Od 11 czerwca 2025 roku obowiązują nowe przepisy, które wprowadzają minimalne okresy ważności orzeczeń o niepełnosprawności oraz ułatwiają ich wydawanie osobom z rzadkimi chorobami genetycznymi i zespołem Downa. Sprawdź, kto może liczyć na orzeczenie na stałe lub na długi okres, dlaczego zmiany są ważne i jak wpłyną na wsparcie dla osób niepełnosprawnych.
- Kto może otrzymać orzeczenie o niepełnosprawności?
- Nowe zasady od 11 czerwca 2025
- Kiedy orzeczenie może być na stałe?
- Standardy i terminy procedury
- Korzyści dla osób z niepełnosprawnością
Kto może otrzymać orzeczenie o niepełnosprawności?
Orzeczenie przysługuje osobie, która:
- ukończyła 16 lat,
- ma ograniczoną sprawność organizmu, np. w wyniku choroby,
- nie może pracować lub wymaga dostosowania stanowiska pracy,
- potrzebuje pomocy w codziennym funkcjonowaniu (np. urządzenia wspomagające)
Decyzja zależy od zakresu ograniczeń w życiu codziennym, a nie tylko od rodzaju choroby.
Zgodnie z art. 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych:
1. Ustala się trzy stopnie niepełnosprawności, które stosuje się do realizacji celów określonych ustawą:
1) znaczny;
2) umiarkowany;
3) lekki.
2. Orzeczenie ustalające stopień niepełnosprawności stanowi także podstawę do przyznania ulg i uprawnień na podstawie odrębnych przepisów.
Warto w tym miejscu odpowiedzieć na pytanie czym jest orzeczenie o stopniu niepełnosprawności. Szerokiej odpowiedzi na to pytanie udzielono na stronach gov.pl co cytujemy poniżej:
Jest formalnym potwierdzeniem, że jesteś osobą niepełnosprawną. Na jego podstawie możesz starać się o różne świadczenia, ulgi i uprawnienia.
Na przykład możesz:
- uzyskać odpowiednie zatrudnienie w zakładzie aktywności zawodowej albo zakładzie pracy chronionej,
- skorzystać z przywilejów pracowniczych, między innymi z prawa do dodatkowego urlopu wypoczynkowego, dłuższej przerwy w pracy lub krótszego czasu pracy,
- uzyskać świadczenia opiekuńcze, dodatek mieszkaniowy, kartę parkingową,
- dostać dofinansowanie do:
- turnusu rehabilitacyjnego,
- sprzętu rehabilitacyjnego,
- przedmiotów ortopedycznych i środków pomocniczych,
- likwidacji barier architektonicznych (na przykład montażu pochylni, usunięcia progów w budynku),
- likwidacji barier w komunikowaniu się (na przykład zakupu komputera),
- likwidacji barier technicznych (na przykład zakupu urządzenia, które umożliwia wjazd wózka inwalidzkiego z napędem elektrycznym do samochodu),
- działalności gospodarczej albo rolniczej,
- skorzystać z usług:
- socjalnych i opiekuńczych (na przykład pomoc przy robieniu zakupów i załatwianiu spraw urzędowych, sprzątanie, gotowanie),
- terapeutycznych,
- rehabilitacyjnych, które są oferowane przez instytucje pomocy społecznej czy organizacje pozarządowe,
- pocztowych,
- skorzystać z ulg:
- podatkowych (na przykład z odliczenia od dochodu wydatków na cele rehabilitacyjne),
- na przejazdy środkami transportu publicznego,
- w placówkach kulturalnych i sportowych.
Jeśli uzyskasz orzeczenie o stopniu niepełnosprawności – pamiętaj, że nie dostaniesz świadczeń, ulg i uprawnień automatycznie. Często musisz spełnić dodatkowe warunki.
Nowe zasady od 11 czerwca 2025
Zmiany wynikają z nowelizacji rozporządzenia, która weszła w życie 11 czerwca 2025 r. i ma zastosowanie także do spraw już toczących się przed tą datą.
Wprowadzono minimalne okresy ważności orzeczeń:
- dzieci do 16 lat – orzeczenie co najmniej na 3 lata lub do ukończenia 16. roku życia,
- osoby powyżej 16 lat z potwierdzoną rzadką chorobą genetyczną o niezmiennym przebiegu lub zespołem Downa – orzeczenie co najmniej na 7 lat.
Kiedy orzeczenie może być na stałe?
Orzeczenie na stałe przysługuje osobom, których stan zdrowia ma charakter trwały i nie rokuje poprawy. Dotyczy to także chorób z katalogu rzadkich jednostek genetycznych.
Dla dzieci z zespołem Downa lub spośród ok. 150–208 rzadkich chorób genetycznych rekomendacje przewidują orzeczenia do ukończenia 16 lat z obowiązkiem wpisania punktów 7 i 8 orzeczenia, co podkreśla konieczność stałej opieki i współudziału opiekuna w rehabilitacji, leczeniu lub edukacji.
Warto w tym miejscu powiedzieć o ocenie niepełnosprawności u osób w wieku do 16 roku życia. Odpowiedź znajdziemy w art. 4 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, zgodnie z którym osoby, które nie ukończyły 16 roku życia zaliczane są do osób niepełnosprawnych, jeżeli mają naruszoną sprawność fizyczną lub psychiczną o przewidywanym okresie trwania powyżej 12 miesięcy, z powodu wady wrodzonej, długotrwałej choroby lub uszkodzenia organizmu, powodującą konieczność zapewnienia im całkowitej opieki lub pomocy w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych w sposób przewyższający wsparcie potrzebne osobie w danym wieku.
Standardy i terminy procedury
Nowe regulacje wprowadzają maksymalne terminy rozpatrywania wniosków:
- I instancja – do 3 miesięcy,
- II instancja (odwołanie) – do 2 miesięcy.
Procedury mają być bardziej przewidywalne i jednolite, a także eliminować zbędne formalności.
Korzyści dla osób z niepełnosprawnością
Nowe rozwiązania to większa pewność i stabilność administracyjna:
- mniej konieczności odnawiania orzeczeń,
- szybszy dostęp do świadczeń,
- konkretne ulgi i pomoc dla osób i opiekunów, które zależą od długości i punktacji orzeczenia (np. świadczenia pielęgnacyjne, ulgi podatkowe, rehabilitacja).