Wymagane dowody:
- akta stanu cywilnego zaginionego,
- dokumenty lub zeznania świadków na okoliczność zaginięcia.
Opłata: 40 zł.
Kiedy można wnosić o uznanie za zmarłego?
Kodeks cywilny przewiduje kilka okoliczności, w których można domagać się sądowego uznania za zmarłego. Wspólnym mianownikiem jest fakt, iż nie udało się odnaleźć ciała ani w inny (faktyczny) sposób potwierdzić tego, czy osoba objęta wnioskiem żyje.
Zaginięcie
Aby uznać osobę zaginioną za zmarłą, musi minąć ponad 10 lat licząc od końca roku kalendarzowego, w którym według posiadanych informacji, jeszcze żyła.
W przypadku osoby, która w trakcie biegu terminu ukończyła by 70 lat, wystarczający jest okres 5 lat.
Katastrofa lotnicza i morska
Jeśli osoba objęta wnioskiem zaginęła w czasie podróży powietrznej lub morskiej, w związku z katastrofą statku lub okrętu albo w związku z innym szczególnym zdarzeniem, może być uznana za zmarłego po upływie sześciu miesięcy od dnia, w którym nastąpiła katastrofa albo inne szczególne zdarzenie.
Jeżeli nie można stwierdzić katastrofy statku lub okrętu, bieg terminu rozpoczyna się z upływem roku od dnia, w którym statek lub okręt miał przybyć do portu przeznaczenia, a jeżeli nie miał portu przeznaczenia - z upływem lat dwóch od dnia, w którym była ostatnia o nim wiadomość.
Inne katastrofy
Jeśli zaginięcie osoby miało związek z inną katastrofą lub sytuacją zagrożenia życia (np. trzęsieniem ziemi, powodzią, działaniami wojennymi, wypadkiem w kopalni), wówczas zaginiony może być uznany za zmarłego po upływie roku od dnia, w którym niebezpieczeństwo ustało albo według okoliczności powinno było ustać (np. podpisano rozejm, cofnęła się fala powodziowa, usunięto gruzowiska po trzęsieniu ziemi).
Kiedy można składać wniosek?
Wskazane powyżej terminy są terminami prawa materialnego (wiążą sąd co do możliwości orzekania o śmierci). Przepisy prawa procesowego (kodeks postępowania cywilnego) nakładają dodatkowe terminy na złożenie wniosku przez zainteresowanych.
Zgodnie z KPC:
Wniosek o uznanie za zmarłego można zgłosić nie wcześniej niż na rok przed końcem terminu, po upływie którego zaginiony może być uznany za zmarłego. Gdy jednak uznanie za zmarłego może nastąpić po upływie roku lub krótszego niż rok terminu od zdarzenia, które uzasadnia prawdopodobieństwo śmierci zaginionego, wniosek o uznanie za zmarłego zgłosić można dopiero po upływie tego terminu
Kto może złożyć wniosek?
Wniosek może złożyć „każdy zainteresowany”. W praktyce wniosek składany jest przez najbliższą rodzinę zaginionego (małżonka, zstępnych) oraz innych spadkobierców. Dla małżonka jest to o tyle istotne, iż uznanie za zmarłego rozwiązuje więź małżeńską (tak jak prawdziwy zgon). W przypadku odnalezienia się osoby uznanej za zmarłą, związek małżeński nie jest automatycznie odtwarzany (niezależnie od tego, czy dana osoba powtórnie weszła w kolejny związek, czy nie).
Jak napisać wniosek?
Krok 1: oznaczenie sądu, wnioskodawcy i zainteresowanych
Sąd: Sądem właściwym dla rozpoznania sprawy jest sąd właściwy dla ostatniego miejsca zamieszkania zaginionej osoby. Jeśli miejsca tego nie można potwierdzić, właściwym jest sąd właściwy dla miejsca zamieszkania wnioskodawcy.
Wnioskodawca: Osoba wnosząca o uznanie za zmarłego.
Zainteresowani: Pozostali członkowie rodziny zaginionego (nie są konieczni).
Krok 2: Wnioski
W piśmie należy wskazać następujące wnioski:
- o uznanie za zmarłego …………………….., urodzonego dnia ……………………, w ……………………..,
- o ustalenie daty śmierci na ………………………,
- o dopuszczenie dowodów z: zeznań świadków/ dokumentów.
Krok 3: uzasadnienie
W uzasadnieniu wskazać należy:
- imię, nazwisko i wiek zaginionego,
- imiona jego rodziców oraz nazwisko rodowe matki (na dowód należy przedstawić np. akt małżeństwa, lub akt urodzenia),
- ostatnie, znane miejsce zamieszkania i pobytu zaginionego,
- przedstawienie okoliczności zaginięcia i uprawdopodobnienie zgonu. Należy uprawdopodobnić, że zaginiony nie żyje. W zależności od okoliczności można oprzeć się o: zeznania świadków (np. potwierdzających to, że zaginiony nie kontaktował się z rodziną przez 10 lat); pisma urzędowe – np. o zakończeniu poszukiwań przez policję, o umorzeniu śledztwa; doniesienia prasowe, np. o katastrofie statku, samolotu, powodzi, wojnie itp.
We wniosku należy wskazać wszystkie okoliczności zaginięcia danej osoby oraz dowody na jej poszukiwanie.
Krok 4: opłata i złożenie wniosku
Jeśli wskazaliśmy innych uczestników (zainteresowanych), wówczas dla każdego z nich należy sporządzić odpis wniosku wraz z załącznikami (mogą być kopie). Wniosek należy opłacić – opłata wynosi 40 zł (nie dotyczy to osób zaginionych w trakcie II wojny światowej). Do wniosku należy dołączyć akty stanu cywilnego.