Osoby niepełnosprawne, osoby starsze i osoby w niedostatku korzystające ze świadczeń w MOPS liczyły na korzystne dla nich zmiany w polskim prawie. Najnowsza propozycja rządu w mojej ocenie rozmija się z tymi oczekiwaniami. Zapowiadana nowelizacja ustawy o pomocy społecznej ma charakter porządkujący, a jedyna interesująca dla szerokiego grona klientów MOPS zmiana dotyczy rodzinnych wywiadów środowiskowych - obowiązek ograniczą oświadczenia zamiast rodzinnego wywiadu środowiskowego (przy kierowaniu do niektórych form wsparcia). W nowelizacji nie ma zaszytych podwyżek starych świadczeń oraz wprowadzenia nowych. Osoby korzystające ze świadczeń z MOPS oczekują dostosowania wsparcia z MOPS do problemów 2025 roku (np. były oczekiwane urealnione zasady ustalania progów dochodowych, ich coroczna waloryzacja, nowego typu dodatki rekompensujące wysokie czynsze, opłaty za centralne ogrzewanie, opłaty za prąd).
W artykule omawiam "projekt ustawy o zmianie ustawy pomocy społecznej oraz niektórych innych ustaw" (nr UD315 w Wykazie prac legislacyjnych rządu, link do prezentacji projektu).
Jak czytamy w opisie: "Celem projektu ustawy jest wdrożenie pierwszego etapu reformy systemu pomocy społecznej, ukierunkowanego na zwiększenie dostępności i jakości usług społecznych, poprawę efektywności działań pomocowych oraz zapewnienie skuteczniejszych i lepiej skoordynowanych form wsparcia dla osób i rodzin znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej.
Projekt stanowi odpowiedź na liczne postulaty zgłaszane przez szereg lat przez stronę społeczną (w tym różne bezdomności, osoby w kryzysie zdrowia psychicznego, czy osoby opuszczające pieczę zastępczą)".
Nowelizacja jest efektem prac ekspertów - naprawa niedoskonałości systemu, a nie rewolucja
Powołano ich Zarządzeniem nr 24 Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 27 czerwca 2024 r. Ich zadaniem było znalezienie nieefektywności i luk w obecnym systemie pomocy społecznej. W ramach Zespołu zostały powołane grupy robocze, które zajęły się takimi obszarami jak system świadczeń, mieszkalnictwo, rozwój usług społecznych, wsparcie kadr w systemie pomocy społecznej, instytucje świadczące usługi całodobowe czy przepisy horyzontalne. Zespół nie zajmował się wprowadzaniem zmian o charakterze rewolucyjnym takimi jaki było np. świadczenie 500+ (spoza systemu pomocy społecznej). A zmieniła się polska rzeczywistość. Niewiele osób i instytucji przewidziało zmiany na rynku energii czy kosztów utrzymania mieszkań. Są to podstawowe problemy osób żyjących na granicy godnościowego minimum egzystencji.
Rodzinny wywiad środowisko po nowemu
Zapowiadana nowelizacja ustawy o pomocy społecznej ma charakter porządkujący, a interesująca dla klientów MOPS zmiana dotyczy np. rodzinnych wywiadów środowiskowych. Uciążliwy obowiązek ma zostać ograniczony poprzez wprowadzenie oświadczeń zamiast rodzinnego wywiadu środowiskowego przy kierowaniu do niektórych form wsparcia. Czyli zamiast przechodzić wywiad możliwe będzie przedstawienie w MOPS oświadczenie o sytuacji rodzinnej.
W nowelizacji nie ma zaszytych podwyżek starych świadczeń oraz wprowadzenia nowych
Osoby korzystające ze świadczeń z MOPS oczekują wprowadzenia nowych świadczeń (np. bardzo potrzebne są nowego typu dodatki rekompensujące wysokie czynsze mieszkań, opłaty za centralne ogrzewanie, opłaty za prąd).
Rząd zaznacza, że nowelizacja ta jest pierwszym etapem zmian systemu pomocy społecznej. Nowelizacja skupia się na bezdomności, osoba w kryzysie zdrowia psychicznego, czy osoba opuszczających pieczę zastępczą. To bardzo ważne zadania, ale głównym problemem świadczeń z MOPS są dzisiaj niskie wartościowo wsparcia dla osób, które nie są bezdomne i nie mają problemów ze zdrowiem psychicznym. Za to mają problem z kupnem butów, odzieży, jedzenia, pokryciem kosztów mediów, leków. I potrzebują na to zasiłki albo świadczeń niepieniężnych
Tymczasem rząd skupia się na np. poprawie warunków organizacyjnych funkcjonowania systemu oraz konieczności zapewnienia skutecznego monitorowania jakości usług świadczonych na rzecz osób korzystających z pomocy społecznej. Istotnym elementem nowelizacji jest rozwój mieszkalnictwa wspomaganego, ale główne oczekiwanie ze strony pomocy społecznej i MOPS to pomoc osobom, które mają zapewnione mieszkanie, ale nie są w stanie ponosić kosztów życiowych (albo są na granicy możliwości ich ponoszenia).
Co rząd i Sejm zmienią w ustawie o pomocy społecznej?
W nowelizacji można wskazać np. takie punkty
- Realizacja procesu deinstytucjonalizacji
- Wdrożenie systemowej usługi mieszkalnictwa wspomaganego, w tym dla osób z różnymi niepełnosprawnościami
- Poprawa funkcjonowania środowiskowych domów samopomocy
- Kręgi wsparcia
- Przeciwdziałanie i ochrona przed przemocą
- System monitorowania sytuacji mieszkańców instytucji oraz odbiorców usług społecznych oraz prewencji i interwencji
- Uregulowanie roli Rzecznika Praw Obywatelskich jako niezależnego organu monitorującego wdrażanie Konwencji
- Spójne planowanie polityki społecznej, w tym ekonomii społecznej i solidarnej, na poziomie lokalnym
- System monitorowania sytuacji osób z niepełnosprawnościami w Polsce.
Polecamy VAT 2025. Podatki część 2
Kalendarz 2026 [Kalendarz księgowego]
I kolejne punkty w nowelizacji:
- wzmocnienie, dookreślenie charakteru oraz zwiększenie stabilności realizacji mieszkalnictwa wspomaganego, tak, aby m.in. mogło ono stanowić realną alternatywę dla pobytu w instytucjach całodobowych,
- wprowadzenie do ustawy kluczowych dla właściwej realizacji usług społecznych definicji, w szczególności: deinstytucjonalizacji, streetworkingu, kręgów wsparcia, wraz z określeniem ich roli,
- uporządkowanie przepisów dotyczących tworzenia dokumentów strategicznych, w tym planów rozwoju usług społecznych i deinstytucjonalizacji,
- przepisy poprawiające sytuację pracowników pomocy społecznej, w zakresie wzmocnienia dostępu do superwizji czy szkoleń w zakresie ochrony osobistej,
- zapisy zwiększające bezpieczeństwo osób mieszkających w domach pomocy społecznych – m.in. poprzez poszerzenie zakresu kontroli przeprowadzanej przez wojewodów o obszar przestrzegania praw człowieka i jakości świadczonych usług,
poszerzenie katalogu osób zobowiązanych do płatności za pobyt osób bliskich w domu pomocy społecznej o osoby, które zostały obdarowane nieruchomością w zamian za opiekę (m.in. umowa dożywocia), - podstawy prawne dla stworzenia spójnego systemu wymiany niezbędnych informacji w zakresie pomocy społecznej, umożliwiających m.in. skuteczniejszą koordynację wsparcia pomiędzy podmiotami publicznymi, i ostatecznie lepiej dopasowane wsparcie dla odbiorców usług,
- uproszczenie wybranych procedur oraz likwidację barier w dostępie do świadczeń.
Rodzaje zasiłków w MOPS z ustawy o pomocy społecznej
Zasiłek stały | Zasiłek stały przysługuje:
Zasiłek stały ustala się w wysokości:
|
Zasiłek okresowy | Zasiłek okresowy przysługuje w szczególności ze względu na długotrwałą chorobę, niepełnosprawność, bezrobocie, możliwość utrzymania lub nabycia uprawnień do świadczeń z innych systemów zabezpieczenia społecznego:
Zasiłek okresowy ustala się:
Kwota zasiłku okresowego nie może być niższa niż 50 % różnicy między:
Kwota zasiłku okresowego nie może być niższa niż 20 zł miesięcznie. W przypadku podjęcia zatrudnienia przez osobę objętą kontraktem socjalnym pobierającą zasiłek okresowy, może być on wypłacany nadal niezależnie od dochodu, do dnia wynikającego z decyzji przyznającej zasiłek okresowy, nie dłużej jednak niż do 2 miesięcy od dnia, w którym osoba została zatrudniona. Okres, na jaki jest przyznawany zasiłek okresowy, ustala ośrodek pomocy społecznej na podstawie okoliczności sprawy.
|
Zasiłek celowy | Jest to świadczenie fakultatywne przyznawane na zaspokojenie niezbędnej potrzeby bytowej, a w szczególności na pokrycie części lub całości kosztów zakupu żywności, leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyrobów medycznych i leczenia , ogrzewania, w tym opału, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku domowego, drobnych remontów i napraw w mieszkaniu, a także kosztów pogrzebu. Osobom bezdomnym i innym osobom nie posiadającym dochodu oraz możliwości uzyskania świadczeń zdrowotnych może być przyznany zasiłek celowy na pokrycie części lub całości wydatków na świadczenia zdrowotne. Zasiłek celowy może być przyznany również w formie biletu kredytowanego. Zasiłek celowy może być przyznany również w celu realizacji postanowień kontraktu socjalnego. Wówczas może być wypłacany niezależnie od dochodu, przez okres do 2 miesięcy od dnia, w którym osoba objęta kontraktem socjalnym, w trakcie jego realizacji, stała się osobą zatrudnioną. Zasiłek celowy na pokrycie wydatków powstałych w wyniku zdarzenia losowego Świadczenie to może być przyznane osobie albo rodzinie, które poniosły straty w wyniku zdarzenia losowego. W takim przypadku może być przyznany niezależnie od dochodu i może nie podlegać zwrotowi. Zasiłek celowy na pokrycie wydatków związanych z klęską żywiołową lub ekologiczną Świadczenie to może być przyznane osobie albo rodzinie, które poniosły straty w wyniku klęski żywiołowej lub ekologicznej. W takim przypadku może być przyznany niezależnie od dochodu i może nie podlegać zwrotowi. Specjalny zasiłek celowy Świadczenie może być przyznane w szczególnie uzasadnionych przypadkach osobie albo rodzinie o dochodach przekraczających kryterium ustawowe - w wysokości nieprzekraczającej odpowiednio kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej lub rodziny. Świadczenie to nie podlega zwrotowi. Zasiłek celowy na zasadach zwrotu Świadczenie to może być przyznane w szczególnie uzasadnionych przypadkach osobie albo rodzinie o dochodach przekraczających kryterium dochodowe, ale pod warunkiem zwrotu części lub całości kwoty zasiłku.
|