Udzielenie urlopu wychowawczego jest z jednej strony obowiązkiem pracodawcy a z drugiej strony uprawnieniem pracownika.
Uprawnienie to zależy jednak od spełnienia kilku przesłanek ustawowych. Przede wszystkich wymienić trzeba to, że pracownik musi legitymować się odpowiednim stażem pracy wynoszącym co najmniej 6 miesięcy. Do tego okresu wlicza się także zatrudnienie u innych pracodawców oraz okres urlopu macierzyńskiego. Innymi słowy nawet kobieta, która do chwili urodzenia dziecka nie była zatrudniona i pierwszy raz zatrudniła się po porodzie, to wówczas po przepracowaniu 6 miesięcy może skorzystać z urlopu wychowawczego.
Warunkiem kolejnym jest wiek dziecka, które jeśli skończy 4 lata, to już urlopu wychowawczego wykorzystać nie można. Wynika to zapewne stąd, że ustawodawcy zależało w szczególności na tym, ażeby pracownik mógł zapewnić troskę swojemu dziecku w najwcześniejszym stadium jego rozwoju. Nadto wymiar opisywanego tutaj urlopu wynosi 3 lata i może być wykorzystywany najwyżej w 4 częściach.
Z urlopu wychowawczego można korzystać nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 4 roku życia./ Fot. Fotolia
Zobacz również: Dodatek z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego
W przypadku jednak, gdy sytuacja dotyczy dziecka z orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniem niepełnosprawności, to granica wieku dziecka wynosi 18 lat. Ponadto wtedy wymiar urlopu wynosi dodatkowe 3 lata przed uzyskaniem przez dziecko pełnoletniości. I to niezależnie od tego czy pracownik wcześniej korzystał z urlopu wychowawczego do ukończenia przez dziecko 4 lat. Innymi słowy wtenczas wymiar urlopu wynosi maksymalnie 6 lat.
Gwoli jasności w polskim prawie przewidziane są trzy stopnie niepełnosprawności (znaczny, umiarkowany i lekki) dla osób powyżej 16 roku życia. Osoby poniżej 16 lat zaliczane są do osób niepełnosprawnych, jeżeli mają naruszoną sprawność fizyczną lub psychiczną o przewidywanym okresie trwania powyżej 12 miesięcy, z powodu wady wrodzonej, długotrwałej choroby lub uszkodzenia organizmu, powodujących konieczność zapewnienia im całkowitej opieki lub pomocy w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych w sposób przewyższający wsparcie potrzebne osobie w danym wieku.
Z urlopu wychowawczego może skorzystać matka, ojciec lub opiekun, jeżeli oczywiście każda z tych osób spełnia ww. przesłanki. Nadto istnieje możliwość, aby rodzice lub opiekunowie równocześnie korzystali z urlopu wychowawczego, ale przez okres nieprzekraczający 3 miesięcy i tylko wtedy, gdy oboje wypełniają kryteria warunkujące korzystanie z urlopu.
Zobacz również: Co warto wiedzieć o urlopie wychowawczym?
Z ważnych orzeczeń warto przytoczyć wyrok Sądu Najwyższego z 28 listopada 2002 r., II UK 94/02, w którym sąd stwierdził, że: „Urlop wychowawczy w związku z urodzeniem podczas porodu więcej niż jednego dziecka przysługuje w wymiarze nieprzekraczającym 3 lat, nie dłużej niż do ukończenia 4 roku życia przez dziecko urodzone jako pierwsze”. To znaczy, że na wymiar urlopu wychowawczego nie ma wpływu urodzenie dwojga dzieci jednocześnie.
Aby jednak pracodawca udzielił urlopu wychowawczego konieczne jest, aby pracownik złożył pracodawcy pisemny wniosek na dwa tygodnie przed chęcią rozpoczęcia korzystania z urlopu.
We wniosku powinno się zawrzeć datę rozpoczęcia i zakończenia urlopu wychowawczego oraz okres dotychczasowego wykorzystania urlopu na dane dziecko. Ponadto należy dołączyć do wniosku oświadczenie drugiego z rodziców lub opiekunów o braku zamiaru korzystania z urlopu w tym samym czasie. Gdy jednak rodzice lub opiekunowie chcą razem pójść na urlop wychowawczy, to do wniosku załącza się oświadczenie drugiego z nich o okresie, w którym będą wspólnie korzystać z takiego urlopu. Pracodawca ma obowiązek udzielić urlopu w terminie wskazanym we wniosku.
I na koniec dodam, że urlop wychowawczy jest okresem usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy, w którym pracodawca nie może, poza szczególnymi wypadkami uregulowanymi w ustawie, wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie od dnia złożenia przez pracownika wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego do dnia zakończenia tego urlopu.
Polecamy serwis: Urlopy pracownicze