Rząd zamierza pozbawić 200 tys. emerytów prawa do 64 tys. zł wyrównania za lata wypłaty zaniżonych świadczeń, a kobiety urodzone w latach 1949-1952 – również podwyżki emerytury o niemal 1200 zł

• Stanowisko MRPiPS w sprawie etapu prac legislacyjnych nad specustawą przeliczeniową – ZUS zacznie wznawiać postępowania o przeliczenie emerytury?
• Kogo – zgodnie z założeniami – ma objąć specustawa przeliczeniowa dotycząca wyroku TK z 4 czerwca 2024 r.?
• Zgodnie z założeniami specustawy przeliczeniowej – uprawnionym emerytom będzie przysługiwało prawo do ponownego ustalenia wysokości emerytury (a zatem – podwyżka świadczeń bieżących)
• Zgodnie z założeniami specustawy przeliczeniowej – miałaby ona objąć również rencistów rodzinnych po uprawnionych emerytach
• Zgodnie z założeniami specustawy przeliczeniowej – emeryci nie mają jednak co liczyć na 64 tys. zł wyrównania za lata wypłaty zaniżonych świadczeń
• Kiedy specustawa przeliczeniowa dot. wyroku TK z 4 czerwca 2024 r., miałaby wejść w życie?

Stanowisko MRPiPS w sprawie etapu prac legislacyjnych nad specustawą przeliczeniową – ZUS zacznie wznawiać postępowania o przeliczenie emerytury?

Jeszcze w dniu 3 marca 2025 r. – w odpowiedzi na pytanie INFOR odnośnie etapu prac legislacyjnych nad specustawą przeliczeniową, dotyczącą wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 4 czerwca 2024 r. (sygn. akt SK 140/20) – Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, poinformowało nas, że:

„Skutkiem wyroku [red. wyroku TK z 4 czerwca 2024 r., sygn. akt SK 140/20] jest możliwość wznowienia postępowań. Zniesienie mechanizmu potrącania dla innych roczników [red. tj. innych niż rocznik 1953 r., którego objęła korekta mechanizmu potrącania, czyli pomniejszania zgromadzonego kapitału o świadczenia pobrane w ramach wcześniejszej emerytury, co miało wpływ na ustalenie emerytury powszechnej na niższym poziomie, która została wprowadzona w 2020 r.] mogłoby prowadzić do sztucznego wzrostu wysokości emerytur, niezwiązanego z odprowadzonymi składkami. Byłoby to sprzeczne z zasadą ubezpieczeniową i obciążyłoby budżet państwa, który już wspiera deficytowy Fundusz Ubezpieczeń Społecznych.”

Wbrew temu co twierdzi ZUS (tj. iż wyrok TK z dnia 4 czerwca 2024 r. nie może stanowić podstawy do wznowienia postępowania, celem ponownego ustalenia wysokości emerytury, z zastosowaniem ww. wyroku, ponieważ nie został on opublikowany w Dzienniku Ustaw) – MRPiPS uważa, że skutkiem ww. wyroku TK – jest możliwość wznowienia postępowań przed ZUS. Rozwiązaniem, które resort proponuje 200 tys. poszkodowanych emerytów, którzy są objęci zakresem podmiotowym ww. wyroku TK i którzy – na podstawie tego wyroku – powinni otrzymać od ZUS ok. 64 tys. zł wyrównania i podwyżkę bieżących świadczeń o niemal 1200 zł (oraz którzy nierzadko – są już w podeszłym wieku, ponieważ są to osoby urodzone nawet w 1949 r.) – jest zatem toczenie z ZUS (który z automatu odrzuca wszystkie wnioski o wznowienie postępowań) sporów przed sądami, które z kolei – w analogicznych sprawach i to nawet w ramach tego samego wydziału, w tym samym sądzie – raz orzekają na korzyść, a raz na niekorzyść emerytów. Skoro jednak MRPiPS zajęło stanowisko, że wyrok TK z 4 czerwca 2024 r. stanowi podstawę do wznowienia postępowania przed ZUS – może zmieni się „polityka” ZUS w zakresie wniosków o wznowienie, w których emeryci powołują się na ww. wyrok i postępowania o przeliczenie emerytur, zaczną być rzeczywiście wznawiane.

Z powyższej wypowiedzi, można również wywnioskować, że z dużą dozą niechęci MRPiPS wypowiada się o ewentualnej specustawie przeliczeniowej, która umożliwiłaby ww. emerytom ominięcie „drogi sądowej” i uzyskanie 64 tys. wyrównania i podwyżki bieżących świadczeń emerytalnych o niemal 1200 zł miesięcznie na podstawie znowelizowanych przepisów (tak jak to miało miejsce w przypadku rocznika 1953). Jak twierdzi resort – mogłoby to bowiem prowadzić do „sztucznego wzrostu wysokości emerytur, niezwiązanego z odprowadzonymi składkami” oraz „byłoby to sprzeczne z zasadą ubezpieczeniową i obciążyłoby budżet państwa, który już wspiera deficytowy Fundusz Ubezpieczeń Społecznych.” Choć jak ostatecznie zaznaczyło Ministerstwo – „ma jednak na uwadze zgłaszane wnioski i rozpatruje różne warianty rozwiązania powyższej kwestii, uwzględniając przedstawioną złożoność problemu, skutki społeczne i ekonomiczne, a także potrzebę wyważenia różnych wartości konstytucyjnych. W związku z tym w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej trwają prace i analizy o charakterze prawnym, ekonomicznym i organizacyjnym mające na celu określenie sposobu rozwiązania tej kwestii.”

Więcej na temat powyższego stanowiska MRPiPS, można przeczytać w poniższym artykule:

Pomimo zajęcia przez MRPiPS powyższego stanowiska w kwestii specustawy przeliczeniowej, która – w związku z wyrokiem TK z 4 czerwca 2024 r. – miałaby zagwarantować 200 tys. emerytów prawo do ponownego przeliczenia ich świadczeń emerytalnych (a co się z tym wiąże – do wyrównania i podwyżki świadczeń bieżących) – w dniu 3 marca br., w wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów, ukazały się założenia do projektu ustawy o ustalaniu wysokości emerytur z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych dla osób, które do dnia 6 czerwca 2012 r. przeszły na emerytury na zasadach obowiązujących osoby urodzone przed 1 stycznia 1949 r. (nr projektu w wykazie: UD204), która ma zagwarantować prawo do ponownego ustalenia wysokości emerytury powszechnej, ale wyłącznie części emerytów objętych zakresem podmiotowym wyroku TK z 4 czerwca 2024 r. W ww. założeniach – resort, w żadnym miejscu, nie powołuje się również wprost na wyrok TK z czerwca 2024 r. Wspomina jedynie, iż – „projektowane regulacje mają na względzie ochronę zasady sprawiedliwości społecznej oraz dotychczasowe orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego.”

Kogo – zgodnie z założeniami – ma objąć specustawa przeliczeniowa dotycząca wyroku TK z 4 czerwca 2024 r.?

Z założeń specustawy przeliczeniowej, opublikowanych w wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów, wynika, że nie obejmie ona swoim zakresem wszystkich emerytów, których dotyczy wyrok TK z 4 czerwca 2024 r., a wyłącznie:

• kobiety, których data urodzenia przypadała w latach 1954-1959 oraz mężczyzn urodzonych w latach 1949-1952 oraz w 1954 r.,
• którzy pobierają lub pobierali emerytury wcześniejsze,
• data przyznania im prawa do emerytury wcześniejszej przypadała przed 6 czerwca 2012 r.,
• wystąpili o emeryturę powszechną przyznawaną po ukończeniu ustawowego wieku emerytalnego oraz emerytura ta ustalona została z pomniejszeniem podstawy obliczenia o sumę kwot pobranych emerytur „wcześniejszych” lub nabyli do niej prawo, ale nie wystąpili z wnioskiem i nadal pobierają emeryturę wcześniejszą oraz
• data przyznania im (nabycia przez nich) prawa do emerytury powszechnej przypada po 2012 r.

Zgodnie ze stanowiskiem ZUS z dnia 26.06.2023 r., znak 992600.035.11.2023 (z którym można zapoznać się pod adresem: LINK), przedstawionym na prośbę ówczesnego Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej, dotyczącym szacowanych skutków finansowych dla FUS zmiany, która miałaby zostać wprowadzona w ustawie z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, w następstwie wyroku TK z dnia 4 czerwca 2024 r. i która miałaby polegać na możliwości obliczania emerytur bez pomniejszania podstawy obliczenia emerytury o sumę kwot pobranych w ramach emerytur wcześniejszych – wyrok TK z 4 czerwca 2024 r., swoim zakresem podmiotowym, obejmuje natomiast:

• kobiety urodzone w latach 1949-1959 (z wyłączeniem roku 1953) oraz mężczyzn urodzonych w latach 1949-1954 (z wyłączeniem roku 1953),
• którzy pobierali się wcześniejszą emeryturę na podstawie któregoś z przepisów wymienionych w art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, tj. na podstawie przepisów: art. 46, 50, 50a, 50e lub 184, a także art. 88 lub art. 88a ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela i wniosek o ww. emeryturę złożyli przed 6 czerwca 2012 r. (tj. przed ogłoszeniem ustawy zmieniającej ustawę z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wprowadzającej ww. przepis art. 25 ust. 1b ustawy), i następnie
• złożyli się wniosek o emeryturę powszechną, jak również
• nie nabyli prawa do emerytury wynikającej z osiągnięcia wieku emerytalnego przed 1 stycznia 2013 r. – jak bowiem wskazał TK w uzasadnieniu wyroku „tylko w przypadku takich osób doszło bowiem do niekonstytucyjnego zastosowania skarżonej normy prawnej, co było związane z ich nieświadomością co do skutku podjętej decyzji”.

Więcej na temat zakresu podmiotowego wyroku TK z 4 czerwca 2024 r., można przeczytać w poniższym artykule:

Dlaczego MRPiPS – zgodnie z opublikowanymi założeniami – chce objąć projektem specustawy przeliczeniowej wyłącznie kobiety urodzone w latach 1954-1959 oraz mężczyzn urodzonych w latach 1949-1952 i w roku 1954 r?

Jak wyjaśnia – „Art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej obowiązuje od 1 stycznia 2013 r. i dotyczy emerytur przyznawanych w powszechnym wieku emerytalnym. Po 2012 r. powszechny wiek emerytalny osiągnęły kobiety urodzone po 1952 r. oraz mężczyźni urodzeni po 1947 r. Ponieważ osoby urodzone w 1948 r. nie podlegają nowemu systemowi emerytalnemu, a ustawa z dnia 19 czerwca 2020 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. poz. 1222) objęła osoby urodzone w 1953 r., projektowane rozwiązanie dotyczy tylko wyżej wymienionych roczników. W przypadku kobiet proponuje się, by datą graniczną był rok urodzenia 1959, a w przypadku mężczyzn rok 1954 (5-letnia różnica wieku emerytalnego), ze względu na fakt, że wcześniejsze emerytury zostały zniesione z końcem 2008 r. Kobieta urodzona w 1959 r. kończyła w 2008 r. wiek 49 lat, a mężczyzna 54 lata, co umożliwiało im przejście na wcześniejszą emeryturę np. z tytułu pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze. Należy zauważyć, że w większości osoby te mogły skorzystać z prawa do wcześniejszej emerytury w wieku 55 lat (kobieta) i 60 lat (mężczyzna), przy spełnieniu określonego warunku stażu pracy, a tylko w nielicznych przypadkach w wieku wcześniejszym. Celem projektowanej regulacji nie jest uchylenie art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej, a jedynie usunięcie skutków naruszenia zasady zaufania obywatela do państwa wobec części adresatów tego przepisu.”

Zgodnie z założeniami specustawy przeliczeniowej – uprawnionym emerytom będzie przysługiwało prawo do ponownego ustalenia wysokości emerytury (a zatem – podwyżka świadczeń bieżących)

Zgodnie z założeniami specustawy przeliczeniowej, nad którą pracuje MRPiPS – ma ona umożliwić uprawnionym emerytom (red.: o których była mowa powyżej, a zatem – z wyłączeniem kobiet urodzonych w latach 1949, 1950, 1951 oraz 1952) ustalenie wysokości emerytury powszechnej, bez pomniejszania podstawy obliczenia emerytury o sumę kwot pobranych emerytur wcześniejszych, o ile wniosek o emeryturę wcześniejszą został złożony przed 6 czerwca 2012 r., a prawo do emerytury powszechnej zostało ustalone decyzją ZUS po 2012 r.

Proponowane rozwiązanie dotyczyć będzie więc osób, które pobierają lub pobierały emeryturę wcześniejszą, a data przyznania (nabycia) prawa do emerytury powszechnej przypada po 2012 r. i na mocy art. 25 ust. 1b wysokość emerytury powszechnej była pomniejszana o kwoty pobranych emerytur wcześniejszych. MRPiPS proponuje, by osobom, których emerytura powszechna została zmniejszona w ten sposób – ponownie ustalić wysokość nowej emerytury powszechnej, na moment złożenia wniosku o ustalenie ww. emerytury, bez uwzględniania waloryzacji rocznych kapitału początkowego i składek na koncie ubezpieczonego w okresie pobierania emerytury wcześniejszej do momentu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego, obowiązującego daną osobę i bez pomniejszania kapitału emerytalnego o kwoty pobranych emerytur wcześniejszych. Następnie – tak ustalona nowa wysokość emerytury powszechnej – zostałaby podwyższona o coroczne waloryzacje, przeprowadzane w marcu dla emerytur i rent.

Proponowane rozwiązanie – w przeciwieństwie do wyroku TK z 4 czerwca 2024 r. – ma również objąć osoby, które nadal pobierają emerytury wcześniejsze (a zatem – nigdy nie wystąpiły z wnioskiem o emeryturę powszechną). W przypadku ww. osób – ponowne obliczenie ich emerytury nastąpi w czerwcu 2026 r. na zasadach tożsamych, jak w przypadku osób, które wcześniej wystąpiły z wnioskiem o emeryturę powszechną, tj. ustalenie nowej wysokości emerytury powszechnej bez pomniejszania kapitału emerytalnego o kwoty pobranych emerytur wcześniejszych, przyjmując jakby wniosek został złożony na dzień ukończenia powszechnego wieku emerytalnego, a w związku z tym – przy zastosowaniu średniego dalszego trwania życia wyznaczonego na moment osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego obowiązującego daną osobę. Następnie dla każdej osoby – przeprowadzone zostałyby waloryzacje w marcu każdego roku emerytury w nowej wysokości, do dnia wejścia w życie ustawy.

Przewidziane w projekcie ponowne ustalenie wysokości emerytury – dokonywane byłoby przez ZUS z urzędu. Nie byłyby zatem konieczne żadne wnioski emerytów (o przeliczenie emerytury) w tej sprawie.

Zgodnie z założeniami specustawy przeliczeniowej – miałaby ona objąć również rencistów rodzinnych po uprawnionych emerytach

Rozwiązania zaproponowane w opublikowanych założeniach specustawy przeliczeniowej, miałyby również objąć osoby pobierające renty rodzinne po osobach spełniających określone w projektowanej regulacji warunki, których kapitał do emerytury powszechnej został pomniejszony o sumę kwot pobranych emerytur wcześniejszych.

Zgodnie z założeniami specustawy przeliczeniowej – emeryci nie mają jednak co liczyć na 64 tys. zł wyrównania za lata wypłaty zaniżonych świadczeń

Zgodnie z opublikowanymi przez MRPiPS założeniami specustawy przeliczeniowej – proponowane rozwiązania nie przewidują jednak w szczególności mechanizmu wyrównania świadczenia emerytalnego emerytom, którzy pobierają emeryturę pomniejszoną o łączną sumę świadczeń emerytalnych pobranych przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego. Jak twierdzą autorzy ww. założeń – „Adresaci tej ustawy są bowiem grupą uprzywilejowaną. Mogli oni skorzystać z przywileju przejścia na wcześniejszą emeryturę, mimo tego, że nowy system emerytalny, do którego przynależeli, tego co do zasady nie przewidywał; mogli skorzystać z prawa do przejścia na emeryturę powszechną, czyli przejścia z „emerytury na emeryturę”, mimo, że ich konstytucyjne prawo do zabezpieczenia społecznego ze względu na wiek zostało zrealizowane przez nabycie prawa do emerytury wcześniejszej, a dodatkowo – projektowana ustawa umożliwia im ponowne ustalenie wysokości emerytury powszechnej z pominięciem mechanizmu pomniejszania podstawy emerytury powszechnej o pobrane emerytury wcześniejsze.”

Emeryci objęci zakresem podmiotowym wyroku TK z 4 czerwca 2024 r. (i jednocześnie zakresem podmiotowym projektowanej specustawy przeliczeniowej) – nie mają zatem co liczyć na ok. 64 tys. zł wyrównania za lata wypłaty zaniżonych emerytur, bowiem jak twierdzi MRPiPS – zostali oni już wystarczająco uprzywilejowani samym faktem, że mogli skorzystać z przejścia na wcześniejszą emeryturę, a następnie – na emeryturę powszechną.

Warto w tym miejscu również podkreślić, że – w następstwie wcześniejszego wyroku TK (z dnia 6 marca 2019 r., o sygn. akt P 20/16) – który jednak dotyczył wyłącznie kobiet urodzonych w roku 1953 r. – znowelizowano ustawę o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (ustawą z dnia 19 czerwca 2020 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych), dodając do niej art. 194i oraz art. 194j, na podstawie których kobiety te (z rocznika 1953) mogły domagać się ponownego ustalenia wysokości emerytury oraz wyrównania. Dlaczego więc – tym razem (tj. w odniesieniu do pozostałych „roczników” objętych projektowaną specustawą przeliczeniową) – MRPiPS nie chce zagwarantować uprawnionym wyrównania za lata wypłaty zaniżonych świadczeń? Resort argumentuje w tej kwestii, iż – „odmienność proponowanych rozwiązań dla wskazanych wyżej roczników ubezpieczonych oraz tych przyjętych względem kobiet z rocznika 1953 r. wynika z odmienności sytuacji faktycznej, w jakiej się znaleźli. W odróżnieniu od kobiet urodzonych w latach 1949-1952, które mogły przejść na emeryturę w wieku powszechnym na dotychczasowych warunkach, ubezpieczonym z rocznika 1953 r. nie pozostawiono takiej możliwości ani czasu na dostosowanie się do nowej sytuacji. Wprowadzona zmiana miała dla nich charakter nagły. Natomiast ubezpieczeni, których dotyczą proponowane regulacje, pomimo że również w chwili ustalania prawa do emerytury powszechnej nie mieli świadomości konsekwencji jej pobierania dla wysokości ich emerytury powszechnej mieli znacznie więcej czasu na zapoznanie się z nowymi regulacjami prawnymi i przystosowanie się do nowej sytuacji.”

A skąd akurat kwota 64 tys. zł dla każdego emeryta? Wynika ona z szacunków przedstawionych przez ZUS w piśmie z dnia 26 czerwca 2023 r., znak 992600.035.11.2023, skierowanym do Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej w sprawie toczącej się jeszcze wówczas przed TK (w następstwie której zapadł wyrok z 4 czerwca 2024 r.), zgodnie z którymi – „szacunkowa przeciętna miesięczna podwyższa świadczenia dla osób [red. tj. osób, które miały prawo do emerytury „wcześniejszej” przed 1 stycznia 2013 r., data przyznania im prawa do emerytury powszechnej przypada po 2012 r. oraz miały pomniejszaną podstawę obliczenia emerytury powszechnej] wynosi 1 191 zł, a przeciętna kwota wyrównania – 64 075 zł”.

Podobna sytuacja – tj. polegająca na pozbawieniu emerytów prawa do wyrównania za lata wypłaty zaniżonych świadczeń – ma również miejsce w przypadku tzw. emerytów czerwcowych i rządowego projektu ustawy w ich sprawie, o czym więcej można przeczytać w artykule:

Kiedy specustawa przeliczeniowa dot. wyroku TK z 4 czerwca 2024 r., miałaby wejść w życie?

MRPiPS proponuje, aby specustawa przeliczeniowa weszła w życie z dniem 1 czerwca 2026 r.

Sprawdź »> Dziennik Gazeta Prawna - subskrypcja cyfrowa

Podstawa prawna:

• Założenia do projektu ustawy o ustalaniu wysokości emerytur z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych dla osób, które do dnia 6 czerwca 2012 r. przeszły na emerytury na zasadach obowiązujących osoby urodzone przed 1 stycznia 1949 r. (nr projektu w wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów: UD204)
• Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 czerwca 2024 r., sygn. akt SK 140/20
• Ustawa z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 1631 z późn. zm.)