Jednym z największych problemów w Polskiej gospodarce jest niski poziom inwestycji prywatnych. Aż 46% Polaków nie posiada żadnych oszczędności – co oznacza, że znaczna część Polaków nie widzi sensu w ich gromadzeniu. Jedną z głównych przyczyn takiego stanu rzeczy jest słynny "podatek Belki". Został on wprowadzony w 2002 r. jako doraźne rozwiązanie na załatanie dziury budżetowej, ale jak to w Polsce zwykle bywa – prowizorka jest najtrwalsza. Nowy Prezydent RP - Karol Nawrocki, zapowiedział że złoży projekt likwidujący podatek Belki już pierwszego dnia sprawowania urzędu.
- Podatek od zysków kapitałowych (tzw. "podatek Belki") - kto jest odpowiedzialny za zamach na oszczędności Polaków?
- Podatek Belki - aktualna stawka oraz podstawa oprocentowania
- RPO do Ministra Finansów: podatek Belki "karą za oszczędzanie"
- Rządowy projekt ograniczenia podatku od zysków kapitałowych
- Osobiste Konta Inwestycyjne - OKI
- Podatek Belki próbowała znieść Konfederacja - jednak bez skutku
- Likwidację podatku Belki zapowiada Prezydent RP - pierwszego dnia sprawowania urzędu
Podatek od zysków kapitałowych (tzw. "podatek Belki") - kto jest odpowiedzialny za zamach na oszczędności Polaków?
Podatek od zysków kapitałowych, potocznie nazywany „podatkiem Belki”, został wprowadzony ponad 20 lat temu – w 2002 roku przez rząd Leszka Millera (SLD) – jako element zwiększenia wpływów budżetowych z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych, w odpowiedzi na trudną sytuację finansową państwa w latach 2001–2002. W momencie wprowadzenia, podatek Belki miał formę 20-procentowego zryczałtowanego podatku dochodowego od przychodu (odsetek i innych zysków kapitałowych) uzyskiwanego z rachunków bankowych lub innych form oszczędzania, przechowywania czy inwestowania środków pieniężnych, prowadzonych na podstawie odrębnych przepisów. Przed jego wprowadzeniem – zgodnie z ówczesną ustawą o PIT – odsetki od wkładów oszczędnościowych i środków zgromadzonych na rachunkach bankowych były zwolnione z podatku, z wyjątkiem rachunków związanych z pozarolniczą działalnością gospodarczą (było to tzw. zwolnienie przedmiotowe).
Podatek Belki - aktualna stawka oraz podstawa oprocentowania
W 2004 roku podatek "ewoluował" – wprowadzono jednolitą 19-procentową stawkę oraz rozszerzono katalog opodatkowanych dochodów o inne formy inwestycji, w tym m.in. papiery wartościowe. Obecnie opodatkowanie zysków kapitałowych regulują artykuły 30a i 30b ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych. Przewidują one 19-procentowy zryczałtowany podatek od przychodów z kapitałów pieniężnych, takich jak:
- odsetki od pożyczek,
- odsetki od papierów wartościowych,
- odsetki od wkładów oszczędnościowych i rachunków bankowych (z wyłączeniem środków związanych z działalnością gospodarczą),
- dywidendy i inne przychody z tytułu udziału w zyskach osób prawnych,
- dochody z funduszy kapitałowych,
- dochody z tytułu umów ubezpieczenia na życie lub dożycie,
- środki wypłacone osobom wskazanym przez zmarłych członków OFE,
- dochody członków pracowniczego funduszu emerytalnego z tytułu przeniesienia akcji do aktywów funduszu,
- dochody z tytułu likwidacji spółki osobowej, wystąpienia wspólnika lub zmniejszenia udziału kapitałowego, w wyniku których Polska traci prawo do opodatkowania przyszłej sprzedaży składników majątku.
Z kolei zgodnie z art. 30b ww. ustawy, 19-procentowy podatek dochodowy obciąża dochody uzyskane m.in. z:
- odpłatnego zbycia papierów wartościowych lub pochodnych instrumentów finansowych oraz z realizacji praw z nich wynikających,
- odpłatnego zbycia udziałów (akcji),
- odpłatnego zbycia udziałów w spółdzielni,
- umorzenia, odkupienia, wykupienia lub innego unicestwienia tytułów uczestnictwa w funduszach kapitałowych.
RPO do Ministra Finansów: podatek Belki "karą za oszczędzanie"
W piśmie z stycznia 2024 r., w którym Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się do Ministra Finansów z prośbą o zajęcie stanowiska w sprawie zasadności oraz kierunku ewentualnych zmian dotyczących tzw. „podatku Belki”, podkreślono, że opodatkowanie zysków kapitałowych od dłuższego czasu stanowi przedmiot licznych skarg obywateli wpływających do Biura Rzecznika.
Zdaniem wielu Polaków, podatek ten negatywnie wpływa na możliwości oszczędzania i budowania kapitału w ramach gospodarstw domowych – zwłaszcza w warunkach postępującej i istotnej inflacji. Co więcej, danina ta jest często postrzegana przez skarżących jako swoista „kara” za oszczędzanie. W odpowiedzi na powyższe wystąpienie, 6 lutego 2024 r. Ministerstwo Finansów poinformowało Rzecznika, że prowadzi prace nad różnymi koncepcjami wprowadzenia preferencji podatkowych, które miałyby zwiększyć skłonność obywateli do oszczędzania i inwestowania poprzez ograniczenie opodatkowania osiąganych zysków kapitałowych.
Zgodnie z informacją resortu, analizowane rozwiązania zakładają ograniczenie opodatkowania osiąganych zysków kapitałowych do 100 tys. zł. Jednocześnie Ministerstwo zastrzegło, że przygotowanie konkretnych koncepcji, a następnie projektu zmian legislacyjnych, wymaga czasu niezbędnego do ich rzetelnego opracowania. W związku z tym, na tamtym etapie, nie było możliwe udzielenie bardziej szczegółowych informacji co do kierunku i zakresu planowanych zmian.
Rządowy projekt ograniczenia podatku od zysków kapitałowych
Nad ograniczeniem podatku Belki pracuje obecnie Ministerstwo Finansów. W rozmowie w Radiu Zet Minister Finansów Andrzej Domański pytany o to, kiedy ustawa obniżająca „podatek Belki” trafi do Sejmu, minister finansów odpowiedział: - finalizujemy prace dot. zmian w podatku od zysków kapitałowych, pojawiły się nowe, ciekawe propozycje dot. opodatkowania inwestycji. - Kluczowe jest to, by rozwiązania służy sile polskiej gospodarki – wspierały inwestycje w Polsce – zaznacza szef resortu finansów zapewniając, że podatek zostanie obniżony.
Jak poinformowało Ministerstwo Finansów, planowane zmiany miałyby polegać na wprowadzeniu do ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych dwóch kluczowych rozwiązań:
- zwolnienia z opodatkowania przychodów (dochodów) z długoterminowych oszczędności – tj. utrzymywanych przez co najmniej rok oraz
- wprowadzenia kwoty wolnej od podatku w odniesieniu do dochodów z inwestycji kapitałowych, w wysokości określonych rocznych limitów.
Przygotowany przez resort finansów projekt zmian w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych podobno jest już ukończony. Jak przekazał Dariusz Adamski, dyrektor Instytutu Finansów przy Ministerstwie Finansów - „rozwiązania w zakresie tzw. podatku Belki są gotowe i czekają na ogłoszenie przez Ministra Finansów”.
Osobiste Konta Inwestycyjne - OKI
Oszczędzanie bez "podatku Belki" ma być możliwe jedyna na specjalnym koncie: „Inwestowanie do 100 000 PLN bez jakichkolwiek podatków na Osobistym Koncie Inwestycyjnym (OKI). To będzie duża ulga dla oszczędzających. Chyba OKI? 😉” – zapowiedział 5 sierpnia premier Donald Tusk.
Nowe rozwiązanie ma być wzorowane na szwedzkim koncie ISK, z którego korzysta już 40 proc. dorosłych Szwedów. OKI pozwoli inwestować w akcje, obligacje, fundusze i inne instrumenty dostępne na rynku regulowanym i w alternatywnym systemie obrotu. Zwolnienie z podatku od zysków kapitałowych obejmie nowe środki do wysokości 100 tys. zł – by z niego skorzystać, inwestorzy posiadający już portfele będą musieli sprzedać dotychczasowe aktywa i zasilić OKI nową wpłatą. Nadwyżki ponad ten limit mają zostać objęte uproszczonym podatkiem w wysokości 0,8–0,9 proc. średniorocznej wartości aktywów.
OKI ma być dobrowolne, bez ograniczeń czasowych dotyczących zwolnień podatkowych – ulga obowiązywać będzie od momentu założenia konta. Konto będzie mogła otworzyć każda osoba fizyczna od 15. roku życia, a jego prowadzeniem zajmą się instytucje oferujące dziś IKE i IKZE, m.in. banki i domy maklerskie. Wdrożenie OKI może potrwać co najmniej pół roku, a jego uruchomienie planowane jest na połowę 2026 roku.
Podatek Belki próbowała znieść Konfederacja - jednak bez skutku
Projekt Konfederacji podobnie jak planowany projekt rządowy, zakładał zwolnienie z podatku od zysków kapitałowych (potocznie zwanego „podatkiem Belki”) dochodów uzyskiwanych z obligacji Skarbu Państwa oraz wkładów oszczędnościowych – do łącznej kwoty 100 tys. zł.
Jak wskazywali autorzy projektu, „tak wysoka kwota wolna oznacza de facto likwidację tego podatku dla większości oszczędzających Polaków”, którzy nie musieliby składać żadnych zeznań podatkowych, a płatnicy nie pobieraliby z tego tytułu żadnego podatku. Projekt został jednak odrzucony w pierwszym czytaniu, podczas posiedzenia Sejmu w dniu 25 grudnia 2024 r.
Likwidację podatku Belki zapowiada Prezydent RP - pierwszego dnia sprawowania urzędu
Zmiany w podatku Belki zapowiadał nowo wybrany Prezydent RP, Karol Nawrocki. Jak zapowiedział w swoim programie wyborczym, w pierwszym dniu sprawowania urzędu, złoży projekt ustawy „likwidującej podatek Belki”. Propozycja ta zakłada zwolnienie z opodatkowania zysków kapitałowych do wysokości 140 000 zł dochodu rocznie.
Karol Nawrocki – idąc w ślady Donalda Trumpa – planuje już pierwszego dnia urzędowania przedłożyć kluczowe projekty ustaw zapowiadane w swoim programie. Należy jeddnak pamiętać, że będą to jednak wyłącznie inicjatywy ustawodawcze Prezydenta RP, wynikające z jego konstytucyjnego prawa do składania projektów ustaw bez konieczności kontrasygnaty Prezesa Rady Ministrów. Propozycje prezydenta, podobnie jak trwające prace legislacyjne w Ministerstwie Finansów, ostatecznie skonfrontują się w Sejmie. Finalny kształt reformy podatku Belki zależeć będzie od rządzącej koalicji.
Komunikat CBOS 46/2023 Oszczędności i długi Polaków
Pismo Rzecznika Praw Obywatelskich do Ministra Finansów z dnia 4.01.2024 r., znak V.511.719.2022.EG
Odpowiedź MF z dnia 6.02.2024 r., znak DD15.055.1.2024, na pismo RPO
Radio Zet/PAP
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 226 z późn. zm.)