Przedmioty, zwłaszcza te niewielkich rozmiarów, mają to do siebie, że lubią się gubić. Niektóre z przedmiotów nie są zbyt cenne więc po ich utracie jedynie wzruszamy ramionami. Gorzej wygląda sytuacja, w której gubimy portfel z dokumentami, laptopa na którym zapisaliśmy prezentację życia lub inny cenny dla nas przedmiot. Co wtedy? W takiej sytuacji możemy mieć nadzieję, że znalazca okaże się współczującym, uczciwym człowiekiem, który zechce zwrócić nam naszą zgubę albo skusi się na znaleźne.
Ponieważ w polskim prawie występuje instytucja znaleźnego spokój sumienia nie jest jedynym powodem, dla którego znalazcy decydują się na zwrot znalezionej rzeczy – dzięki znaleźnemu mogą legalnie odnieść korzyść z tego powodu, że zdecydowali się na uczciwość, zwłaszcza w przypadku gdy właściciel sam z siebie nie będzie chętny do odpowiedniego okazania swojej wdzięczności. Znaleźne jest więc instytucją premiującą uczciwość zarówno znalazcy rzeczy jak i jej właściciela.
Kiedy można domagać się znaleźnego?
Kwestie związane ze znaleźnym znajdują się od pewnego czasu w ustawie o rzeczach znalezionych. Znaleźnego może żądać znalazca rzeczy, jeżeli uczynił zadość swoim obowiązkom. Głównym obowiązkiem znalazcy jest powiadomienie o znalezieniu rzeczy osoby uprawnionej do jej odbioru, a także wezwanie tej osoby do odbioru tej rzeczy.
- Jeżeli znalazca nie zna osoby uprawnionej do jej odbioru lub nie zna jej miejsca pobytu, powinien niezwłocznie zawiadomić o znalezieniu rzeczy starostę (w swoim powiecie lub w powiecie miejsca znalezienia rzeczy).
- Jeżeli rzecz została znaleziona w cudzym pomieszczeniu to należy niezwłocznie zawiadomić o tym osobę zajmującą pomieszczenie i na żądanie tej osoby oddać rzecz na przechowanie.
- Gdy znaleziono pieniądze, papiery wartościowe, kosztowności lub rzeczy o wartości historycznej, naukowej lub artystycznej ale nie zna się osoby uprawnionej do ich odbioru lub jej miejsca pobytu to rzecz należy oddać niezwłocznie właściwemu staroście. Staroście należy również oddać wszelkiego rodzaju znaleziony sprzęt i ekwipunek wojskowy, dokumenty wojskowe, a także każdą inną niż w/w rzecz jeżeli uzna się to zasadne.
- W sytuacji gdy znalazłeś broń, amunicję, materiały wybuchowe albo dowód osobisty lub paszport to rzecz należy oddać w najbliższym komisariacie policji lub powiadomić policję o lokalizacji tej rzeczy.
- Rzecz znalezioną w budynku publicznym, innym budynku lub pomieszczeniu otwartym dla publiczności albo w środku transportu publicznego, oddaje się zarządcy budynku, pomieszczenia albo środka transportu publicznego.
Ile wynosi znaleźne?
Znalazca przechowujący rzecz, który zadośćuczynił wskazanym obowiązkom może domagać się 1/10 wartości (rynkowej) znalezionej rzeczy. Warunkiem jest jednak to by żądanie znaleźnego zgłosił najpóźniej w chwili w chwili wydania rzeczy osobie uprawnionej do jej odbioru.
Andrzej C znalazł zegarek należący do Zbigniewa W. Ponieważ Andrzej dobrze wie gdzie mieszka Zbigniew to informuje go o znalezieniu zegarka i konieczności jego odbioru. Andrzej może żądać znaleźnego od Zbigniewa najpóźniej do momentu oddania mu zegarka – nie może żądać znaleźnego np. tydzień po tym wydarzeniu.
W przypadku, gdy znalazca rzeczy znalezionej nie przechowuje (bo np. znalazł dzieło sztuki i oddał je staroście) to może on zastrzec wobec przechowującego, że będzie żądał znaleźnego. W takim wypadku przechowujący (np. starosta) zawiadamia znalazcę o wydaniu rzeczy osobie uprawnionej do jej odbioru oraz o jej adresie zamieszkania albo siedziby. Znalazca może wtedy zgłosić żądanie znaleźnego w terminie miesiąca od dnia zawiadomienia go o wydaniu rzeczy. Przechowujący informuje o tym osobę uprawnioną do odbioru rzeczy.
Wszelkimi kosztami poniesionymi przez znalazcę lub przechowującego na przechowanie oraz utrzymanie rzeczy w należytym stanie, a także na poszukiwanie osoby uprawnionej do jej odbioru, obciążony jest właściciel rzeczy, jednak maksymalnie do wysokości wartości rzeczy w dniu odbioru.
Co jeżeli właściciel rzeczy się nie znalazł?
Po upływie 1 roku od wezwania do odbioru lub 2 lat od znalezienia rzeczy (jeżeli wezwanie było niemożliwe), rzecz staje się własnością znalazcy pod warunkiem, że zadośćuczynił on wskazanym obowiązkom.
Wyjątek stanowią jednak rzeczy będące zabytkiem lub materiałem archiwalnym - po upływie terminu do ich odebrania przez osobę uprawnioną stają się własnością Skarbu Państwa.
Opracowano na podstawie:
Ustawa z dnia 20 lutego 2015 r. o rzeczach znalezionych (Dz.U. z 2015 r. poz. 397)