymalnych poziomów wynagrodzeń).
Nowy Kodeks Dobrych Praktyk Nadzoru Właścicielskiego to dobry krok w ważną stronę, w szczególności pozytywnie należy ocenić postulowane zmiany takie jak:
- zwiększenie transparentności procesów decyzyjnych,
- profesjonalizacja zarządzania poprzez jasne kryteria doboru kadr,
- wzmocnienie mechanizmów kontrolnych i nadzorczych,
- wprowadzenie standardów raportowania i komunikacji między organami spółek.
Jednocześnie skala uwag zgłoszonych do projektu nakazuje zastanowić się nad potencjalnymi trudnościami, które nowy Kodeks może wywołać. Kluczowymi obszarami wymagającymi dodatkowego przeanalizowania są:
- możliwe zwiększenie biurokratyzacji niektórych procesów,
- potencjalne wydłużenie procesów decyzyjnych,
- wyższe koszty związane z nowymi wymogami raportowania i kontroli, choć te przy uwzględnieniu pozytywnego aspektu zmiany, jakim jest zwiększenie transparentności i efektywności spółek z udziałem Skarbu Państwa, mogłyby zostać zrównoważone.
W naszej ocenie nowy Kodeks Dobrych Praktyk Nadzoru Właścicielskiego stanowi kompleksową regulację, która pozytywnie wpłynie na jakość zarządzania mieniem państwowym. Wprowadzane zmiany, mimo pewnych wyzwań implementacyjnych, powinny przyczynić się do profesjonalizacji zarządzania i wzmocnienia nadzoru właścicielskiego w spółkach z udziałem Skarbu Państwa.
Jednocześnie warto pamiętać, że Kodeks Dobrych Praktyk Nadzoru Właścicielskiego stanowi jedynie tzw. „soft law”, czyli zbiór zaleceń do których należy się stosować. Nie jest jednak bezwzględnie obowiązującym prawem. Dlatego też istotne, aby kolejnym krokiem było jak najszybsze przeprowadzenie zmian w odpowiednich ustawach, w szczególności ustawy o zasadach zarządzania mieniem państwowym, czy ustawy o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami (tzw. ustawy kominowej).
Autorzy:
Michał Balicki, Counsel w CRIDO
Michał Grzybowski, Partner w CRIDO