Znieważenie Prezydenta w Kodeksie karnym
O tym, jaka kara grozi osobie, która znieważa Prezydenta RP stanowi Kodeks karny. Zgodnie z treścią przepisu art. 135, ten, kto publicznie znieważa Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
W tej kwestii pojawiło się pytanie, czy tak skonstruowany przepis – wysokość przewidzianej sankcji nie ogranicza prawa obywateli do krytyki działalności organów państwa. Z pytaniem prawnym, czy tak wysoka kara nie narusza prawa do wolności wypowiedzi, zwrócił się Sąd Okręgowy w Gdańsku do Trybunału Konstytucyjnego.
Kodeks karny przewiduje również karę dla osób, które dopuszczają się zniewagi w stosunku do innych funkcjonariuszy publicznych. Znieważanie np. sędziego czy policjanta, zagrożone jest karą grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do 1 roku.
Orzeczenie Trybunału
Sąd Okręgowy w Gdańsku powziął wątpliwość, czy przepis art. 135 Kodeksu karnego nie stanowi zagrożenia dla wolności słowa. Podkreślił, że stanowi on podstawę do zbyt dużej ingerencji państwa w prawo do debaty politycznej i wyrażania własnej opinii. Sąd stwierdził, że nie chodzi o niekaranie osób dopuszczających się podobnego zachowania, ale o nieproporcjonalność tak wysokiej kary.
Trybunał Konstytucyjny nie zgodził się ze stanowiskiem Sądu Okręgowego. Stwierdził, że przepis art. 135 par.2 Kodeksu karnego jest zgodny z Konstytucją oraz nie narusza przepisów zawartych w umowach międzynarodowych, których Polska jest stroną.
Trybunał wskazał, że z racji iż Prezydent RP jest najwyższym przedstawicielem Polski, czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji oraz stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa, należny mu jest szczególny szacunek. Dla wykonywania swoich funkcji efektywnie niezbędne jest posiadanie przez Prezydenta autorytetu.
Niesłuszny jest argument wskazujący nieproporcjonalność kary publicznej zniewagi Prezydenta, gdyż kara trzyletniego pozbawienia wolności nie jest jedyną, jaką może być w takiej sprawie wymierzona. W sprawach mniejszej wagi, sąd może wymierzyć przecież karę grzywny lub ograniczenia wolności. Jeżeli społeczna szkodliwość czynu nie jest znaczna, może zostać również orzeczone świadczenie pieniężne na określony cel społeczny.
Zobacz: Sprawy karne
Zniewaga a krytyka
Trybunał Konstytucyjny odniósł się w swych rozważaniach również do problematyki krytyki działalności organów państwowych. Wskazał, iż należy tu odróżnić pojęcie treści i formy wypowiedzi.
Każdy obywatel ma prawo wyrazić swoją opinię na temat rządzących, przedstawić argumenty merytoryczne. Karze podlega natomiast osoba, która zastępuje takie argumenty zniewagami, narusza prawo do krytyki pod względem formy, czyli czyni to w sposób obraźliwy, poniżający.