Osoby z orzeczeniem o niepełnosprawności mogą liczyć na nową formę realnego wsparcia finansowego. Świadczenie wspierające trafia bezpośrednio do osoby z niepełnosprawnością, ale jego wysokość zależy od liczby punktów przyznanych przez WZON. Sprawdź, jak krok po kroku przejść procedurę, ile punktów trzeba mieć, by ZUS wypłacił pieniądze i za co je przyznają. Podpowiadamy też co zrobić, jeśli komisja przyzna ich zbyt mało.
Kto może otrzymać świadczenie wspierające?
Świadczenie wspierające to pomoc pieniężna wprowadzona ustawą z 7 lipca 2023 r. i skierowana do pełnoletnich osób z niepełnosprawnościami.
Jest wypłacane bezpośrednio osobie z niepełnosprawnością i ma zrekompensować koszty związane z samodzielnym utrzymaniem oraz codziennym funkcjonowaniem.
Zanim jednak ZUS wypłaci pieniądze, trzeba przejść procedurę oceny w WZON. Dlatego warto wiedzieć, jak uzyskać świadczenie wspierające krok po kroku, od złożenia wniosku po decyzję o przyznaniu wsparcia.
Ustawodawca określił kilka podstawowych warunków:
- osoba musi mieć ukończone 18 lat,
- posiadać decyzję wojewódzkiego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności (WZON), w której "poziom potrzeby wsparcia" wynosi od 70 do 100 punktów,
- mieszkać w Polsce – świadczenie mogą otrzymać również cudzoziemcy, jeśli legalnie przebywają w kraju i mają dostęp do rynku pracy.
Zobacz także: Na jaki stopień niepełnosprawności możesz liczyć w 2025 roku? Komisje stosują nowe kryteria
Nie jest wymagane uzyskanie nowego orzeczenia o niepełnosprawności, dotychczasowe orzeczenia zachowują ważność. Decyzja o poziomie potrzeby wsparcia wydawana jest na okres ważności orzeczenia, jednak nie dłuższy niż 7 lat.
Etapy wprowadzania świadczenia wspierającego
Nowy system jest wdrażany stopniowo w latach 2024–2026, aby wojewódzkie zespoły mogły obsłużyć wszystkie wnioski.
- Od 1 stycznia 2024 r. świadczenie mogą otrzymywać osoby z najwyższym poziomem potrzeby wsparcia – 87–100 punktów.
- Od 1 stycznia 2025 r. do programu dołączają osoby z co najmniej 78 punktami.
- Od 1 stycznia 2026 r. świadczenie będzie dostępne także dla osób z minimum 70 punktami.
Dzięki temu rozwiązaniu najpierw wsparcie trafia do osób w najtrudniejszej sytuacji życiowej, a następnie obejmuje stopniowo kolejne grupy osób z niepełnosprawnościami.
Wniosek o ustalenie poziomu potrzeby wsparcia (PPW)
Pierwszym krokiem jest zdobycie decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia. Wniosek (formularz PPW) składa się do wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności (WZON) właściwego dla miejsca stałego pobytu. Wnioski można przekazać:
- elektronicznie – za pośrednictwem systemu informatycznego ministra ds. zabezpieczenia społecznego (emp@tia),
- papierowo – bezpośrednio w wojewódzkim zespole lub za pośrednictwem powiatowego/miejskiego zespołu ds. orzekania.
Rodzaje wniosków i ważne terminy
Formularz PPW określa trzy sytuacje, w których można złożyć wniosek:
- Pierwszy wniosek – gdy osoba jeszcze nigdy nie miała decyzji o poziomie potrzeby wsparcia.
- Wniosek z powodu pogorszenia zdolności do samodzielnego funkcjonowania – jeśli zmieniły się możliwości osoby i rodzaj wymaganego wsparcia.
- Wniosek z powodu upływu terminu ważności wcześniejszej decyzji – można go złożyć nie wcześniej niż 3 miesiące przed upływem ważności posiadanej decyzji.
We wniosku PPW podaje się m.in.: dane osobowe osoby niepełnosprawnej, adres zameldowania, adres stałego pobytu, numer PESEL, dane kontaktowe. W razie takie potrzeby także dane opiekuna prawnego lub osoby upoważnionej do reprezentowania. Podanie adresu e‑mail jest obowiązkowe przy składaniu wniosku elektronicznie.
Dołączane dokumenty
Do wniosku należy dołączyć:
- Kwestionariusz samooceny trudności w zakresie wykonywania czynności związanych z funkcjonowaniem (PPW‑K) – wypełnia go osoba ubiegająca się o świadczenie. W formularzu wskazuje się stopień trudności w podstawowych czynnościach życia codziennego (np. zmiana pozycji ciała, chodzenie, wchodzenie po schodach, manipulowanie przedmiotami, korzystanie z transportu, komunikacja).
- Kopię aktualnego orzeczenia o niepełnosprawności
Jak WZON ustala poziom potrzeby wsparcia?
Ustalenie poziomu potrzeby wsparcia to jeden z najważniejszych etapów przy ubieganiu się o świadczenie wspierające. To właśnie na podstawie tej oceny Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) przyznaje lub odmawia świadczenia, a liczba punktów uzyskana w decyzji WZON decyduje o jego wysokości.
Choć sama procedura może wydawać się formalna, w rzeczywistości to szczegółowa diagnoza codziennego funkcjonowania osoby z niepełnosprawnością. Zespół orzekający nie ocenia choroby czy rodzaju schorzenia, lecz to, jak konkretne ograniczenia wpływają na życie danej osoby: czy potrafi się samodzielnie przemieszczać, ubierać, przygotować posiłek, komunikować z otoczeniem, podejmować decyzje czy uczestniczyć w życiu społecznym.
Etapy postępowania
Ocena poziomu potrzeby wsparcia przebiega wieloetapowo. WZON, czyli Wojewódzki Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności, analizuje:
- dokumentację medyczną i rehabilitacyjną – lekarze, psycholodzy i specjaliści badają wyniki badań, opinie lekarskie i historię choroby,
- kwestionariusz samooceny trudności – formularz, który wypełnia sam wnioskodawca, opisując, w jakim stopniu radzi sobie z czynnościami dnia codziennego,
- zachowanie podczas badania lub rozmowy – zespół obserwuje, jak osoba porusza się, komunikuje i reaguje,
- środowisko domowe – jeśli to konieczne, WZON może odwiedzić osobę w miejscu zamieszkania, by sprawdzić, jak funkcjonuje na co dzień.
To sprawia, że decyzja ma charakter funkcjonalny i indywidualny, a nie wyłącznie medyczny.
Zobacz także: Punkty 5, 6, 7 i 8 w orzeczeniu o niepełnosprawności – co oznaczają i jak zapewnić sobie świadczenia w 2025 roku?
Jak liczone są punkty?
Cały proces punktowania jest opisany w rozporządzeniu Ministra Rodziny i Polityki Społecznej z 23 listopada 2023 r. Podstawą oceny jest tzw. wzór czynności życia codziennego, który obejmuje kilkadziesiąt konkretnych aktywności wykonywanych w domu i poza nim.
Każda czynność ma wagę 4 punkty, a jej ostateczny wynik zależy od dwóch współczynników:
- Współczynnik samodzielności – określa, w jakim stopniu osoba potrafi wykonać daną czynność:
- samodzielnie (1,0),
- z pokierowaniem lub częściową pomocą (0,9),
- z pomocą "ręka w rękę" (0,75),
- wymaga pełnej, specjalistycznej opieki (0,5).
- Współczynnik częstotliwości – wskazuje, jak często wsparcie jest potrzebne:
- zawsze (1,0),
- często (0,9),
- sporadycznie (0,5).
Wyniki z poszczególnych zadań są sumowane, a końcowy rezultat odzwierciedla ogólny poziom potrzeby wsparcia. To właśnie ta liczba decyduje, czy ZUS wypłaci świadczenie i w jakiej wysokości.
Jakie obszary są oceniane?
WZON analizuje ponad 30 czynności pogrupowanych w kilka głównych obszarów funkcjonowania:
- Poruszanie się i zmiana pozycji ciała – chodzenie, wstawanie, utrzymanie równowagi, korzystanie z transportu,
- Samoobsługa – ubieranie się, higiena osobista, spożywanie posiłków, korzystanie z toalety,
- Komunikacja – mówienie, rozumienie, korzystanie z urządzeń komunikacyjnych, kontakt z otoczeniem,
- Uczenie się i decydowanie – pamięć, orientacja, rozwiązywanie problemów, planowanie działań, podejmowanie decyzji,
- Udział społeczny – utrzymywanie relacji, aktywność w rodzinie, w społeczności, w życiu publicznym.
Każdy z tych obszarów jest analizowany w odniesieniu do tego, jak często i w jakim stopniu dana osoba potrzebuje wsparcia drugiej osoby.
Przykład przeliczenia punktów
Załóżmy, że komisja ocenia czynność "samodzielne ubieranie się".
Każda czynność ma wartość bazową 4 punkty. Następnie punkty są modyfikowane przez dwa współczynniki:
- samodzielność: osoba potrzebuje pomocy „ręka w rękę” → współczynnik 0,75,
- częstotliwość: wsparcie jest potrzebne zawsze → współczynnik 1,0.
Wzór wygląda tak:
4 pkt (waga czynności) × 0,75 (samodzielność) × 1,0 (częstotliwość) = 3 pkt.
Komisja wpisuje więc 3 punkty za ubieranie się.
Jeśli podobnie ocenione zostaną np. inne czynności takie jak mycie, poruszanie się, komunikacja, suma rośnie.
Po zakończeniu wszystkich ocen zespół zlicza punkty ze wszystkich zadań. Przykładowo:
Obszar | Czynność | Punkty po przeliczeniu |
|---|---|---|
Samoobsługa | Ubieranie się | 3,0 |
Samoobsługa | Mycie się | 2,8 |
Poruszanie się | Wstawanie z łóżka | 3,5 |
Komunikacja | Rozumienie mowy | 3,8 |
Udział społeczny | Kontakty z innymi | 2,5 |
Suma = 15,6 punktów z 5 czynności
Po przeliczeniu całego kwestionariusza (ok. 30 zadań) wynik może wynieść np. 78 punktów, co oznacza bardzo dużą potrzebę wsparcia i pełną kwotę świadczenia.
Co oznacza wynik punktowy?
Po zakończeniu oceny WZON zlicza wszystkie punkty uzyskane przez osobę w poszczególnych obszarach funkcjonowania. To właśnie ten wynik od 0 do 100 przesądza o tym, czy przysługuje świadczenie wspierające i w jakiej wysokości. Im wyższa punktacja, tym większy poziom potrzeby wsparcia, a więc i większe prawo do pomocy finansowej.
Liczba punktów | Poziom potrzeby wsparcia | Prawo do świadczenia |
|---|---|---|
0–29 pkt | niewielka potrzeba wsparcia | brak prawa do świadczenia |
30–49 pkt | umiarkowana potrzeba wsparcia | 50% świadczenia |
50–69 pkt | znaczna potrzeba wsparcia | 75% świadczenia |
70 pkt i więcej | bardzo duża potrzeba wsparcia | 100% świadczenia |
W praktyce wynik powyżej 70 punktów oznacza, że osoba wymaga niemal stałej obecności drugiej osoby w codziennym życiu.
Wniosek o świadczenie wspierające (ZUS)
Po uzyskaniu decyzji WZON należy złożyć wniosek o świadczenie wspierające do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Wniosek składa się wyłącznie w formie elektronicznej. Dostępne są trzy kanały:
- Platforma Usług Elektronicznych (PUE) ZUS – wymaga profilu zaufanego lub e‑dowodu.
- Portal Emp@tia (empatia.mpips.gov.pl).
- Bankowość elektroniczna – wniosek można złożyć z poziomu systemu transakcyjnego wybranych banków.
Jeśli wnioskodawca złoży wniosek przez bank lub portal Emp@tia i nie ma jeszcze konta na PUE ZUS, ZUS założy mu profil na podstawie danych z wniosku. W oddziałach ZUS można uzyskać pomoc pracowników w założeniu profilu i wysłaniu wniosku online.
Termin złożenia wniosku
Prawo do świadczenia wspierającego co do zasady powstaje od miesiąca złożenia wniosku. Przewidziano jednak wydłużony termin: jeśli osoba złoży wniosek o świadczenie wspierające w ciągu 3 miesięcy od otrzymania decyzji WZON, świadczenie zostanie przyznane od miesiąca złożenia wniosku o decyzję WZON. Ten sam wydłużony termin dotyczy osób, które kończą 18 lat. Jeśli złożą wniosek w ciągu 3 miesięcy od 18. urodzin, świadczenie będzie przyznane od miesiąca, w którym uzyskały pełnoletność.
Wysokość świadczenia i wypłata
Wysokość świadczenia zależy od liczby punktów uzyskanych w decyzji WZON i jest obliczana jako procent aktualnej renty socjalnej. Kwoty ulegają waloryzacji razem z rentą socjalną. Tabela poniżej przedstawia przedziały punktowe i odpowiadające im wysokości świadczenia:
Względna wysokość świadczenia w poszczególnych przedziałach punktowych została zilustrowana na poniższym wykresie.
Wysokość świadczenia zależy od liczby punktów uzyskanych w decyzji WZO
Wysokość świadczenia zależy od liczby punktów uzyskanych w decyzji WZO
Materiały prasowe
Świadczenie jest wolne od podatku dochodowego i nie podlega egzekucji komorniczej. ZUS przekazuje je wyłącznie na rachunek bankowy wskazany przez beneficjenta.
Kiedy świadczenie nie przysługuje?
Ustawa wyłącza prawo do świadczenia w kilku sytuacjach. Świadczenie nie przysługuje m.in., gdy osoba z niepełnosprawnościami została umieszczona w domu pomocy społecznej, zakładzie opiekuńczo‑leczniczym lub innym zakładzie zapewniającym całodobową opiekę, a także, gdy przebywa w zakładzie karnym, zakładzie poprawczym lub schronisku dla nieletnich. Wyłączone są też osoby, które pobierają za granicą świadczenie o podobnym charakterze albo których opiekun otrzymuje takie świadczenie.
Jak odwołać się od decyzji?
Od decyzji WZON ustalającej poziom potrzeby wsparcia przysługuje wniosek o ponowne rozpatrzenie w terminie 14 dni od jej doręczenia. Jeśli wnioskodawca nadal nie zgadza się z decyzją, może złożyć odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych za pośrednictwem WZON w terminie miesiąca.
Podstawa prawna
- Ustawa z dnia 7 lipca 2023 r. o świadczeniu wspierającym (Dz.U. z 2023 r. poz. 1429).
- Rozporządzenie Ministra Rodziny i Polityki Społecznej z dnia 23 listopada 2023 r. w sprawie sposobu ustalania poziomu potrzeby wsparcia, wzoru kwestionariusza samooceny oraz wzoru wniosku o ustalenie poziomu potrzeby wsparcia (Dz.U. z 2023 r. poz. 2603).
- Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. z 2024 r. poz. 44, z późn. zm.).