Polskie prawo nie wymienia dokładnie sytuacji, w których istnieje możliwość odstąpienia od nałożenia mandatu karnego. Taką możliwość przewiduje jednak art.41 Kodeksu wykroczeń. Warto zaznaczyć, że dotyczyć to może zarówno wykroczeń drogowych jak i innych wykroczeń.
Upomnienie zamiast mandatu może otrzymać zarówno kierowca samochodu, który nieznacznie przekroczył dozwoloną prędkość, jak i osoba, która zaśmieciła butelkami miejsce publiczne.
Kodeks wykroczeń we wspomnianym już przepisie stanowi, że w stosunku do sprawcy czynu można poprzestać na zastosowaniu pouczenia, zwróceniu uwagi, ostrzeżeniu lub na zastosowaniu innych środków oddziaływania wychowawczego. Pouczenie może polegać więc na wskazaniu sprawcy, że jego zachowanie było niezgodne z prawem, ostrzeżeniu, że ponowne zachowanie się we wskazany sposób będzie karane.
Polecamy: Kodeks karny wykonawczy - Komentarz
Możliwość zastosowania wskazanych środków ma nie tylko policja ale także sąd i wszystkie pozostałe organy mające uprawnienia oskarżyciela publicznego w sprawach o wykroczenia.
Co wpływa na decyzję o pouczeniu?
Można sobie zadać pytanie, skoro prawo nie wskazuje kiedy policjant może pouczenie stosować, to od czego zależy czy zostaniemy ukarani, czy tylko pouczeni? Na to składa się wiele czynników, w tym głównie dobra wola funkcjonariusza.
Przede wszystkim pouczeniestosuje się tylko do czynów o małej szkodliwości społecznej. Wykroczenia same w sobie nie są nacechowane dużą szkodliwością społeczną (w przeciwieństwie do przestępstw), toteż w stosunku do sprawców wykroczeń można zastosować pouczenie. Za popełnienie wykroczenia są przewidziane kary, jednakże upomnienie może zostać zastosowane gdy funkcjonariusz stwierdzi, że ten środek będzie wystarczającą reakcją na zachowanie sprawcy.
Funkcjonariusz Policji przyłapał studenta III roku na tym, że zaśmiecił miejsce publiczne pustą butelką po piwie. Funkcjonariusz może ukarać studenta mandatem (art. 145 k.w. - 500 zł) ale może także pouczyć go.
Na to czy funkcjonariusz zastosuje pouczenia składać może się także to czym sprawca się zajmuje, jak dotąd wyglądała jego kartoteka itd. Oczywiste jest, że większą szansę na otrzymanie pouczenia ma np. kierowca, który nie ma żadnych punktów karnych na koncie, niż taki który ma ich wiele.
Skutki zastosowania pouczenia
Zastosowanie przez uprawniony podmiot pouczenia lub innego środka wychowawczego uniemożliwia późniejsze wystąpienie z wnioskiem o ukaranie. Taka możliwość przysługuje jednakże pokrzywdzonemu wykroczeniem. Jak łatwo się domyślić, w przypadku wykroczeń drogowych pokrzywdzonych takim wykroczeniem raczej nie ma dlatego też upomnienie zakończy sprawę.
Opracowano na podstawie:
Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (j.t. Dz.U. z 2015 r. poz. 1094 z późn. zm.)