Wytyczne dla WZON. Obniżają świadczenia. Nawet o 11,7 punktu. I zamiast wspierającego 1504 zł (82 punkty) wypłata 1128 zł (75 punkty)

25 lis 2025

Tomasz Król

prawnik - prawo pracy, cywilne, gospodarcze, administracyjne, podatki, ubezpieczenia społeczne, sektor publiczny

rozwiń więcej

Wreszcie są znane wytyczne dla WZON i osób niepełnosprawnych. Rzeczywiście obniżają świadczenia. Przykład: Zamiast 1504 zł (za 82 punkty) wypłata 1128 zł (za 75 punkty) / Shutterstock

Infor.pl publikuje dokument Wytycznych dla WZON z grudnia 2024 r. sygnowany godłem Ministerstwa Rodziny z pismem przewodnim Pełnomocnika do Spraw Osób Niepełnosprawnych (11 plików jpg jest na końcu artykułu). Dokument otrzymaliśmy od czytelników. Od roku środowisko osób niepełnosprawnych huczy mitami o dokumencie Wytycznych - że każda starsza osoba jest ograniczana w 9 czynnościach testu niesamodzielności do niskiego kwalifikatora WC-C, co zaniża wysokość świadczenia wspierającego (WC-C daje 2,7 punktu przy maksymalnym poziomie 4 punkty). Podstawowe pytanie jest takie - czy to jest prawda?

Wytyczne - pismo przewodnie

Media

Treść Wytycznych z grudnia 2024 r. w formacie PDF:

wytyczne PDF

Wytyczne dla WZON. Obniżają świadczenia. Nawet o 11,7 punktu. I zamiast wspierającego 1504 zł (82 punkty) wypłata 1128 zł (75 punkty)

Podstawowe pytanie jest takie - czy to jest prawda, że Wytyczne wskazują 9 czynności w teście samodzielności osoby niepełnosprawnej, w których następuje zaniżenie punktów z 4 do 2,7 tylko dlatego, że osoba niepełnosprawna ma 75 lat?

Jeżeli to jest prawda, a tak przyjmują osoby niepełnosprawne, to WC-C w poniższej tabeli daje niską wartość świadczenia wspierającego (ma widełki od 752 zł miesięcznie do 4134 zł miesięcznie). Jest tam aż 9 razy użycie WC-C jako WARTOŚCI MAKSYMALNYCH zamiast wyższych kwalifikatorów. Przez taką kumulację WC-C (to nowość od 2024 r. jako przesłanka świadczeń dla osób niepełnosprawnych), świadczenie wspierające spada do wysokości np. 752 zł miesięcznie.

poziom potrzeby wsparcia w WZON. Tabela dla OSOBA STARSZA (75+)

gov.pl

Wyliczenia punktów dla osób niepełnosprawnych są skomplikowane. Bardzo trudno wyjaśnić w jaki sposób kwalifikacja niesamodzielności WC-C zaniża świadczenie wspierające (po serii skomplikowanych wyliczeń według wzorów). Do wyliczenia 100 punktów (maksymalnie) bierze się 25 czynności najwyżej punktowanych (takich jak samodzielne ubranie się, zrobienie sobie jedzenia). Maksymalna wartość za czynność to 4 punkty (4 punkty oznacza osobę całkowicie niesamodzielną - np. sparaliżowaną). Wskaźnik WC-C obniża maksymalną wartość punktów z 4 do 2,7. Jeżeli WZON musi - zgodnie z wytycznymi - w 9 czynnościach testu samodzielności osoby niepełnosprawnej 75+ dokonać obniżenia z 4 do 2,7 punktów, to osoba niepełnosprawna traci 9 x 1,3 punktu = 11,7. Jak duże ma to znaczenie pokazuje poniższa tabela:

95-100 pkt – świadczenie wspierającego w wysokości 220% renty socjalnej = 4134 zł miesięcznie.

90-94 pkt – 180% renty socjalnej = 3383 zł miesięcznie;

85-89 pkt – 120% renty socjalnej = 2255 zł miesięcznie;

80-84 pkt – 80% renty socjalnej = 1504 zł miesięcznie;

75-79 pkt – 60% renty socjalnej = 1128 zł miesięcznie;

70-74 – 40% renty socjalnej = 752 zł miesięcznie.

Co mówią "Wytyczne" z grudnia 2024 r. (w wersji otrzymanej przez Infor.pl) o obniżaniu punktów przy świadczeniu wspierającym dla osób niepełnosprawnych 75+

W Wytycznych mamy:

1) przedstawienie argumentów za obniżką punktów przez WZON dla osób niepełnosprawnych w wieku 75+ i

2) wywiedzeniu z nich kilkunastu nakazów adresowanych do specjalistów w WZON przyznających punkty.

W podsumowaniu dokumentu jest następujący nakaz dla WZON:

Wytyczne WZON - konkluzja

Media

Poniżej zapis tekstowy grafiki. Jak odczytywać informacje w ramce? Np. dla punktu 3 w teście samodzielności osoby niepełnosprawnej: "Jeżeli osoba niepełnosprawna w wieku 75+ jest niesamodzielna w poruszaniu się w nieznanym środowisku, to specjalista WZON przyznający punkty zastosuje kwalifikator maksymalnie WC-C, który nie jest najwyższym kwalifikatorem niesamodzielności. Powoduje to:

1) zaniżenie wysokości świadczenia wspierającego (np. zamiast 83 punkty zejście do 78)

2) odmowę przyznania świadczenia wspierającego (po osiągnięciu mniej niż 70 punktów)

Mając na uwadze powyższe należy wskazać, że w odniesieniu do osób w wieku powyżej 75 roku, wymagających wsparcia swojego z racji swojego wieku, we wskazanych poniżej dziewięciu czynnościach związanych z obszarami codziennego funkcjonowania (oznaczonych odpowiednimi numerami):

• 3) poruszanie się w nieznanym środowisku,

• 5) przemieszczanie się środkami transportu,

• 9) opanowanie nowej umiejętności praktycznej,

• 11) korzystanie z urządzeń i technologii informacyjno-komunikacyjnych,

• 20) realizowanie wyborów i decyzji,

• 25) tworzenie bliskich relacji z innymi osobami,

• 26) kupowanie artykułów codziennej potrzeby,

• 28) dbanie o dom, ubrania i obuwie,

• 31) załatwianie spraw urzędowych,

w przypadku ustalenia, że osoba zainteresowana nie ma zdolności do samodzielnego wykonania danej czynności, możliwe jest ustalanie maksymalnego rodzaju wymaganego wsparcia na poziomie: wsparcia częściowego oraz maksymalnej częstotliwości wymaganego wsparcia na poziomie: często.

W dokumencie Wytycznych (patrz ramka) jest zastrzeżenie: "Stosujemy w odniesieniu do osób w wieku powyżej 75 roku, wymagających wsparcia z racji swojego wieku". Taki zapis można interpretować tak - "Jeżeli niesamodzielność jest w 100% wynikiem niepełnosprawności (nie ma przyczyny niesamodzielności w postaci wieku), to WZON nie stosuje ograniczania wysokości świadczenia wspierającego." Redakcja nie ma jednak informacji o stosowaniu takiej korzystnej informacji przez WZONy.

Historia sporu o wytyczne między stroną rządową a osobami niepełnosprawnymi

W grudniu 2024 r Wytyczne trafiły do wszystkich WZON w Polsce. I od początku 2025 r. rozpoczęło się - tak to relacjonują nam osoby niepełnosprawne - ograniczanie przyznawania świadczenia wspierającego dla osób niepełnosprawnych w wieku 75+. Podobny problem dotyczy osób niewidomych, niesłyszących i na aktywnych wózkach. W artykule skupiamy się tylko na osobach 75+. Bo Wytyczne zawierają nakaz adresowany do WZON obniżania liczby punktów osobom niepełnosprawnym w wieku powyżej 75 lat. Dlaczego?

Ważne

Strona rządowa przyjęła, że powyżej tego wieku mamy (biologicznie) do czynienia z niesamodzielnością wynikającą ze starości (świadczenie wspierające jest dla osób niesamodzielnych). Osoba niepełnosprawna jest więc niesamodzielna np. w 70% przez niepełnosprawność, a w 30% przez starość (często postępującą). Dlatego uzasadnione jest - tak argumentuje strona rządowa - obniżenie świadczenia wspierającego np. z 1504 zł miesięcznie (za 82 punkty) do 1128 zł miesięcznie (za 75 punkty).

O co mają pretensje do rządu i WZON osoby niepełnosprawne?

Stanowiska osób niepełnosprawnych, które do mnie docierają to nie protest przeciwko takiej przykładowej obniżce z 1504 zł na 1128 zł świadczenia wspierającego, a pytania:

Pytanie nr 1) osób niepełnosprawnych: "Dlaczego taka obniżka nie jest uregulowana w ustawie? Dlaczego normy tego typu wprowadzają Wytyczne (niejawne, nie można ich zaskarżyć do sądu), a nie przepisy ustawy zatwierdzone przez Sejm, Senat i prezydenta RP?". Osoby niepełnosprawne podnoszą więc, że takie ograniczenie powinno być zapisane w ustawie o świadczeniu wspierającym (albo ustawie o rehabilitacji), a nie akcie niższego rzędu jakim są Wytyczne. W ustawie powinny być zapisane reguły obniżania świadczeń dla osób niepełnosprawnych z uwagi na starość.

Pytanie nr 2) osób niepełnosprawnych: "Co na to Trybunał Konstytucyjny? Wytyczne modyfikują przepisy ustawy, a Konstytucja wyklucza taką praktykę - także wtedy, gdy Wytyczne mają podstawę prawną do ich wydania. Art. 31 ust. 3 Konstytucji mówi wprost - "Jeżeli ograniczamy komuś prawa (tu mamy ograniczenie prawa do świadczeń z uwagi na wiek), to takie ograniczenie może być zapisane wyłącznie w ustawie" (a nie w Wytycznych, instrukcji, rozporządzeniu, zaleceniach). Poniżej ten przepis:

Podstawa prawna

Art. 31 ust 3 Konstytucji RP stanowi:

Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw.

Dwa rzeczowe argumenty rządu za ograniczeniem poprzez Wytyczne wysokości świadczenia wspierającego z uwagi na wiek osoby niepełnosprawnej

Ministerstwo Rodziny i Pełnomocnik mają dwa poważne argumenty za tym, aby WZON poprzez Wytyczne obniżały świadczenie wspierające z uwagi na wiek osoby niepełnosprawnej:

Argument strony rządowej nr 1 - przepisy ustawy o rehabilitacji nakazują uwzględniać wiek osoby niepełnosprawnej przy określaniu punktów (świadczenie wspierające otrzymuje się za przedział 70-100 punktów).

To jest prawda - tak stanowią przepisy (mój komentarz: jednocześnie nie mówią one nic o możliwości obniżania uprawnień osób niepełnosprawnych w drodze Wytycznych).

Argument strony rządowej nr 2 - Wytyczne mają podstawę ustawową w postaci art. 6c ust. 2a pkt 4 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2024 r. poz. 44, ze zm.). Przepis stanowi: "Pełnomocnik rządu do spraw osób niepełnosprawnych sprawuje nadzór nad ustalaniem poziomu potrzeby wsparcia poprzez udzielanie wyjaśnień i wytycznych w zakresie stosowania przepisów regulujących postępowanie w sprawach dotyczących ustalania poziomu potrzeby.

To prawda - jest podstawa w art. 6c ust. 2a pkt 4 ustawy do wydania Wytycznych, ale tylko co do przepisów regulujących POSTĘPOWANIE o przyznanie punktów. Słowo "postępowanie" dotyczy procedury, a nie zasad przyznawania punktów (to reguluje rozporządzenie i ustawa, a nie Wytyczne).

Dokument Wytycznych, który publikujemy poniżej nosi nazwę "WYTYCZNE DOTYCZĄCE USTALANIA POZIOMU POTRZEBY WSPARCIA". Natomiast ustawa o rehabilitacji mówi o innym dokumencie. Prawo pozwala na wydanie dokumentu zatytułowanego WYTYCZNE DOTYCZĄCE POSTĘPOWANIA O USTALANIU POZIOMU POTRZEBY WSPARCIA" To jedno słowo "Postępowanie" jest tu kluczem do tego, czy mają rację osoby niepełnosprawne, czy strona rządowa. I o tym, kto ma rację może zadecydować tylko Trybunał Konstytucyjny - tylko ten organ ma prawo do rozstrzygnięcia, czy Wytyczne są zgodne z Konstytucją.