W 2010 r. co piąty konsument w Europie doświadczył problemów związanych z nabywaniem towarów i usług na jednolitym rynku. Jeśli sprzedawca odmawia naprawy zepsutego, ale wciąż objętego gwarancją, laptopa lub jeśli biuro podróży nie zgadza się na zwrot kosztów nieudanego wyjazdu, istnieją sposoby rozwiązania tych sporów bez potrzeby wchodzenia na drogę sądową. Niestety jednak pozasądowe rozstrzyganie sporów w UE możliwe jest obecnie jedynie w przypadku niektórych branż lub niektórych dziedzin.
Zobacz: Arbitraż i mediacja - alternatywne rozwiązywanie sporów
ZobaczW celu rozwiązania tej kwestii Komisja Europejska ogłosiła pakiet wniosków ustawodawczych, które mają zagwarantować, że wszyscy konsumenci UE będą mieli możliwość rozwiązywania problemów bez potrzeby wchodzenia na drogę sądową, i to bez względu na rodzaj produktu czy usługi, których dotyczy spór umowny, i bez względu na miejsce ich nabycia na terenie europejskiego jednolitego rynku (tzn. w państwie zamieszkania lub za granicą). Z myślą o konsumentach dokonujących zakupów z innego państwa UE za pośrednictwem internetu Komisja chce stworzyć ogólnounijną wspólną platformę internetową, która umożliwi przeprowadzanie całej procedury rozstrzygania sporów umownych za pośrednictwem internetu w ciągu 30 dni.
Alternatywne metody rozstrzygania sporów konsumenckich (ADR) stanowią rozwiązanie szybsze, tańsze i prostsze w zastosowaniu niż postępowanie sądowe. Według danych szacunkowych ogólny dostęp do ADR wysokiej jakości na terenie całej UE pozwoli konsumentom zaoszczędzić rocznie ok. 22,5 miliarda euro. Skorzystają na tym także przedsiębiorstwa, którym ADR ułatwi lepsze zarządzanie stosunkami z klientami, a także poprawę wizerunku firmy. Celem nowego pakietu aktów prawnych proponowanego przez Komisję jest zwiększenie zaufania konsumentów do ogólnounijnego jednolitego rynku, który oznacza dla nich większy wybór oraz korzystniejsze ceny, a tym samym przyczynienie się do wzrostu unijnej gospodarki.
Komisarz ds. zdrowia i polityki konsumenckiej John Dalli stwierdził: „Nie do przyjęcia jest fakt, że tak wiele problemów konsumentów pozostaje nierozwiązanych tylko dlatego, że nie dysponują oni praktycznymi i skutecznymi środkami rozstrzygania sporów z przedsiębiorcami. To nie tylko przynosi konsumentom straty finansowe, ale też podważa ich zaufanie i hamuje wzrost gospodarczy Europy. Po przyjęciu przedstawianych dziś przeze mnie wniosków konsumenci w Europie będą mogli korzystać z prostych, szybkich i niedrogich sposobów rozwiązywania swoich problemów, niezależnie od tego gdzie w UE oraz w jaki sposób nabywają oni produkt lub usługę”.
Zobacz: Sztuka negocjacji prawniczych
Co zostało przyjęte?
Dyrektywa w sprawie alternatywnych metod rozstrzygania sporów (ADR) ma zapewnić istnienie wysokiej jakości podmiotów pozasądowych rozpatrujących wszelkie spory umowne między konsumentami i przedsiębiorstwami. Zgodnie z przepisami przewidzianymi we wniosku:
- podmioty ADR będą miały obowiązek spełnienia określonych kryteriów jakości, czyli będą musiały posiadać odpowiednie kwalifikacje oraz działać w sposób bezstronny, przejrzysty, skuteczny i sprawiedliwy;
- przedsiębiorstwa będą musiały informować konsumentów o podmiocie ADR właściwym do rozpatrywania ewentualnych sporów umownych w stosunku do nich;
- podmioty ADR będą rozstrzygały spory w ciągu 90 dni.
Rozporządzenie w sprawie internetowego systemu rozstrzygania sporów, zgodnie z którym powstanie ogólnounijna platforma internetowa („platforma ODR”), która stanowić będzie jeden wspólny punkt dostępu dla konsumentów i przedsiębiorstw służący internetowemu rozstrzyganiu sporów dotyczących zakupów dokonanych przez internet w innym państwie UE.
Ten wspólny europejski punkt dostępu:
- będzie automatycznie przesyłał skargę konsumenta do właściwego krajowego podmiotu ADR;
- ułatwi rozstrzygnięcie sporu w ciągu 30 dni.
Jak skorzystają na tym konsumenci i przedsiębiorstwa?
- Konsumenci zyskają dostęp do skutecznego i niedrogiego sposobu rozstrzygania sporów z przedsiębiorcami, niezależnie od nabywanych towarów i usług, sposobu ich nabywania (przez internet lub w inny sposób), a także miejsca zakupu w UE (w państwie zamieszkania lub za granicą).
- Konsumenci dokonujący zakupów przez internet w innym państwie UE będą mogli rozstrzygać spory umowne z unijnymi przedsiębiorcami całkowicie przez internet.
- Szacuje się, że konsumenci zaoszczędzą na tym równowartość ok. 0,2% PKB UE (22,5 mld euro).
- Dla przedsiębiorców dostęp do alternatywnych metod rozstrzygania sporów będzie miał kluczowe znaczenie dla zarządzania stosunkami z klientami oraz do poprawy wizerunku firmy, jak również pozwoli zaoszczędzić koszty postępowania sądowego.
- Konsumenci i przedsiębiorcy w całej Europie będą mieli pewność, że europejskie podmioty pozasądowe rozstrzygające ich spory będą spełniały te same kryteria. Są to: przejrzystość, odpowiednie kwalifikacje, bezstronność, skuteczność i sprawiedliwość.
- Wzrost zaufania konsumentów zachęci ich wreszcie do większej aktywności w poszukiwaniu korzystnych ofert i najlepszych cen na całym jednolitym rynku UE, co zwiększy konkurencję i wzrost gospodarczy.
ADR priorytetem polskiej prezydencji
Wzmocnienie pozycji konsumentów i zapewnienie im mechanizmów skutecznego egzekwowania swych praw poprzez zagwarantowanie im dostępu do alternatywnych metod rozwiązywania sporów jest jednym z priorytetów polskiej prezydencji w Radzie UE w obszarze ochrony konsumentów.
“W nowoczesnej, zglobalizowanej i cyfrowej gospodarce zaufanie konsumentów do rynku odgrywa bardzo ważną rolę”, powiedziała Prezes UOKiK Małgorzata Krasnodębska-Tomkiel prezentując priorytety polskiej prezydencji podczas posiedzenia Komisji PE ds. Rynku Wewnętrznego i Ochrony Konsumentów (IMCO) w lipcu br. „Pozasądowe mechanizmy rozstrzygania sporów mogą stanowić tanie, proste i szybkie rozwiązanie w przypadku sporów z udziałem konsumentów. W przypadku przedsiębiorców natomiast mogą być narzędziem umożliwiającym dbanie o dobrą opinię i podtrzymanie zaufania konsumentów. Wielką zaletą ADR jest ich elastyczność – mogą one być indywidualnie dobrane i dopasowane do poszczególnych sporów. ADR to także sposób na zmniejszenie obciążenia systemu sądowniczego. Ponadto powiązanie inicjatywy ADR z systemem rozwiązywania sporów on-line (ODR) może ułatwić rozwiązywanie konfliktowych sytuacji w relacjach transgranicznych”, powiedziała Prezes UOKiK.
Zobacz: W mediacji nie ma przegranych
Kontekst
W alternatywnych metodach rozstrzygania sporów (ADR) udział bierze neutralna strona (np. arbiter, mediator lub rzecznik praw konsumenta). Jest to tańsze, szybsze i prostsze rozwiązanie niż postępowanie sądowe.
W chwili obecnej w UE działa ponad 750 podmiotów ADR. Niemniej jednak w niektórych państwach UE dostępne są one tylko w niektórych regionach lub w niektórych branżach (np. w branży usług finansowych czy też w branży telekomunikacyjnej). Znajomość alternatywnych metod rozwiązywania sporów wśród konsumentów i przedsiębiorstw jest nadal niewielka. Internetowe systemy rozstrzygania sporów dla internetowych nabywców transgranicznych są w niewielkim stopniu rozwinięte.
Koszty nierozstrzygniętych sporów konsumenckich szacuje się na 0,4% PKB UE. Składają się na nie straty poniesione przez europejskich konsumentów w wyniku problemów napotkanych podczas zakupów w innych państwach UE, wynoszące według szacunków od 500 mln do 1 mld euro.
Kolejne kroki
Parlament Europejski i Rada UE zobowiązały się przyjąć pakiet do końca 2012 r. jako działanie priorytetowe przewidziane w Akcie o jednolitym rynku . Pakiet stanowi również dokończenie jednego z działań w ramach Europejskiej agendy cyfrowej. Po przyjęciu pakietu państwa członkowskie UE będą miały 18 miesięcy na wdrożenie dyrektywy ADR. Oznacza to, że wysokiej jakości podmioty pozasądowe ADR powinny być dostępne na całym terenie UE w drugiej połowie 2014 r. Wspólna ogólnounijna platforma dla internetowego systemu rozstrzygania sporów zostanie w pełni uruchomiona sześć miesięcy po tym terminie (tzn. na początku 2015 r.), ponieważ jej funkcjonowanie wymaga, aby, tam gdzie to konieczne, stworzyć i dostosować podmioty pozasądowe.
Anna Sergiej/ Źródło: UOKiK