Rzekomy spadkobierca
Ustawodawca zapewnia ochronę osób trzecich dokonujących czynności prawnych z osoba która uważana jest za spadkobiercę.
Tzw. rzekomy spadkobierca to osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku lub notarialne poświadczenie dziedziczenia, ale w rzeczywistości spadkobiercą nie jest.
W każdym przypadku spadkobierca nabywa spadek z datą jego otwarcia, a postanowienie sądu lub akt poświadczenia dziedziczenia potwierdzają tylko ten fakt. Niestety może zdarzyć się tak, że postanowienie sądu lub akt poświadczenia dziedziczenia będą określać spadkobiercą kogoś kto spadkobiercą nie jest.
Zobacz również: Ochrona dziedziczenia
Potwierdzenie praw do spadku na podstawie ustawy otrzymał jedyny syn zmarłego, okazało się jednak że spadkodawca pozostawił nieznany spadkobiercom ustawowym testament, a spadkobierca testamentowy jeszcze nie wystąpił o potwierdzenie swoich praw do spadku. W takiej i podobnych sytuacjach syn wskazany (wbrew rzeczywistemu stanowi prawnemu) w postanowieniu sądu lub akcie poświadczenia dziedziczenia jako spadkobierca, jest w rzeczywistości osobą nieuprawnioną do spadku.
Kiedy będzie przysługiwała ochrona
Ochrona interesu osoby trzeciej, która dokonała czynności prawnej z osobą określającą się jako spadkobierca pojawi się w sytuacji uchylenia tego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku lub notarialnego aktu poświadczenia dziedziczenia.
Ochrona osób trzecich zapewniona jest jedynie wtedy, gdy nabywca działa w dobrej wierze co do osoby, która legitymuje się stwierdzeniem nabycia spadku albo poświadczeniem dziedziczenia. Brak wiedzy musi wystąpić w chwili dokonywania czynności.
Dobra wiara osoby trzeciej musi zatem istnieć w chwili dokonywania czynności.
Osoba trzecia działa w złej wierze, nie tylko wtedy gdy wie o niezgodności treści postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku lecz także gdy brak tej wiadomości jest wynikiem rażącego niedbalstwa
W związku z powszechnie przyjmowanym domniemaniem dobrej wiary dopiero obalenie tego domniemania pozwala stwierdzić, że osoba działała w złej wierze.
Nabycie na rzecz osoby trzeciej będzie skuteczne nawet po uchyleniu aktów stwierdzających nabycie spadku.
Dokonane przez osobę nieuprawnioną rozporządzenie będzie skuteczne wobec rzeczywistego spadkobiercy. Nie będzie on mógł podważyć takiego rozporządzenia.
Roszczenia rzeczywistego spadkobiercy do rzekomego spadkobiercy
Prawdziwy spadkobierca będzie mógł jedynie wytoczyć powództwo z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia przeciwko osobie, która rozporządziła prawem.
Będzie to możliwe jeżeli w chwili dokonywania rozporządzenia rzekomy spadkobierca nie wiedział o tym, że spadkobiercą w rzeczywistości nie jest.
Inaczej wygląda sytuacja rzeczywistego spadkobiercy jeżeli rzekomy spadkobierca wiedział, że nie jest spadkobiercą. Wtedy możliwe jest wytoczenie roszczenia odszkodowawczego.
Odpowiedzialność notariusza za wadliwe poświadczenie dziedziczenia
Notariusz, który wydał wadliwy akt poświadczenia dziedziczenia, będzie musiał liczyć się z odpowiedzialnością odszkodowawczą wobec rzeczywistego spadkobiercy za sporządzenie takiego aktu i wynikłych stąd konsekwencji. Z odpowiedzialności będzie mógł się zwolnic jedynie wtedy gdy mimo zachowania szczególnej staranności został wprowadzony przez fałszywego spadkobiercę w błąd.
Kiedy nie można skorzystać z ochrony
Opisana konstrukcja nie ma zastosowania do czynności prawnych miedzy współspadkobiercami. Ochrona nie przysługuje spadkobiercy, który spadek odrzucił czy też został uznany za niegodnego dziedziczenia.
Nie jest ważne czy nabycie prawa przez osobę trzecią było odpłatne, czy też nie.
Ochronie przewidzianej w art. 1028 k.c. podlegają jedynie czynności prawne mające za przedmiot określone prawo czy obowiązek. Jeżeli czynność została dokonana pod tytułem ogólnym, np. zbycia spadku lub udziału w nim przepis ten nie będzie miał zastosowania.
Zobacz serwis: Postępowanie spadkowe