Zadośćuczynienie za śmierć
W ostatnim czasie wprowadzono nowelą do ustawy – kodeks cywilny i niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2008r., Nr 116, poz. 731) do polskiego systemu prawnego – bardzo istotną nową instytucję – zadośćuczynienia za doznaną krzywdę dla najbliższych członków rodziny zmarłego poszkodowanego.
Jest to nowa instytucja uregulowana w art. 446 § 4, który stanowi, iż sąd może także przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.
Powoduje to, że najbliżsi członkowie rodziny zmarłego poszkodowanego w wyniku zdarzeń zaistniałych od 3 sierpnia 2008r. będą mogli skutecznie domagać się świadczenia jakim jest zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę.
Zobacz serwis: Odszkodowania
Najbliżsi członkowie rodziny
Kluczowym wydaje się w tym miejscu odpowiedź na pytanie komu i na jakich zasadach będzie przysługiwało omawiane roszczenie. Odpowiadając na to pytanie należy wskazać, iż wchodzący w życie art. 446 § 4 kodeksu cywilnego posługuje się istniejącym w przepisach pojęciem „najbliższych członków rodziny zmarłego ” który występuje już na gruncie obecnie obowiązującej ustawy kodeks cywilny.
Zadośćuczynienie z powodu śmierci będą mogli uzyskać jedynie najbliżsi członkowie rodziny.
Mianowicie obowiązujący art. 446 § 3 wskazuje, iż „Sąd może ponadto przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego stosowne odszkodowanie, jeżeli wskutek jego śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej ”. W prawie polskim nie występuje legalna definicja rodziny czy też najbliższych członków rodziny, należałoby zatem odwołać się do ugruntowanej linii orzecznictwa.
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 13 kwietnia 2005 roku ( sygn. akt IV CK 648/04 ) wskazał iż pojęcie najbliższy członek rodziny należy rozumieć szeroko i definiując pojęcie rodziny można użyć następujących kryteriów : pokrewieństwo, małżeństwo, przysposobienie, powinowactwo, rodzina zastępcza i pozostawanie we wspólnym gospodarstwie domowym. Sąd w dalszej części wskazuje, iż można zaaprobować definicję rodziny jako najmniejszej grupy społecznej, powiązanej poczuciem bliskości i wspólności, osobistej i gospodarczej, wynikającej nie tylko z pokrewieństwa.
W tezie powyższego wyroku czytamy, iż pokrewieństwo nie stanowi wyłącznego kryterium zaliczenia najbliższych członków rodziny w rozumieniu art. 446 § 3 kodeksu cywilnego, a zatem najbliższym członkiem rodziny w zależności od sytuacji niekoniecznie musi być najbliższy krewny. Orzecznictwo wskazuje również, iż definiując pojęcie rodziny należy mieć na względzie faktyczny układ stosunków rodzinnych, a nie formalną kolejność pokrewieństwa ( wyrok SN z dnia 18 listopada 1961 roku, sygn. akt II CR 325/61 ). Konkretyzacja tego kto jest w danym wypadku najbliższym członkiem rodziny będzie należała do sądu orzekającego. Należy więc wskazać, iż w zależności od sytuacji faktycznej ( wzajemnych relacji i układu stosunków rodzinnych, wzajemnej bliskości i wspólności osobistej i gospodarczej, fakt wspólnego zamieszkiwania niewątpliwie również będzie w konkretnej sytuacji brany pod uwagę ) krąg uprawnionych do zadośćuczynienia może obejmować szerokie grono osób, m.in. : małżonka, dzieci wspólne, dzieci drugiego małżonka, dzieci przysposobione, dzieci wychowywane w ramach rodziny zastępczej, wnuki, wstępnych, rodzeństwo i innych krewnych , powinowatych ( np. teść, teściowa, szwagier, szwagierka, bratowa ), jak również może obejmować konkubenta oraz jego krewnych ( wyrok SN z dnia 13 kwietnia 2005, sygn. IV CK 648/04 ).
Zobacz serwis: Sprawy rodzinne
Zadośćuczynienie każdemu z osobna
Ustawodawca poprzez sformułowanie, iż zadośćuczynienie przysługuje najbliższym członkom rodziny jednoznacznie wskazuje że zadośćuczynienie będzie przysługiwało każdemu osobno w skonkretyzowanej wysokości stosowanie do poniesionej przez każdego z członków rodziny krzywdy, a zatem przykładowo - osobna kwota pieniężna po śmierci matki zostanie przyznana mężowi i osobna dzieciom.
Sąd ustalając kwotę zadośćuczynienia każdy przypadek będzie rozpatrywał indywidualnie z uwzględnieniem różnorakich czynników podobnie jak przy zadośćuczynieniu dla bezpośrednio poszkodowanego tj.: stopień cierpienia psychicznego, stopień krzywdy wynikający z utraty pomocy i opieki osoby bliskiej, uczucia osamotnienia, bezsilności wobec trudności życiowych, stopień zażyłości, bliskości i wspólności jakie zachodziły pomiędzy zmarłym a najbliższym członkiem rodziny, wpływ straty osoby bliskiej na samopoczucie i zdrowie uprawnionego. Na dzień dzisiejszy, w braku orzecznictwa wyjątkowo trudno jest prognozować jak będą kształtowały się omawiane świadczenia, nawet w przybliżonej wysokości.
Odpowiedź na pytanie przygotował r.pr w BRU Aleksander Daszewski oraz st. Specjalista w BRU Bartłomiej Chmielowiec
Podstawa prawna: