Ponad 4 miliony Polaków ma orzeczenie o niepełnosprawności lub niezdolności do pracy. Czy wiesz, że trzy symbole odpowiadają za aż 75% wszystkich decyzji? Jeden z nich pojawia się, w co drugim orzeczeniu! Te oznaczenia nie są przypadkowe. Mają realne znaczenie przy przyznawaniu ulg, świadczeń i wsparcia. Sprawdź, co oznaczają 05‑R, 10‑N i 02‑P zanim sam złożysz wniosek.
- TOP 6 symboli przyczyn – ranking GUS 2023
- Czemu dominują takie kody?
- Symbol przyczyny w orzeczeniu – co warto wiedzieć?
- Co, jeśli Twój przypadek to kod 11‑I?
- FAQ – pytania i odpowiedzi
- Planujesz złożyć wniosek o orzeczenie?
- Podstawa prawna:
TOP 6 symboli przyczyn – ranking GUS 2023
Dane za 2024 r. nie zostały jeszcze opublikowane przez GUS. Najnowsze oficjalne statystyki obejmują stan na koniec 2023 roku. Poniżej ranking sześciu najczęściej używanych symboli przyczyn dla osób z orzeczeniem
| Miejsce | Symbol | Przyczyna | Liczba (tys.) | Udział % |
|---|---|---|---|---|
1 | 05‑R | Upośledzenie narządu ruchu | 1 393,1 | 45,2 % |
2 | 10‑N | Choroby neurologiczne | 651,3 | 21,1 % |
3 | 02‑P | Choroby psychiczne | 361,3 | 11,7 % |
4 | 03‑L | Zaburzenia głosu, mowy i słuchu | 275,7 | 8,9 % |
5 | 09‑M | Choroby układu moczowo‑płciowego | 175,0 | 5,7 % |
6 | 06‑E | Epilepsja | 74,2 | 2,4 % |
Źródło: GUS, Informacja sygnalna „Osoby niepełnosprawne w 2023 r.” – dane z 15.10.2024
Oto krótkie opisy każdego z sześciu najczęściej występujących symboli przyczyn, na podstawie których wydawane są orzeczenia o niepełnosprawności:
- 05‑R – Upośledzenie narządu ruchu: Obejmuje wszystkie trwałe ograniczenia w poruszaniu się, spowodowane m.in. chorobami zwyrodnieniowymi stawów, amputacjami, porażeniami kończyn, urazami kręgosłupa czy deformacjami ortopedycznymi. To najczęściej nadawany symbol, szczególnie wśród seniorów.
- 10‑N – Choroby neurologiczne: Kod przyznawany osobom z takimi schorzeniami jak stwardnienie rozsiane (SM), padaczka lekooporna, udary mózgu, porażenia mózgowe, choroba Parkinsona czy uszkodzenia ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego. W ostatnich latach dynamicznie rośnie liczba takich orzeczeń.
- 02‑P – Choroby psychiczne: Dotyczy osób z zaburzeniami psychicznymi, takimi jak schizofrenia, zaburzenia afektywne (np. depresja dwubiegunowa), lęki uogólnione, zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne czy trwałe zaburzenia osobowości. Wzrost tego kodu wiąże się z przełamywaniem stygmatyzacji i lepszą diagnozą.
- 03‑L – Zaburzenia głosu, mowy i słuchu: Symbol ten obejmuje m.in. głuchotę, niedosłuch, afazję, dyzartrię, jąkanie oraz zaburzenia artykulacyjne i fonacyjne, które trwale wpływają na komunikację. Często pojawia się u dzieci oraz u osób z chorobami neurologicznymi.
- 09‑M – Choroby układu moczowo‑płciowego: Dotyczy m.in. niewydolności nerek (w tym osób dializowanych), rozległych zaburzeń urologicznych, przetok, nowotworów układu moczowego i płciowego oraz powikłań po ich leczeniu. Symbol ten bywa też powiązany z nietrzymaniem moczu wymagającym stałych środków pomocniczych.
- 06‑E – Epilepsja: Przyznawany osobom z padaczką (zwłaszcza lekooporną) lub napadami o dużej częstotliwości, które znacząco utrudniają samodzielne funkcjonowanie. Może występować samodzielnie lub jako jeden z symboli towarzyszących innym zaburzeniom neurologicznym (np. 10-N).
Czemu dominują takie kody?
Dominacja kodu 05‑R nie zaskakuje – to skutek starzejącego się społeczeństwa, urazów komunikacyjnych i chorób zwyrodnieniowych. Z kolei rosnący udział kodu 10‑N wynika z poprawy diagnostyki neurologicznej oraz wcześniejszego wykrywania SM czy Parkinsona – komentuje ekspert Infor.pl, analizując dane GUS.
Na dominację niektórych symboli przyczyn ma wpływ nie tylko stan zdrowia społeczeństwa, ale też zmiany systemowe i świadomościowe.
- Starzejące się społeczeństwo powoduje wzrost liczby orzeczeń związanych z ograniczeniami ruchowymi (symbol 05‑R) oraz chorobami układu krążenia (symbol 07‑S).
- Postęp w diagnostyce zwłaszcza w neurologii. Sprawia, że częściej i wcześniej rozpoznaje się choroby takie jak stwardnienie rozsiane, choroba Parkinsona czy padaczka (kod 10‑N).
- Większa świadomość problemów psychicznych i łatwiejszy dostęp do specjalistów. Przekładają się na wzrost liczby wniosków z kodem 02‑P, dotyczącym schorzeń psychicznych.
- Nowe przepisy również zmieniają statystyki. Prawo do karty parkingowej przysługuje również osobom z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, m.in. przy symbolu 05‑R, co zachęca do składania wniosków.
Symbol przyczyny w orzeczeniu – co warto wiedzieć?
Symbole przyczyn są oznaczeniami literowo-numerycznymi, które wskazują na dominujące schorzenie lub ograniczenie funkcjonalne. Ich lista została określona w rozporządzeniu z 15 lipca 2003 r. i obejmuje m.in. symbole 01-U (upośledzenie umysłowe), 07-S (choroby układu oddechowego), 11-I (inne schorzenia).
Każde orzeczenie o niepełnosprawności może zawierać do 3 symboli przyczyn określonych m.in. w rozporządzeniu z 15 lipca 2003 r.
Pierwszy symbol ma największe znaczenie, to on determinuje m.in. możliwość otrzymania karty parkingowej, zasiłków i ulg.
Co, jeśli Twój przypadek to kod 11‑I?
Symbol 11‑I to kategoria "inne schorzenia" (np. choroby metaboliczne, onkologiczne, rzadkie). Aby otrzymać orzeczenie, dokumentacja musi wyraźnie wykazywać wpływ choroby na codzienne funkcjonowanie. Lekarz powinien wskazać dominujące ograniczenie, które trafi jako pierwszy symbol.
FAQ – pytania i odpowiedzi
Czy symbol 05‑R oznacza automatycznie kartę parkingową?
Nie, symbol 05‑R w orzeczeniu o niepełnosprawności nie oznacza automatycznie przyznania karty parkingowej. Aby ją otrzymać, muszą być spełnione dodatkowe warunki, w tym wskazanie w orzeczeniu o potrzebie posiadania karty.
Czy można mieć trzy symbole w orzeczeniu?
Tak, ale tylko pierwszy ma praktyczne znaczenie.
Czy rzadkie schorzenia też kwalifikują się do orzeczenia?
Oczywiście, ale potrzebna jest wyczerpująca dokumentacja i wyraźne wskazanie dominującego ograniczenia.
Czy kod 10-N kwalifikuje do ulg podatkowych lub karty parkingowej?
Sam kod 10‑N nie kwalifikuje automatycznie do żadnych ulg. Decyduje stopień niepełnosprawności, wskazania w orzeczeniu oraz faktyczne ograniczenia funkcjonalne.
Planujesz złożyć wniosek o orzeczenie?
Zadbaj, by dokumentacja pasowała do jednego z dominujących symboli. Warto zawrzeć informację o wpływie choroby na codzienne funkcjonowanie i wskazać główne ograniczenia. To może zdecydować o uzyskaniu ulg i świadczeń.
Jeśli planujesz wniosek o orzeczenie, ta wiedza Ci się przyda. 80% decyzji dotyczy trzech kodów: 05‑R, 10‑N i 02‑P. Świadomość dominującego symbolu pomaga przygotować lepszą dokumentację i zwiększyć szansę na uzyskanie potrzebnych ulg.
Podstawa prawna:
Ustawa z 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym
Kodeks postępowania administracyjnego (KPA) (t.j. Dz.U. 2023 poz. 775)