Orzeczenie o niepełnosprawności a ZUS – jakie świadczenia, ulgi i dodatki przysługują w 2025 i 2026 roku? [TABELA]

• Dwa niezależne systemy orzekania – ZUS kontra PZON/MOPS
• Tabela porównująca rodzaje orzeczeń
• Tabela – świadczenia i uprawnienia w 2025 roku
• Czy orzeczenie z MOPS działa w ZUS?
• Kiedy ZUS uwzględnia orzeczenie o stopniu niepełnosprawności?
• Kiedy orzeczenie ZUS jest wymagane?
• Świadczenia z ZUS dla osób z niepełnosprawnością – lista 2025
• Czy orzeczenie wpływa na emeryturę?
• Tabela – świadczenia i uprawnienia ZUS
• Podstawa prawna

Według danych Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej w Polsce żyje obecnie ponad 4,1 miliona osób z ważnym orzeczeniem o niepełnosprawności, a rzeczywista liczba osób z trwałymi ograniczeniami funkcjonalnymi może sięgać nawet 7 milionów. To oznacza, że co piąty dorosły Polak może mieć prawo do dodatkowego wsparcia z systemu ubezpieczeń społecznych lub pomocy społecznej.

Mimo tak dużej skali, system orzekania wciąż pozostaje rozproszony. Część decyzji wydaje ZUS, a część powiatowe zespoły ds. orzekania o niepełnosprawności (PZON). Dla wielu osób to oznacza konieczność podwójnego składania wniosków i czekania na dwa różne orzeczenia. Różnice między nimi są istotne, jedno służy do uzyskania renty, drugie do świadczeń socjalnych czy ulg podatkowych.

Dwa niezależne systemy orzekania – ZUS kontra PZON/MOPS

W Polsce istnieją dwa osobne systemy orzecznicze:

• Powiatowe zespoły ds. orzekania o niepełnosprawności (PZON) działają przy starostwach i wydają orzeczenia o stopniu niepełnosprawności (lekki, umiarkowany, znaczny). Służą one do przyznawania zasiłku pielęgnacyjnego, ulg podatkowych, uprawnień pracowniczych i wsparcia z PFRON.
• Lekarze orzecznicy ZUS orzekają niezdolność do pracy lub niezdolność do samodzielnej egzystencji na potrzeby rent, renty szkoleniowej i dodatku pielęgnacyjnego.

Orzeczenia z PZON i z ZUS są więc niezależne. Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności nie daje prawa do świadczeń z ZUS, a orzeczenie lekarza ZUS nie zastępuje orzeczenia o stopniu niepełnosprawności, które potrzebne jest m.in. do zasiłku pielęgnacyjnego.

Tabela porównująca rodzaje orzeczeń

Tabela – świadczenia i uprawnienia w 2025 roku

Czy orzeczenie z MOPS działa w ZUS?

Nie. Jedno orzeczenie nie daje automatycznie prawa do świadczeń z drugiej instytucji. Orzeczenie PZON (wydawane przy MOPS/PCPR) nie uprawnia do otrzymania renty z ZUS, a orzeczenie ZUS nie zastępuje orzeczenia o stopniu niepełnosprawności. Dlatego osoby ubiegające się o wsparcie powinny składać dwa oddzielne wnioski: jeden do PZON/MOPS, a drugi do ZUS.

Kiedy ZUS uwzględnia orzeczenie o stopniu niepełnosprawności?

ZUS może pomocniczo wziąć pod uwagę orzeczenie PZON, m.in. przy ocenie sytuacji rodzinnej, przy rozpatrywaniu wniosków o świadczenie wspierające lub w sprawach spornych, lecz dokument ten nie zastępuje orzeczenia lekarza ZUS. W przypadku świadczeń ZUS decydujące znaczenie ma więc orzeczenie o niezdolności do pracy wydane przez lekarza orzecznika.

Kiedy orzeczenie ZUS jest wymagane?

Orzeczenie o niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji jest niezbędne przy ubieganiu się o:

• rentę z tytułu niezdolności do pracy,
• rentę socjalną,
• świadczenie rehabilitacyjne,
• dodatek pielęgnacyjny z ZUS.

Świadczenia z ZUS dla osób z niepełnosprawnością – lista 2025

ZUS oferuje kilka form wsparcia finansowego dla osób, które utraciły zdolność do pracy lub wymagają stałej pomocy w codziennym funkcjonowaniu. Wysokość i rodzaj świadczenia zależy od orzeczenia lekarza orzecznika oraz od spełnienia określonych warunków ubezpieczeniowych. Poniżej przedstawiamy najważniejsze z nich.

Renta z tytułu niezdolności do pracy

Minimalne kwoty renty po waloryzacji z 1 marca 2025 r. wynoszą: 1878,91 zł brutto za całkowitą niezdolność do pracy i 1409,18 zł brutto za częściową niezdolność. Renta wypadkowa jest wyższa (2254,69 zł lub 1691,02 zł brutto). Do uzyskania renty konieczne jest:

• odpowiedni staż ubezpieczeniowy (np. co najmniej 5 lat dla osoby w wieku 30–39 lat),
• potwierdzona przez lekarza ZUS niezdolność do pracy,
• złożenie wniosku ZNp‑7 i zaświadczenia OL‑9,

Istnieje też renta szkoleniowa, która ma pomóc w przekwalifikowaniu zawodowym. Jej wysokość wynosi 75 proc. podstawy wymiaru i nie może być niższa niż minimalna renta częściowa. Świadczenie to może być przyznane na 6 miesięcy i przedłużone maksymalnie do 36 miesięcy.

Renciści mogą dorabiać, ale obowiązują limity. W 2025 r. próg 70 proc. przeciętnego wynagrodzenia wynosi około 6124,10 zł brutto miesięcznie. To do tej kwoty renta nie jest zmniejszana. Po przekroczeniu tej sumy świadczenie jest pomniejszane, a powyżej 130 proc. przeciętnego wynagrodzenia (ok. 11373,30 zł) wypłata jest zawieszana. Maksymalne potrącenie wynosi 939,61 zł dla pełnej renty i 704,75 zł dla renty częściowej.

Zasiłek chorobowy i świadczenie rehabilitacyjne

Zasiłek chorobowy przysługuje osobom zatrudnionym lub prowadzącym działalność gospodarczą podczas czasowej niezdolności do pracy. Po jego wyczerpaniu (182 dni, a przy gruźlicy 270 dni) można ubiegać się o świadczenie rehabilitacyjne. Świadczenie to wynosi:

• 90% podstawy zasiłku chorobowego przez pierwsze 3 miesiące,
• 75% podstawy za pozostały okres,
• 100% podstawy w przypadku kobiet w ciąży.

Warunkiem jest złożenie wniosku ZNp‑7 z zaświadczeniem OL‑9, a o przyznaniu decyduje lekarz ZUS. Świadczenie rehabilitacyjne może być wypłacane maksymalnie przez 12 miesięcy.

Dodatek pielęgnacyjny z ZUS

Dodatek pielęgnacyjny otrzymują:

• automatycznie – osoby, które ukończyły 75 lat i pobierają emeryturę lub rentę z ZUS,
• po zlożeniu wniosku – osoby całkowicie niezdolne do pracy i samodzielnej egzystencji (na podstawie orzeczenia ZUS).

Od 1 marca 2025 r. dodatek wynosi 348,22 zł miesięcznie. Jest corocznie waloryzowany wraz z emeryturami i rentami. Nie można pobierać dodatku pielęgnacyjnego i zasiłku pielęgnacyjnego jednocześnie.

Ułatwienia w pracy i dla pracodawców

Osoby z umiarkowanym lub znacznym stopniem niepełnosprawności mają szczególne przywileje pracownicze:

• Skrócony czas pracy: maksymalnie 7 godzin dziennie i 35 godzin tygodniowo.
• Zakaz pracy w nocy i nadliczbowej, chyba że lekarz wyrazi na to zgodę.
• Dodatkowa 15‑minutowa przerwa wliczana do czasu pracy.
• 10 dni dodatkowego urlopu rocznie po roku zatrudnienia.
• Możliwość zwolnienia z pracy z zachowaniem wynagrodzenia na czas turnusu rehabilitacyjnego lub badań specjalistycznych.

Zatrudnienie osoby z niepełnosprawnością jest korzystne również dla pracodawcy. Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) dopłaca do wynagrodzeń:

• 2760 zł miesięcznie za pracownika ze znacznym stopniem,
• 1550 zł za umiarkowany,
• 575 zł za lekki.

Kwoty te wzrastają, gdy pracownik ma chorobę psychiczną, niepełnosprawność intelektualną, epilepsję lub jest niewidomy, o odpowiednio 1380 zł, 1035 zł i 690 zł.

Czy orzeczenie wpływa na emeryturę?

Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności nie ma wpływu na wysokość emerytury. Kwota emerytury jest wyliczana wyłącznie na podstawie zgromadzonych składek, stażu pracy i wieku emerytalnego. Posiadanie orzeczenia może jednak pozwolić na otrzymywanie dodatków, np. dodatku pielęgnacyjnego po 75. roku życia lub dodatku dla osób całkowicie niezdolnych do samodzielnej egzystencji.

Tabela – świadczenia i uprawnienia ZUS

Podstawa prawna

• Ustawa z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
• Ustawa z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.
• Obwieszczenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z 1 marca 2025 r. w sprawie waloryzacji świadczeń ZUS i zasiłków rodzinnych.